Politico: Η Ευρώπη ακολουθεί τα βήματα των ΗΠΑ της δεκαετίας του 1790

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να εκδώσει κοινό χρέος ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων, σε μια ιστορική κίνηση που ενδέχεται να αλλάξει ριζικά την οικονομική και αμυντική πολιτική της Ευρώπης.

Μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την απαίτησή του να αναλάβει η Ευρώπη την ασφάλειά της, οι Βρυξέλλες επιταχύνουν τις διαδικασίες για τη συγκέντρωση κεφαλαίων που θα στηρίξουν την αμυντική ενίσχυση των κρατών-μελών και την προστασία της Ουκρανίας απέναντι στη Ρωσία.

Η πρωτοβουλία, που θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, έχει ήδη τη στήριξη της Γερμανίας, σηματοδοτώντας μια σημαντική στροφή για το Βερολίνο, που μέχρι πρότινος ήταν αντίθετο στην κοινή έκδοση χρέους, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico.

Η απόφαση αυτή συγκρίνεται με τη λεγόμενη «Hamiltonian στιγμή» – τον τρόπο με τον οποίο ο Αλεξάντερ Χάμιλτον το 1790 ενοποίησε τα χρέη των πολιτειών των ΗΠΑ, δημιουργώντας την οικονομική βάση της αμερικανικής ομοσπονδίας.

Το κοινό χρέος δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για την ΕΕ. Κατά την πανδημία του COVID-19, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις πέντε μηνών, στην έκδοση κοινού χρέους για τη διάσωση των οικονομιών τους.

Ωστόσο, η νέα πρωτοβουλία αφορά μια μακροπρόθεσμη επανατοποθέτηση της ΕΕ, με την ανάγκη για στρατιωτική ενίσχυση να θεωρείται διαρκής προτεραιότητα.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τόνισε ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ανταποκρίνονται «δυναμικά και ξεκάθαρα» στη νέα εποχή των εξοπλισμών.

Η αλλαγή στάσης της Γερμανίας, που ιστορικά ήταν αντίθετη στην αύξηση του χρέους, αποδεικνύει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Ο μελλοντικός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς υποστήριξε ότι η ΕΕ πρέπει να ακολουθήσει μια πολιτική «ό,τι χρειαστεί» για την άμυνα, παραπέμποντας στη στρατηγική του Μάριο Ντράγκι κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ.

Η στρατιωτική επένδυση μέσω κοινού δανεισμού θεωρείται μια εξέλιξη δύσκολα αναστρέψιμη, ακόμη και αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τελειώσει.

Η χρηματοδότηση στρατιωτικών εξοπλισμών μέσω χρέους έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Οικονομικοί ιστορικοί συγκρίνουν την πρωτοβουλία της ΕΕ με τη δημιουργία της Τράπεζας της Αγγλίας το 1694, που είχε ως κύριο σκοπό τη χρηματοδότηση του πολέμου κατά της Γαλλίας.

Αντίστοιχα, η Κεντρική Τράπεζα της Γαλλίας, που ιδρύθηκε το 1800, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη χρηματοδότηση των ναπολεόντειων πολέμων.

Η φορολογική πρόκληση για την ΕΕ

Η νέα αμυντική χρηματοδότηση ανοίγει το ζήτημα της φορολογικής ενοποίησης της ΕΕ. Μέχρι στιγμής, η έκδοση κοινού χρέους στηρίζεται έμμεσα στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, όμως για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη χρηματοδότηση, η Κομισιόν ίσως χρειαστεί να αυξήσει φόρους.

Αυτό αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα, καθώς οι αποφάσεις για τη φορολογία απαιτούν ομοφωνία των κρατών-μελών. Χώρες όπως η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν ενδέχεται να σταθούν εμπόδιο σε μια τέτοια προοπτική.

Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Πολ Ντε Γκρο, η απόφαση της Γερμανίας να εγκαταλείψει τη σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία δείχνει πόσο δραματικά έχει αλλάξει η κατάσταση:«Όταν κάποιος έχει ένα όπλο στο κεφάλι σου, αλλάζεις γνώμη», σχολίασε χαρακτηριστικά.

Η απόφαση για κοινό ευρωπαϊκό χρέος μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για βαθύτερη ενοποίηση, αντίστοιχη με τη δημιουργία του κοινού νομίσματος.

Ο καθηγητής Ίαν Μπέγκ από το London School of Economics σημειώνει ότι «η ιδέα των κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών που χρηματοδοτούνται με χρέος είναι πλέον αποδεκτή», τονίζοντας ότι «όταν το τζίνι βγει από το μπουκάλι, δύσκολα επιστρέφει».

Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν αυτή η νέα εποχή κοινού δανεισμού θα οδηγήσει σε έναν πιο ομοσπονδιακό χαρακτήρα της ΕΕ, μετατρέποντας τη χρηματοδότηση της άμυνας σε απαραίτητο δομικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.