Συρρικνώνονται οι δημοκρατίες στον κόσμο – Αυξάνονται τα απολυταρχικά καθεστώτα

Αυταρχικά πολιτεύματα όπως η Ρωσία και η Κίνα από τη μια, περισσότερες δημοκρατικές ελευθερίες στις ΗΠΑ ή τη Γερμανία από την άλλη. Είναι αυτή η μεγάλη σύγκρουση της εποχής μας;

«Είναι ένας σκληρός αγώνας», είχε σχολιάσει ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς, περιγράφοντας το παγκόσμιο πολιτικό κλίμα κατά την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον στις 7 Φεβρουαρίου.

Σε συνέντευξη στο CNN, ο Σολτς ήταν αισιόδοξος. Ήταν απολύτως βέβαιος ότι η δημοκρατία θα νικούσε στο τέλος. Γιατί δεν είναι απλώς μια ιδέα της Δύσης, αλλά μια βαθιά ριζωμένη στους ανθρώπους. «Είμαι απολύτως βέβαιος ότι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα εκτιμούσαν τον τρόπο ζωής μας που έχουμε με τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, την ατομική ελευθερία και την οικονομία της αγοράς».

Οι ελευθερίες περιορίστηκαν, ο διαχωρισμός των εξουσιών καταργήθηκε

Για πρώτη φορά όμως από το 2004, ο λεγόμενος δείκτης μετασχηματισμού Μπέρτελσμαν (BTI) έχει καταγράψει περισσότερα αυταρχικά παρά δημοκρατικά κράτη. Από τις 137 αναπτυσσόμενες χώρες που εξετάστηκαν, μόνο οι 67 εξακολουθούν να είναι δημοκρατίες. Ο αριθμός των απολυταρχιών χωρών αυξήθηκε σε 70.

«Αυτό είναι το χειρότερο αποτέλεσμα πολιτικού μετασχηματισμού που έχουμε μετρήσει ποτέ στα 15 χρόνια της δουλειάς μας», λέει ο Χάουκε Χάρτμαν, διευθυντής του σχεδίου BTI στο Ίδρυμα Μπέρτελσμαν. Ο λόγος είναι ότι υπάρχουν λιγότερες ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, περιορισμός της ελευθερία της γνώμης και των συναθροίσεων. Η διάκριση των εξουσιών διαβρώνεται όλο και περισσότερο.

«Η Τουρκία έχει χάσει πάρα πολλά τα τελευταία δέκα χρόνια υπό τον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος ξεκίνησε ως φάρος ελπίδας», λέει. «Η διάκριση των εξουσιών και η συμμετοχή είναι τόσο περιορισμένες ώστε εδώ και δύο χρόνια έπρεπε να χαρακτηρίσουμε την Τουρκία ως μια αυταρχική χώρα. Δυστυχώς, αυτή η εκτίμηση δεν έχει αλλάξει στο μεταξύ».

Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ ως μοχλοί των απολυταρχιών

Ποια είναι η αιτία της ενίσχυσης των αυταρχικών συστημάτων και της διάβρωσης των δημοκρατικών κανόνων; Οι κύριοι μοχλοί πίεσης είναι οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που θέλουν να προστατεύσουν το πελατειακό και διεφθαρμένο σύστημά τους, λέει ο Χάρτμαν. «Στην πλειονότητα των 137 χωρών που εξετάσαμε, έχουμε να κάνουμε με ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται στην ψευδοσυμμετοχή και σε ένα οικονομικό σύστημα που στρεβλώνει τον ανταγωνισμό και εμποδίζει την οικονομική και κοινωνική συμμετοχή».

Επίσης όσοι απειλούνται από τη φτώχεια, την πείνα και τον κοινωνικό αποκλεισμό και δεν βλέπουν καμία βελτίωση μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών, τυφλώνονται από λαϊκιστικές εναλλακτικές. Αυτό συμβαίνει και σε εδραιωμένες δημοκρατίες, όπως είναι για παράδειγμα οι ΗΠΑ.

Η πανδημία έχει επίσης επιφέρει περαιτέρω περιορισμούς στα πολιτικά δικαιώματα σε πολλές χώρες. Σε λαϊκιστικά καθεστώτα με αυταρχικά χαρακτηριστικά όπως οι Φιλιππίνες ή η Ουγγαρία, το Αζερμπαϊτζάν, η Καμπότζη ή η Βενεζουέλα, έχουν χρησιμοποιήσει την πανδημία ως πρόσχημα για να επιβάλλουν μεγαλύτερη καταστολή. Στην Κίνα επίσης έχει αυξηθεί η επιτήρηση του διαδικτύου.

Ο Χάρτμαν πάντως υποστηρίζει πως παρά την άνοδο των απολυταρχικών καθεστώτων οι άνθρωποι επιθυμούν περισσότερες ελευθερίες και ευρύτερες συμμετοχικές διαδικασίες.