Ουκρανία: Τα σενάρια για το τέλος του πολέμου

Περαιτέρω κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων περιμένουν οι αναλυτές στην Ουκρανία και αναζητούν την πιθανή κατάληξη της πλέον ζοφερής σελίδας της μεταπολεμικής Ευρώπης.

Ρωσική ήττα

Παρά το πλεονέκτημα της στρατηγικής ισχύος, ανάμεσα στα επικρατέστερα σενάρια για την έκβαση του πολέμου το 2023 προβάλλει η «στρατηγική ήττα» του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, συντελεσμένη ήδη για μερίδα αναλυτών σε γεωπολιτικό και πολιτικό επίπεδο, λόγω της διεθνούς απομόνωσης, αλλά και της επιδείνωσης των οικονομικών μεγεθών της Ρωσίας. Μολονότι Κίνα, Ινδία, Βραζιλία και Σαουδική Αραβία απέφυγαν να καταδικάσουν έως τώρα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, «η παράταση και η επιπλοκή της κρίσης δεν είναι προς το συμφέρον καμιάς πλευράς», δήλωσε λίγο πριν από την εκπνοή του έτους ο Κινέζος πρόεδρος και σκιώδης σύμμαχος της Μόσχας Σι Τζινπίνγκ στη διάρκεια συνομιλίας του με τον Γερμανό ομόλογό του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, δείχνοντας τον δρόμο του συμβιβασμού προς τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Η σχεδόν ταυτόχρονη παραδοχή του τελευταίου, άλλωστε, ότι η κατάσταση είναι «εξαιρετικά δύσκολη» στις τέσσερις ουκρανικές επαρχίες που έχει προσαρτήσει, σε συνδυασμό με τις χριστουγεννιάτικες δηλώσεις του, κατά τις οποίες η Ρωσία είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί με όλες τις πλευρές που εμπλέκονται στην πολεμική διαμάχη, αναγνώστηκαν ως έμμεση προσγείωση της ρωσικής κοινής γνώμης απέναντι στα όσα θα εξελιχθούν στη διάρκεια του 2023, στη σκιά των πρόσφατων αποκαλύψεων των «New Υork Times» που θέλουν τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου να έχει παραδεχθεί κρυφά -ήδη από τον περασμένο Μάρτιο- στον πρωθυπουργό του Ισραήλ Ναφτάλι Μπένετ ότι οι Ουκρανοί ήταν πιο σκληροί «απ’ ό,τι μου είπαν», οπότε «αυτό θα είναι πιθανότατα πολύ πιο δύσκολο από ό,τι πιστεύαμε».

Ορόσημο η 3η Γενάρη

Πολύ περισσότερο όταν τα αρχικά ρωσικά σχέδια της εισβολής στην Ουκρανία προέβλεπαν ένα «σπριντ σε εκατοντάδες μίλια σε όλη την Ουκρανία» εντός ολίγων ημερών, «θρίαμβος» που δεν επαληθεύτηκε ποτέ μέσα στο 2022, δυσχεραίνοντας στο εξής τις κινήσεις της Μόσχας στο εσωτερικό της χώρας. Πληροφορίες που καταφτάνουν από τους ελάχιστους πλέον συνομιλητές του Ρώσου προέδρου μεταδίδουν την ακλόνητη βούλησή του «να θυσιάσει ανείπωτες ζωές και θησαυρούς για όσο χρόνο χρειαστεί», όπως επισημαίνουν οι «New Υork Times», τη στιγμή που αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ προσδιορίζουν στους 300.000 Ρώσους στρατιώτες το δυνητικό όριο των ανθρώπινων απωλειών που μπορεί να αντέξει το Κρεμλίνο, χωρίς εσωτερικούς πολιτικούς κλυδωνισμούς.

Και αυτό, όταν «η ρωσική κατάρρευση στην Ουκρανία έδωσε την ευκαιρία στους σκληροπυρηνικούς να οικοδομήσουν μια εκστρατεία ενάντια στη στρατιωτική ιεραρχία της Ρωσίας», όπως επισημαίνει το περιοδικό «Foreign Policy», παρατηρώντας ότι η επιρροή του Βλαντιμίρ Πούτιν στις ρωσικές δυνάμεις δεν ήταν «ποτέ απόλυτη», σε σημείο που «ο ίδιος να μην μπορεί να επικαλεστεί εκτεταμένη πίστη στον στρατό».

Πλην του στρατού, σημαντικό έλλειμμα εμπιστοσύνης εντοπίζεται πλέον όλο και περισσότερο στους κύκλους της ανώτερης ρωσικής ελίτ, αυξάνοντας κατακόρυφα τον αριθμό των ολιγαρχών που έχουν βρεθεί νεκροί το τελευταίο διάστημα από αδιευκρίνιστα αίτια, ενώ σημάδια κόπωσης εμφανίζει και η προπαγανδιστική μηχανή του Κρεμλίνου, που έφτασε να απεικονίζει τον Ρώσο πρόεδρο ως άλλο Αγιο Βασίλη, σε μια προσπάθεια να τονώσει το προφίλ του και παρά τις διαρκείς αιτιάσεις των τηλεσχολιαστών περί ενεργειακής φτώχειας και οικονομικής ανέχειας στην Ευρώπη.

Yποστήριξη

Εκτός από το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό, κρίσιμος συντελεστής σε περίπτωση της ρωσικής ήττας αναγνωρίζεται από τους αναλυτές η αδιάλειπτη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη της Δύσης προς το Κίεβο. Στην υποστήριξη αυτή στόχευσε μετωπικά με την πρόσφατη επίσκεψή του παραμονές των Χριστουγέννων στον Λευκό Οίκο και την ομιλία του στο Κογκρέσο ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τη στιγμή που μερίδα του αμερικανικού Τύπου παρομοίασε την παρουσία του «Προσώπου της Χρονιάς» για το περιοδικό «Time» στην Ουάσινγκτον με αυτήν του Ουίνστον Τσόρτσιλ τον Δεκέμβριο του 1941, μερικές ημέρες μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, επισφραγίζοντας τότε τη Δυτική Συμμαχία, που επικράτησε των δυνάμεων του Αξονα.

Στέκοντας πλάι στον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι «θέλουμε και οι δύο να τελειώσει αυτός ο πόλεμος», ο Ουκρανός ομόλογός του εξασφάλισε ένα νέο πακέτο αμυντικής βοήθειας ύψους 2 δισ. δολαρίων, το οποίο περιλαμβάνει κατευθυνόμενες βόμβες ακριβείας για τα ουκρανικά μαχητικά αεροσκάφη, αλλά και τα αντιαεροπορικά συστήματα Patriot, τα οποία «θα καταστρέψουμε 100%», έσπευσε να τονίσει ο Ρώσος πρόεδρος, καθώς το Κρεμλίνο δεν μένει αδιάφορο μπροστά στον όγκο της Δυτικής βοήθειας

Ουκρανική υποχώρηση

Ωστόσο, αν τα υλικά μέσα στήριξης προς την Ουκρανία στερέψουν σημαντικά εντός του 2023, τότε επανέρχεται η πιθανότητα της επικράτησης της Ρωσίας, ακόμη και οριακής, δεδομένου ότι οι επιτυχημένες αντεπιθέσεις των αμυνόμενων το δεύτερο εξάμηνο του 2022 δεν κατάφεραν το απαιτούμενο αποφασιστικό πλήγμα στη ρωσική πολεμική μηχανική, ακόμη και αν εκείνη παραμένει πλήρως αποδιοργανωμένη.

Αντίθετα, οι ανθρώπινες και υλικές απώλειες και κυρίως το δριμύ ψύχος και το σκοτάδι, στα οποία ο Ρώσος πρόεδρος έχει βυθίσει εκατομμύρια Ουκρανούς πολίτες βομβαρδίζοντας στρατηγικές υποδομές με drones, επιτείνουν τη βιολογική εξάντληση του ουκρανικού πληθυσμού, οδηγώντας το Κίεβο σχεδόν αναπόδραστα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το επίπεδο φτώχειας στην Ουκρανία πριν από τη ρωσική εισβολή ήταν ίσο με 2%, αγγίζοντας το 25% πριν από την αλλαγή του έτους, ενώ αν οι αμυνόμενοι ηττηθούν εντός του 2023, τότε εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 55%, φέρνοντας εκατομμύρια πολίτες στα όρια της επιβίωσης.

Με αυτά τα δεδομένα, Ουκρανοί αξιωματούχοι προβλέπουν ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα επιχειρήσει μια μεγάλη, ανοιξιάτικη αντεπίθεση, προκειμένου να καθυποτάξει τους εξουθενωμένους από το κρύο και το σκοτάδι Ουκρανούς. Μιλώντας στον «Economist», ο Βάλερι Ζαλούζνι, ανώτατος διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, εκτίμησε πως η Ρωσία προετοιμάζει περίπου 200.000 νέους στρατιώτες για μια νέα μεγάλης κλίμακας επίθεση ακόμη και τον Ιανουάριο, τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο του 2023, εικάζοντας ταυτόχρονα ότι αυτή θα περιλαμβάνει μια εντυπωσιακή επιχείρηση εναντίον του Κιέβου, με ορμητήριο τη Λευκορωσία.

Ως εκ τούτου, η ψυχολογική πίεση απέναντι στην ουκρανική πλευρά θα εντείνεται συν τω χρόνω από την αριθμητική υπεροχή των ρωσικών δυνάμεων, «ακόμη και αν τα σχέδια του Πούτιν δεν εκτυλίσσονται, τα στρατεύματά του έχουν υποχωρήσει από πάνω από το ήμισυ του αρχικά κατεχόμενου εδάφους και είναι απελπισμένος», όπως παρατηρεί η δεξαμενή σκέψης Atlantic Council. Επιπλέον, με την είσοδο του χειμώνα, ο τύπος των στρατιωτικών επιχειρήσεων που έχει επιλέξει ως μέσο άμυνας η Ουκρανία γίνεται όλο και πιο δύσκολος λόγω των σκληρών καιρικών συνθηκών, της μορφολογίας του εδάφους και της αλλαγής προτεραιοτήτων για τη συντήρηση και την επιμελητεία, γεγονός που καθιστά υπαρξιακό ζήτημα για τη χώρα να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη στρατιωτική βοήθεια από τους Συμμάχους.

«Η Ουκρανία δεν μπορεί να τερματίσει τον πόλεμο, όντας αμυνόμενη. Απλά περιορίζει την καταστροφή», εξήγησε στο δίκτυο MSNBC ο απόστρατος στρατηγός των ΗΠΑ Μπάρι ΜακΚάφρι, σημειώνοντας ότι «ο Πούτιν θα διατάξει μια ανοιξιάτικη επίθεση πανοπλίας από τη Λευκορωσία και οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις χρειάζονται απεγνωσμένα την επιθετική τεχνολογία που αλλάζει το παιχνίδι», όπως πυραύλους ATACMS και οπλισμένα drones.

Ο μακρύς, «παγωμένος» χειμώνας

Πάντως, καθώς αμφότερα τα εμπόλεμα μέρη μετρούν αυτό το χρονικό διάστημα κέρδη και ωφέλειες, ως εξαιρετικά πιθανό σενάριο φαντάζει η μετατροπή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία σε μια «παγωμένη σύγκρουση», με τις δύο πλευρές να επιδίδονται σε έναν καθημερινό και πολυετή πόλεμο φθοράς, όπως συνέβη μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014.

Αλλωστε, «είναι πολύ αργά για τον Πούτιν να εγκαταλείψει το μεγαλύτερο εγχείρημα της καριέρας του. Θα προτιμούσε να πεθάνει προσπαθώντας ή να προσπαθήσει μέχρι να πεθάνει», επισημαίνει η δεξαμενή σκέψης Carnegie Endowment for International Peace, συμπληρώνοντας ότι για τη Ρωσία «μετά την υποχώρηση από το Χάρκοβο και τη Χερσώνα, όλα θεωρούνται ως μια ταχεία κάθοδος στο χάος, ακόμη και στην κατάρρευση της χώρας».

Επιπλέον, με δεδομένο ότι οι ουκρανικές δυνάμεις επέδειξαν πρωτοφανή αντοχή, υποδειγματική ευελιξία και ισχυρά αντανακλαστικά απέναντι στις παραδοσιακού τύπου ρωσικές επιθέσεις μεγάλης κλίμακας, επιτυγχάνοντας έτσι την ανακατάληψη μεγάλου μέρους των εδαφών που απώλεσαν τους πρώτους μήνες της ρωσικής εισβολής, το Κίεβο δύσκολα θα υποχωρήσει από την πάγια θέση του, η οποία συνοψίζεται στην απελευθέρωση «όλης της Ουκρανίας», περιλαμβάνοντας και την Κριμαία. Καθώς καμία πλευρά δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει πίσω, στον πολεμικό ορίζοντα του 2023 προβάλλει προσώρας το πλήρες αδιέξοδο.

Ευθεία σύγκρουση Ρωσίας – ΝΑΤΟ

Ακόμη, όμως, και υπό για το καθεστώς μιας «παγωμένης σύγκρουσης» σημαντικά μικρότερης εμβέλειας από τις σημερινές στρατιωτικές επιχειρήσεις, «κάθε μέρα υπάρχει κάποιος κίνδυνος να μετατραπεί αυτό (σ.σ.: το αδιέξοδο) σε έναν ευρύτερο πόλεμο με άμεση συμμετοχή του ΝΑΤΟ. Ακόμα κι αν ένας τέτοιος πόλεμος δεν ήταν πυρηνικός, η καταστροφή θα μπορούσε να είναι τεράστια», όπως εκτιμά η «Washington Post», προειδοποιώντας ακόμη πως το ενδεχόμενο άμεσης αντιπαράθεσης ΝΑΤΟ – Ρωσίας δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Αντίθετα, «ο φόβος της καθαίρεσης θα τον έκανε (σ.σ. τον Πούτιν) πιο διατεθειμένο να πάρει ρίσκα στο πεδίο της μάχης με την ελπίδα να αλλάξει την παλίρροια. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα, αλλά ακόμη λιγότερο ακραία μέτρα θα μπορούσαν να σύρουν το ΝΑΤΟ στον πόλεμο», όπως αναφέρει η εφημερίδα.

Περισσότερο από απόγνωση παρά από ανάγκη, «στη χειρότερη περίπτωση, η Ρωσία θα μπορούσε να επιλέξει μια πυρηνική επίθεση στην Ουκρανία. Ο πόλεμος θα οδηγούσε τότε σε μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας», όπως παρατηρεί το περιοδικό «Foreign Affairs», κατά το οποίο «η υπέρβαση του πυρηνικού ορίου θα μπορούσε να οδηγήσει στη συμβατική εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο, επιταχύνοντας την ήττα της Ρωσίας στο έδαφος».

Εκτός αν η πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων πυροδοτήσει νωρίτερα εσωτερικές αλλαγές στη Ρωσία, δηλαδή αλλαγή καθεστώτος, με τους επιγόνους του Πούτιν να λαμβάνουν θέσεις μάχης για όλα τα ενδεχόμενα, από τη νέα χρονιά. Κρίνοντας από τους λαοφιλέστερους, δηλαδή τον Τσετσένο πολέμαρχο Ραμζάν Καντίροφ και τον αρχηγό της Wagner Γεβγκένι Πριγκόζιν, η κλιμάκωση του πολέμου θα αποτελούσε, σε κάθε περίπτωση, μονόδρομο και ελλείψει του Πούτιν, μόνο που οι συνέπειες μιας πυρηνικής επίθεσης θα ήταν ευρύτερα καταστροφικές.

Σύμφωνα, πάντως, με τους περισσότερους αναλυτές, ο υψηλός αριθμός ανθρώπινων απωλειών, αλλά και η κατάσταση στην πραγματική οικονομία των χωρών τους θα κρίνουν την πολιτική στάση και τις πολεμικές προετοιμασίες και της Ρωσίας και της Ουκρανίας στη διάρκεια του νέου έτους, δεδομένου ότι «μια Ρωσία σε αναταραχή μπορεί να μην τερματίσει επισήμως τον πόλεμο στην Ουκρανία, μπορεί απλώς να μην είναι σε θέση να τον διεξαγάγει», όπως επισημαίνουν.