Η τεχνητή νοημοσύνη έχει πνευματικά δικαιώματα;

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) έχει εισβάλει για τα καλά στις ζωές μας. Η αλήθεια δε είναι ότι είμαστε ακόμη στην αρχή και δεν έχουμε δει ούτε συνειδητοποιήσει τις τεράστιες αλλαγές που πρόκειται να επιφέρει σε όλους σχεδόν τους τομείς.

Παράλληλα, προκαλεί και σημαντικά προβλήματα και θέτει νέα και πρωτόγνωρα ερωτήματα – όπως είναι, για παράδειγμα, το εξής: Στην περίπτωση που κανείς χρησιμοποιήσει αποκλειστικά την ΑΙ και τα εργαλεία της προκειμένου να δημιουργήσει ένα οποιοδήποτε προϊόν, ποιος θεωρείται ότι έχει νομίμως την ευρεσιτεχνία ή τα πνευματικά δικαιώματα: ο «δημιουργός», η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη ή ο ιδιοκτήτης του περιεχομένου πάνω στο οποίο αυτή εκπαιδεύτηκε;

Η απόφαση την οποία έλαβε προχθές δικαστήριο της Ουάσιγκτον δίνει την εξής απάντηση στο παραπάνω ερώτημα: Κανένα έργο στη δημιουργία του οποίου δεν έχει συμβάλει ανθρώπινο χέρι ή νους δεν μπορεί να διεκδικεί πνευματικά δικαιώματα. Η ύπαρξη καλλιτέχνη – δημιουργού αποτελεί «θεμελιώδη προϋπόθεση για χορήγηση πνευματικών δικαιωμάτων» που βασίζεται σε «αιώνες κατασταλαγμένης κατανόησης», εκτίμησε ο δικαστής Μπέριλ Χάουελ, επιβεβαιώνοντας την απόρριψη από το Γραφείο Πνευματικών Δικαιωμάτων των ΗΠΑ σε αίτημα που είχε υποβάλει ο επιστήμονας του κλάδου της πληροφορικής Στίβεν Θέιλερ, ο οποίος έχει αναπτύξει το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης DABUS.

Πολλές εκκρεμείς αγωγές

Η υπόθεση, ωστόσο, δεν τελειώνει εδώ – και αυτό όχι μόνο ή κυρίως επειδή οι δικηγόροι του Θέιλερ προτίθενται να ασκήσουν έφεση. Ηδη, για του λόγου το αληθές, υπάρχουν πολλές εκκρεμείς αγωγές που έχουν να κάνουν με τη χρήση έργων τα οποία προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα για την εκπαίδευση των εργαλείων της αποκαλούμενης «δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης», χωρίς όμως να έχει ληφθεί η σχετική άδεια από τους δημιουργούς τους.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κέλι Μακέρναν που παρουσίασε πρόσφατα το BBC. Η περιέργεια την έκανε να γράψει το όνομά της σε μια ιστοσελίδα η οποία ονομάζεται Have I Been Trained (έχω εκπαιδευτεί), που αποτελεί ουσιαστικά μηχανή αναζήτησης για το LAION, μια βάση δεδομένων η οποία τροφοδοτεί δημιουργούς εικόνων μέσω τεχνητής νοημοσύνης.

«Ξαφνικά, όλες αυτές οι ζωγραφιές με τις οποίες είχα μια προσωπική σχέση και είχα ταξιδέψει μαζί τους, είχαν αποκτήσει μια νέα σημασία και η σχέση μου μαζί τους είχε αλλάξει», είπε η ίδια διαπιστώνοντας ότι πάνω από 50 έργα είχαν μεταφορτωθεί στο LAION.

«Ηταν σαν βιασμός»

«Ενιωσα σαν να με έχουν βιάσει. Εάν κάποιος έχει τη δυνατότητα απλώς να τυπώσει το όνομά μου και να φτιάξει ένα εξώφυλλο βιβλίου χωρίς να με προσλάβει, τότε αυτό είναι κάτι που επηρεάζει την καριέρα μου, όπως και πολλών άλλων ανθρώπων», πρόσθεσε, με αίσθημα οργής αλλά και απόγνωσης.

«Πλησιάζουμε σε νέα όρια στα πνευματικά δικαιώματα καθώς οι καλλιτέχνες προσθέτουν την τεχνητή νοημοσύνη στην εργαλειοθήκη τους», κάτι που θα εγείρει «δύσκολα ερωτήματα» για τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων, αναγνώρισε από την πλευρά του ο δικαστής Χάουελ, στο πλαίσιο της ετυμηγορίας του για την προαναφερθείσα υπόθεση.

Η παραπάνω εικόνα δίνει, σε μεγάλο βαθμό, ερμηνεία και για πολλά από όσα συμβαίνουν σε μια σειρά από χώρους, όπως του πολιτισμού. Εκεί ακριβώς, άλλωστε, βρίσκεται και η πραγματική αιτία για τη μεγάλη απεργία σεναριογράφων και ηθοποιών στο Χόλιγουντ.

Σε κάθε περίπτωση, κράτη και υπερεθνικοί θεσμοί είναι αναγκασμένα να αναλάβουν δράση για να ρυθμίσουν ένα τοπίο καθ’ όλα άγνωστο, προκειμένου να μην επικρατήσει το χάος. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ, μέσω της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη, προτείνει όλα τα εργαλεία της να δημοσιοποιούν το σύνολο του υλικού που έχουν αξιοποιήσει για την εκπαίδευσή τους, εφόσον αυτό σφραγίζεται από «πατέντα» ή πνευματικά δικαιώματα. Μένει να φανεί τι θα γίνει στην πράξη.