BBC για Γαύδο: Μπορεί η απαγόρευση του γυμνισμού να σηματοδοτήσει το τέλος του τουρισμού στο νησί;

Αυτό το μικροσκοπικό ελληνικό νησί, αποτελεί έναν μποέμ προορισμό από τη δεκαετία του 1960. Ο λόγος για τη Γαύδο, την οποία το CNN έκανε ένα εκτενές αφιέρωμα.

«Πέρασα την τελευταία μου μέρα στο ελληνικό νησί της Γαύδου στο Σαρακήνικο, τη μεγαλύτερη και πιο δημοφιλή παραλία του. Αλλά όταν έφτασα, μια νέα ξύλινη πινακίδα σκαμμένη βαθιά στη χρυσή άμμο με προειδοποίησε: το γυμνό απαγορεύεται πλέον», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Demetrios Ioannou, ο οποίος το υπογράφει.

«Η Γαύδος, που βρίσκεται στη μέση του Λιβυκού Πελάγους 79 χιλιόμετρα νότια της Κρήτης, είναι το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης και, μέχρι πρόσφατα, ένα από τα μοναδικά μέρη στην Ελλάδα όπου μπορούσατε να κολυμπήσετε γυμνοί και να κάνετε γυμνή ηλιοθεραπεία. Σύμφωνα με έναν ελληνικό νόμο του 1983 που δεν αναθεωρήθηκε ποτέ, ο γυμνισμός στην Ελλάδα επιτρέπεται επίσημα μόνο σε θέρετρα γυμνιστών, και ενώ ανεπίσημες παραλίες γυμνιστών υπάρχουν και αλλού στην Ελλάδα, πουθενά αλλού στη χώρα δεν υπάρχει ισχυρότερη κουλτούρα επιλογής ένδυσης από ό,τι εδώ, όπου οι αρχές παραδοσιακά έκαναν τα στραβά μάτια», συνεχίζει.

«Την ελευθερία που προσφέρει η Γαύδος δεν τη βρίσκεις πουθενά αλλού», δήλωσε ο Βασίλης Τζουνάρας, πρώην ιδιοκτήτης του Γαύδος FM, του μοναδικού ραδιοφωνικού σταθμού του νησιού, ο οποίος μετακόμισε στο νησί πριν από περίπου 20 χρόνια από την Κρήτη. «[Εγώ] θα μείνω μάλλον εδώ για το υπόλοιπο της ζωής μου. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα έβλεπα κάτι τέτοιο στο νησί», είπε, αναφερόμενος στην πρόσφατη απαγόρευση του γυμνισμού.

Τον Ιούλιο του 2023, το γραφείο του δημάρχου τοποθέτησε τις πινακίδες στο Σαρακήνικο, προκαλώντας διαμάχη και διαμαρτυρίες μεταξύ ντόπιων και τουριστών, οι περισσότεροι από τους οποίους ζουν ή επισκέπτονται τη Γαύδο λόγω της ιστορικής συμπεριφοράς της που επιτρέπει τα πάντα. Ωστόσο, μιλώντας σε τοπικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, η δήμαρχος της Γαύδου, Λίλιαν Στεφανάκη, δήλωσε ότι μόνο οι τουρίστες διαμαρτύρονται για την απαγόρευση. «Οι κάτοικοι της περιοχής το ήθελαν αυτό εδώ και χρόνια», είπε, «να έχουμε τουλάχιστον μια παραλία όπου μια οικογένεια μπορεί να κολυμπήσει χωρίς να υπάρχει η πιθανότητα να υπάρχουν γυμνιστές τριγύρω».

Ενώ οι άλλες παραλίες του νησιού παραμένουν ανοιχτές για γυμνό κολύμπι, πολλοί ανησυχούν ότι η πρόσφατη απαγόρευση του γυμνισμού στο Σαρακήνικο μπορεί σύντομα να επεκταθεί και σε άλλες παραλίες της Γαύδου, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο το DNA του νησιού. Εκτός από την κολύμβηση στα γυμνά, το νησί φημίζεται επίσης για την ελεύθερη κατασκήνωση στις παραλίες του, η οποία επίσης απαγορεύεται αλλού στην Ελλάδα. Αυτό το δικαίωμα στην ελεύθερη περιπλάνηση χωρίς ρούχα είναι αυτό που έχει οδηγήσει χιλιάδες backpackers και μποέμ ταξιδιώτες να κατακλύζουν το μικροσκοπικό νησί κάθε καλοκαίρι από τη δεκαετία του 1960.

«Άκουσα ότι υπάρχει πρόθεση να απαγορευτεί σύντομα και το ελεύθερο κάμπινγκ σε μεγάλη έκταση του νησιού. Αν αυτό συμβεί, θα σημάνει το τέλος του νησιού και της οικονομικής του ανάπτυξης», δήλωσε η Γκέλυ Καλλίνικου, πρώην δήμαρχος της Γαύδου. «Όταν ήμουν δήμαρχος, κάθε χρόνο έπρεπε να [παίρνουμε] επίσημα μια απόφαση ότι ο γυμνισμός και το ελεύθερο κάμπινγκ επιτρέπονται στη Γαύδο … αυτό ξεκίνησε από το κοινοτικό συμβούλιο το 1992, ώστε [οι γυμνοί λουόμενοι] να αισθάνονται ασφαλείς».

Ωστόσο, η ιστορία αυτού του νησιού 30 τετραγωνικών χιλιομέτρων είναι πολύ βαθύτερη από τη φήμη της αντικουλτούρας του. Η Γαύδος πιστεύεται ότι είναι η μυθική Ωγυγία, όπου, σύμφωνα με τον Όμηρο, η νύμφη Καλυψώ κράτησε τον Οδυσσέα για επτά χρόνια πριν επιστρέψει στην αγαπημένη του Ιθάκη. Στη δεκαετία του 1930, η απομακρυσμένη τοποθεσία της την έκανε ιδανικό προορισμό για την ελληνική κυβέρνηση για την εξορία κομμουνιστών. Αλλά με την άνοδο της κουλτούρας των χίπις τη δεκαετία του 1960-’70, η Γαύδος απέκτησε δημοτικότητα ως προορισμός διακοπών boho. Το 1971, η Γαύδος σύντομα έγινε κάτι σαν παράδεισος εναλλακτικού lifestyle. Οι άνθρωποι πήγαιναν για να κατασκηνώσουν στην παραλία, να ανάψουν φωτιές, να μαγειρέψουν μόνοι τους τα γεύματά τους και να κολυμπήσουν γυμνοί.

Το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης στη Γαύδο

Στην άλλη πλευρά της Γαύδου, στην παραλία της Τρυπητής, μια ξύλινη καρέκλα 2,5 μέτρων τσιμεντωμένη πάνω σε μια βραχώδη περιοχή, σηματοδοτεί το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης. Η καρέκλα δημιουργήθηκε από μια χούφτα Ρώσων επιστημόνων που έφτασαν στο νησί της Γαύδου μετά την πυρηνική καταστροφή του Τσερνομπίλ το 1986. Φημολογείται ότι οι επιστήμονες είχαν εκτεθεί σε ραδιενέργεια και οι σοβιετικοί γιατροί τους είχαν συνταγογραφήσει να παραμείνουν σε όσο το δυνατόν πιο καθαρό περιβάλλον, ενώ θα γινόταν η αποθεραπεία τους. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους, κατασκεύασαν την καρέκλα και την τσιμέντωσαν στην άκρη του ακρωτηρίου, ώστε να μπορούν να αναπνέουν καθαρό αέρα και να ατενίζουν την απεραντοσύνη της θάλασσας.

Σύμφωνα με ντόπιους, οι τουρίστες που επισκέφθηκαν τη Γαύδο ήταν πολύ λιγότεροι φέτος το καλοκαίρι, μετά την απόφαση περί απαγόρευσης του γυμνισμού στο Σαρακήνικο, συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. «Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που ζούσαν κάνοντας κάμπινγκ στο Σαρακήνικο μετακόμισαν στις άλλες παραλίες», είπε ο Τζουνάρας.

Η ζωή στη Γαύδο

Στο Σαρακήνικο βρίσκονται οι περισσότερες ταβέρνες και μίνι μάρκετ της Γαύδου και εκεί συγκεντρώνονται παραδοσιακά οι περισσότεροι τουρίστες και κάτοικοι του νησιού. Φέτος το καλοκαίρι, ωστόσο, υπήρξε ένα σκηνικό διαμαρτυριών μετά την απαγόρευση, καθώς οι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν την Πρωτοβουλία Παραθεριστών Γαύδου που ενθάρρυνε τους ανθρώπους να προστατεύσουν τη φήμη του νησιού με αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το hashtag #Save_Gavdos.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, στη Γαύδο ζουν 208 άτομα, αν και στην πραγματικότητα, ο Τζουνάρας εκτιμά ότι υπάρχουν μόνο περίπου 70 μόνιμοι κάτοικοι. Οι χειμώνες εδώ μπορεί να είναι σκληροί. Οι ισχυροί άνεμοι μπορεί να κρατήσουν τα πλοία και τις πολύτιμες προμήθειες μακριά για μέρες ή και εβδομάδες, αλλά οι κάτοικοι λένε ότι τα καταφέρνουν. “Το καλοκαίρι βλέπεις ανθρώπους να περνούν, αλλά το χειμώνα δεν υπάρχει σχεδόν κανείς”, δήλωσε η Ελευθερία Βαϊλακάκη.

Οι δημόσιες συγκοινωνίες πραγματοποιούνται με δύο παλιά λεωφορεία που κατρακυλούν στους λιγοστούς δρόμους του νησιού με άσφαλτο και χαλίκι και των οποίων τα πατώματα είναι συνήθως στρωμένα με άμμο.

«Η ηλεκτρική ενέργεια ήρθε στο νησί πριν από περίπου 25 χρόνια», είπε η Βαϊλακάκη, καθώς φρόντιζε τις 10 κατσίκες της, τα πέντε πρόβατα και το κοπάδι των κοτόπουλων ελευθέρας βοσκής. «Εκείνα τα πρώτα χρόνια, κάναμε τα πάντα με τα χέρια μας. Δεν υπήρχαν αυτοκίνητα, είχαμε μόνο γαϊδουράκια και κάναμε τα πάντα με αυτά” θυμήθηκε. «Τώρα έχουμε γεννήτριες για ηλεκτρικό ρεύμα. Το νησί αλλάζει». Παρόλα αυτά, η Βαϊλακάκη υποστήριξε: «Δεν υπάρχει πουθενά σαν τη Γαύδο».

Κανείς δεν γνωρίζει αν η απαγόρευση του γυμνισμού θα επεκταθεί σε όλες τις παραλίες της Γαύδου το επόμενο καλοκαίρι ή αν θα εξακολουθεί να επιτρέπεται το ελεύθερο κάμπινγκ. Αλλά όπως είπε η Καλλίνικου, «στη Γαύδο, τόσο οι γυμνοί όσο και οι ντυμένοι συνυπήρχαν πάντα… [εδώ], νιώθεις ότι μπορείς να πετάξεις, μπορείς να ανοίξεις τα φτερά σου και να πετάξεις».