Σπιναλόγκα: «Το νησί της σιωπής» και η ιστορία του | +Video

Η Σπιναλόγκα είναι ένα μικρό νησί το οποίο κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας στην Επαρχία Μεραμπέλλου του νομού Λασιθίου Κρήτης. Είναι μια μικρή και άγονη νησίδα η οποία βρίσκεται σε στρατηγική θέση για τον έλεγχο του λιμανιού της Ελούντας

Οχυρώθηκε άριστα από τους Βενετούς τόσο από κατασκευαστικής και αρχιτεκτονικής άποψης όσο και από απόψεως αισθητικής του όλου τοπίου που και σήμερα ακόμη διατηρεί την ομορφιά του.

Κατά τον 16ο αιώνα, οι Βενετοί, οι οποίοι είχαν υπό την κατοχή τους το νησί, κατασκεύασαν νέο φρούριο πάνω στα ερείπια του αρχαίου. Το ενετικό φρούριο δέχτηκε μετατροπές, κατά τη διάρκεια του Κρητικού πολέμου (1645-69), οπότε και φιλοξένησε πολλούς χριστιανούς, επαναστάτες και πρόσφυγες (χαΐνηδες), που χρησιμοποίησαν το νησί ως βάση μιας αντι-τουρκικής δραστηριότητας. Παρά την πολιορκία και κατάληψη του Χάνδακα, το 1669, η Σπιναλόγκα παρέμεινε σε ενετικά χέρια μέχρι και το 1715, οπότε και παραδόθηκε με συνθήκη στους Τούρκους. Στην αρχή αυτής της περιόδου, το νησί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας, αργότερα, όμως, εγκαταστάθηκε μόνιμα εκεί ένας αμιγώς τουρκικός πληθυσμός, αποτελούμενος κυρίως από ναυτικούς και εμπόρους, καθώς η Σπιναλόγκα κατέστη σημαντικό λιμάνι.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, λόγω των επαναστατικών ενεργειών του χριστιανικού πληθυσμού της περιοχής, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί.

Λίγα μόλις χρόνια αργότερα, το 1903, η Σπιναλόγκα μετατράπηκε, μετά από απόφαση της Κρητικής Πολιτείας, σε λεπροκομείο. Το νησί επιλέχθηκε λόγω της δυνατότητας ανεφοδιασμού, αλλά και επειδή υπήρχαν ήδη κτήρια σε καλή κατάσταση, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Οι τελευταίες τουρκικές οικογένειες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Σπιναλόγκα, ενώ οι πρώτοι ασθενείς της νόσου Χάνσεν, όπως επίσημα ονομάζεται, έφθασαν εκεί το 1904 και εγκαταστάθηκαν στις ήδη υπάρχουσες κατοικίες.

Χρησιμοποιήθηκαν οι υφιστάμενες δομές από την Ενετοκρατία και την Οθωμανική περίοδο του νησιού, αλλά έγιναν ορισμένες μετατροπές, ώστε αυτές να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες (για παράδειγμα, το οθωμανικό τέμενος μετατράπηκε σε νοσοκομείο). Κατά τη δεκαετία του ΄30, στο νησί έλαβαν χώρα εκτεταμένα οικοδομικά έργα, ώστε να φιλοξενηθούν περισσότεροι ασθενείς. Στο πλαίσιο των εργασιών αυτών, καταστράφηκε μέρος του ενετικού κάστρου, για να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη θάλασσα και να κατασκευαστεί ένας περιμετρικός δρόμος.

Η ζωή των λεπρών ήταν δύσκολη. Πέρα από τα προφανή σωματικά, αλλά και ψυχολογικά προβλήματα, που τους δημιουργούσε η ασθένειά τους, το γεγονός ότι ένιωθαν αποκομμένοι από την υπόλοιπη κοινωνία τούς έκανε κάποτε εχθρικούς, ενώ η περίθαλψη, που λάμβαναν, ήταν, τουλάχιστον, κατά τα πρώτα χρόνια, υποτυπώδης. Προσπάθησαν, ωστόσο, να χτίσουν από την αρχή τη ζωή τους και να της προσδώσουν έναν βαθμό ομαλότητας. Έτσι, στη Σπιναλόγκα, υπήρχαν καταστήματα, γίνονταν γάμοι (αν και αυτό απαγορευόταν) και γεννιούνταν παιδιά. Οι κάτοικοι ζούσαν ο καθένας στο δικό του σπίτι, καλλιεργούσαν τη γη και λάμβαναν ένα επίδομα κάθε μήνα. Συχνά, επαναστατούσαν, διεκδικώντας πράγματα, που θα έκαναν τη ζωή τους λίγο καλύτερη

Η λειτουργία του λεπροκομείου έπαψε το 1957, όταν και έφυγαν και οι τελευταίοι ασθενείς. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του ΄60 και τις αρχές του ΄70, με την τεράστια τουριστική άνθηση, που γνώρισε η περιοχή της Ελούντας, μέρος του οικοδομικού υλικού της Σπιναλόγκας λεηλατήθηκε, για να χρησιμοποιηθεί για την οικοδόμηση ξενοδοχείων. Σχετικά πρόσφατα, από το 1997 ως το 2005, έγινε προσπάθεια αναστήλωσης του οικισμού. Σήμερα, το νησί, που ονομάζεται επίσημα Καλυδών, δεν κατοικείται, αλλά αποτελεί πόλο έλξης τουριστών, καθώς δέχεται καθημερινά έναν μεγάλο αριθμό επισκεπτών.

Ο Ενετός χαρτογράφος Βιντσέντσο Κορονέλλι υποστηρίζει πως η Σπιναλόγκα δεν ήταν πάντα νησί, αλλά ήταν φυσικά ενωμένη με την γειτονική χερσόνησο Κολοκύθα. Αναφέρει πως το 1526, οι Ενετοί κατέστρεψαν μέρος της χερσονήσου και δημιούργησαν το νησί. Λόγω της τοποθεσίας του το νησί ήταν ήδη οχυρωμένο από την αρχαιότητα προκειμένου να προστατευθεί η είσοδος στο λιμάνι της αρχαίας πόλης Όλους.

Ετυμολογία

Το αρχαίο του όνομα ήταν Καλυδών, αλλά μετά την κατάληψη του από τους Ενετούς, λόγω του ότι άκουγαν συνέχεια την κρητική έκφραση “Στην Ελούντα”, δεν μπορούσαν να καταλάβουν και έτσι, παρακούοντας, το πρόφεραν στα λατινικά “spina lunga” (προφορά: σπίνα λούνγκα), που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Έτσι με την παράφραση, το νησάκι πήρε την σημερινή του ονομασία.

Κατά την δεύτερη εκδοχή, Η ονομασία της πόλης Όλους συνδέεται με τη δεύτερη εκδοχή προέλευσης της ονομασίας “Σπιναλόγκα”, που, σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, προέκυψε γύρω στο 13ο αιώνα με νονούς τους Ενετούς κατακτητές, οι οποίοι, αφού δεν είχαν εξοικείωση με την ελληνική γλώσσα, παρέφθειραν (παράφρασαν) το τοπωνύμιο «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά (13ος αιώνας) και αργότερα σε Σπιναλόγκα. Όχι τυχαία βέβαια, γιατί το Σπιναλόγκα τους ήταν ήδη γνωστό από μία νησίδα στη Βενετία, τη σημερινή Τζιουντέκα (Εβραϊκή).

Αραβικές επιδρομές

Η Όλους, και γενικότερα η ευρύτερη περιοχή, ερημώθηκαν το 7ο αιώνα λόγω των αραβικών επιδρομών στην Μεσόγειο. Η Όλους παρέμεινε εγκαταλελειμμένη μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα όταν οι Ενετοί εκμεταλλεύτηκαν την περιοχή για την συγκέντρωση αλατιού από τα αλμυρά νερά του κόλπου. Συνεπώς, η περιοχή απέκτησε σημαντική αξία ως εμπορικό κέντρο και συστηματικά κατοικήθηκε ξανά. Αυτό το γεγονός, καθώς και η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, οδήγησαν τους Ενετούς στην οχύρωση του νησιού.

Σήμερα,

Μετά το 1957 για αρκετές δεκαετίες έμεινε αναξιοποίητη και μετά το ενδιαφέρον των πολυάριθμων τουριστών άρχισε να γίνεται συστηματική αναστήλωση και επισκευή των παλαιών κτισμάτων, των οχυρωματικών ενετικών τειχών, των παλαιών οικιών, των δρόμων κλπ.

Χιλιάδες επισκέπτες επισκέπτονται κάθε χρόνο το πανέμορφο αυτό νησάκι με καραβάκια που ξεκινούν κάθε μία ώρα από τον Άγιο Νικόλαο, την Ελούντα και την Πλάκα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι στην στεριά και απέχει περίπου 800 μέτρα.

Δείτε επίσης, το βίντεο του CNA.gr για την Σπιναλόγκα: