Τι είναι ο νευροτοξικός παράγοντας Novichok

Έχει περιγραφεί ως ένα από τα πλέον θανατηφόρα χημικά όπλα που έχουν αναπτυχθεί ποτέ. Αλλά το Novichok, η ουσία στην οποία εκτέθηκαν δύο άτομα στη Βρετανία και η οποία  χρησιμοποιήθηκε και στην επίθεση εναντίον του ρώσου πρώην διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκρίπαλ και της κόρης του, δεν είναι απλώς θανατηφόρο, είναι και τελείως ασυνήθιστο.

Μάλιστα, είναι τόσο ασυνήθιστο που μόνο ελάχιστοι επιστήμονες εκτός της Ρωσίας είχαν ποτέ κάποια πραγματική εμπειρία με αυτό. Η ουσία, που σημαίνει «νεοφερμένος» ή «νεοσύλλεκτος» στα ρωσικά, αναπτύχθηκε για πρώτη φορά κρυφά από τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου τη δεκαετία του ’80, ως μέτρο αντιμετώπισης των αμερικανικών χημικών όπλων άμυνας.

Η ύπαρξή της παρέμεινε μυστική μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν διέρρευσαν σκόπιμα πληροφορίες σχετικά με την παραγωγή της από τον δυσαρεστημένο σοβιετικό επιστήμονα Vil Mirzayanov. Ακόμα μέχρι σήμερα, καμιά χώρα εκτός της Ρωσίας δεν έχει παράγει αυτή την ουσία.

Τι είναι το Novichok;

Σύμφωνα με τον καθηγητή Gary Stephens, το Novichok είναι πιο «επικίνδυνος και εξελιγμένος» νευροτοξικός παράγοντας από το σάριν, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί σε επιθέσεις χημικών στη Συρία, ή το VX, που χρησιμοποιήθηκε για τη δολοφονία του Κιμ Γιονγκ Ναμ, του αδερφού του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν στο αεροδρόμιο της Μαλαισίας πέρυσι.

Είναι επίσης δυσκολότερο να ταυτοποιηθεί. «Ένας από τους κύριους λόγους που παράγονται αυτές οι ουσίες είναι επειδή τα κύρια συστατικά της δεν είναι απαγορευμένα», λέει ο Stephens, αναφερόμενος στη Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα, μια διεθνή συνθήκη για τον έλεγχο των χημικών όπλων που υπογράφηκε το 1993 και απαγορεύει τη χρήση, την ανάπτυξη, την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά χημικών όπλων.

«Σημαίνει ότι τα χημικά που χρειάζονται για να δημιουργηθεί είναι πιο εύκολο να διανεμηθούν, χωρίς να αποτελούν κίνδυνο για την υγεία».

Ένα άχρωμο, άοσμο και άγευστο υγρό, το Novichok είναι εύκολο στη μεταφορά και πιθανότατα δεν θα ήταν ανιχνεύσιμο σε ένα αεροδρόμιο, σε λιμάνι ή ακόμα και στο ταχυδρομείο, λέει ο Bretton-Gordon.

Πώς λειτουργεί;

Όπως οι άλλοι νευροτοξικοί παράγοντες, το Novichok λειτουργεί προκαλώντας επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού και στένωση των αεραγωγών των πνευμόνων, οδηγώντας σε αργό και συχνά επώδυνο θάνατο με ασφυξία.

Ο καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Andrea Sella, περιέγραψε το Novichok ως προκαλώντας «συστηματική κατάρρευση πολλών σωματικών λειτουργιών».

«Στην ουσία, αυτό που κάνουν είναι να εμποδίσουν τον μηχανισμό που επιτρέπει σε ένα νεύρο να επαναρυθμιστεί μετά από ένα σήμα που έχει μεταδοθεί», δήλωσε ο Sella, προσθέτοντας ότι τα συμπτώματα ήταν σε μεγάλο βαθμό συνεπή, «ειδικά η εργασιακή αναπνοή και η μυϊκή ακαμψία».

Δεν υπάρχει καμιά θεραπεία, μόνο υποστηρικτική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένου του οξυγόνου, του φαρμάκου κατά των κρίσεων, της ατροπίνης, που χρησιμοποιείται για ορισμένους ασθενείς με δηλητηρίαση και του χλωριούχου πραλιδοξίμης, που χορηγείται για αναστολή της δηλητηρίασης συμπεριλαμβανομένων και των νευροτοξικών παραγόντων. Ακόμα και μόνο οι μικρές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και υπνηλία.

«Είναι πολύ πιθανό ότι θα υπάρχουν μακροπρόθεσμα νευρολογικά προβλήματα στον άνθρωπο που έχει εκτεθεί σε τέτοιους παράγοντες».

Πώς και πού απορροφήθηκε

Σύμφωνα με το ιατρικό εγχειρίδιο, «Απάντηση στην Τρομοκρατία», που δημοσιεύθηκε το 2010, οι νευροτοξικοί παράγοντες Novichok «μπορεί να διασκορπιστούν ως εξαιρετικά λεπτή σκόνη σε αντίθεση με κάποιο αέριο ή ατμό», ενώ κύρια οδός έκθεσης θεωρείται ότι είναι η εισπνοή, αν και «η απορρόφηση μπορεί επίσης να συμβεί μέσω της έκθεσης του δέρματος ή των βλεννογόνων».

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, το Novichok σχεδιάστηκε έτσι ώστε να μην είναι ανιχνεύσιμο από τον τυποποιημένο εξοπλισμό ανίχνευσης, κάτι που σημαίνει ότι μια περαιτέρω έρευνα της υπόθεσης μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη.

Αν κάποιος εκτεθεί σε αυτές, θα πρέπει να βγάλει τα ρούχα του και να πλυθεί με σαπούνι και νερό. Επίσης να ξεβγάλει τα μάτια του και να του παρασχεθεί οξυγόνο.

Ωστόσο, παρά την ακραία τοξικότητα αυτών των ουσιών, ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό θα ήταν πολύ μικρός, λέει ο Salla.

«Δεν υπάρχει τρόπος να εξαπλωθεί το υλικό και θα αποσυντίθετο σχετικά γρήγορα σε υγρές συνθήκες», πρόσθεσε ο Salla, ο οποίος χαρακτήρισε την απόπειρα δολοφονίας ως «πολύ στοχοθετημένη επίθεση».