Σαν σήμερα: Νιλ Όλντεν Άρμστρονγκ – «Είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα»

Η 20ή Ιουλίου είναι η 201η ημέρα του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και 202η σε δίσεκτα έτη. Είναι η ημέρα που η ανθρωπότητα έκανε εκείνο το μικρό – τεράστιο βήμα στο φεγγάρι και μια πολύ σκοτεινή μέρα στην ιστορία της Κύπρου, του ελληνισμού, αλλά και της διεθνούς νομιμότητας.

Στις 20 Ιουλίου 356 π.Χ. γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος, οριακά Καρκίνος, αν πιστεύαμε στα ζώδια -που δεν πιστεύουμε- θα λέγαμε ότι θα του ταίριαζε πιο πολύ για μεγαλοφυής, μεγαλομανής και ανοριακός Λέων. Το 1919 ήρθε στον κόσμο ένας σπουδαίος εξερευνητής, ο Έντμουντ Χίλαρι, ο Νεοζηλανδός ορειβάτης που ανέβηκε πρώτος στη σκεπή του κόσμου, το Έβερεστ.

Στις 20 Ιουλίου έχουν συμβεί διάφορα σημαντικά πράγματα: Το 1944 ο Αδόλφος Χίτλερ σώθηκε από εις βάρος του απόπειρα δολοφονίας, η οποία ενορχηστρώθηκε από ομάδα Γερμανών αξιωματικών· δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα είχε συμβεί αν η απόπειρα πετύχαινε.

Το 1974 ξεκινά στην Κύπρο η αποβατική επιχείρηση Αττίλας Ι. Ήταν το προγεφύρωμα της τουρκικής εισβολής, που θα ολοκληρωνόταν ένα μήνα αργότερα με τη φάση Αττίλας ΙΙ.

Το 1969, όμως, χωρίς αποβατικά, χωρίς στρατό και όπλα, στρατηλάτες και στρατηγούς, τρεις Αμερικάνοι πήγαν στο φεγγάρι και δύο από αυτούς, ο Νιλ Άρμστρονγκ και ο Μπαζ Όλντριν έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που πάτησαν στο έδαφός του.

Ήταν τότε που ο Άρμστρονγκ είπε την περίφημη φράση που θα συνοδεύει για πάντα το είδος μας: «Είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα».

Είχε απόλυτο δίκιο και αν ζούσε σήμερα θα το καταλάβαινε πιο πολύ από ποτέ…

Ο πρώτος άνθρωπος

Δεν θα σταματήσει ποτέ να καταλαμβάνει χώρο στη φαντασία μας, ακόμη κι αν κατακτήσουμε όλο το σύμπαν: Ο «Πρώτος Άνθρωπος», όπως τον ονόμασε στην ταινία του ο Ντάμιεν Σαζέλ, ο Νιλ Όλντεν Άρμστρονγκ ήταν μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου, δεν θα μπορούσε να είναι κι αλλιώς. Όλη του η ζωή ήταν αφιερωμένη στο στόχο του, ο οποίος τον περίμενε υπομονετικά 384.400 χιλιόμετρα μακριά.

Ο Άρμστρονγκ, που στην ταινία απεικονίζεται ως ένας πολύ σκληρός, απόμακρος και στοχοπροσηλωμένος άνθρωπος, πιθανότατα ήταν και τέτοιος.

Κανείς δεν τον ήξερε τόσο καλά ώστε να μπορέσει να μιλήσει σε βάθος γι αυτόν -ούτε καν η ίδια του η σύζυγος- ενώ τα χρόνια που ακολούθησαν εκείνο το βήμα, επέλεξε να αποτραβηχθεί εντελώς από τα φώτα της δημοσιότητας, εντείνοντας με αυτόν τον τρόπο το μυστήριο που περιέβαλλε το άτομό του.

Ο Άντριου Σμιθ, συγγραφέας του βιβλίου «Moondust: In Search of the Man Who Fell to Earth» (Σεληνιακή Σκόνη: Αναζητώντας τον Άνθρωπο που Έπεσε στη Γη), προσπάθησε να ρίξει φως στο μυστήριο αυτό, αναζητώντας ανθρώπους που έζησαν ή συνεργάστηκαν με τον Άρμστρονγκ.

To συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε είναι ότι ο Άρμστρονγκ θεωρούσε ότι δεν του αξίζει η προσοχή: «Εργάστηκαν 400.000 άνθρωποι για το πρόγραμμα Απόλο 11, σε πολλά διαφορετικά πόστα και πιστεύει ότι δεν του αξίζει να κερδίσει όλη τη δόξα απλά και μόνο επειδή έκανε εκείνος το βήμα», έγραψε ο Σμιθ.

Ο Άρμστρονγκ συμμετείχε αρχικά στους εορτασμούς και τις τελετές, όμως πολύ σύντομα άρχισε να αρνείται να δίνει συνεντεύξεις και να παρίσταται σε φωτογραφήσεις. Έδωσε δύο τηλεοπτικές συνεντεύξεις όλες κι όλες και σε καμία από τις δύο δεν μίλησε για τα συναισθήματά του στην αποστολή.

Ο «πρώτος άνθρωπος» αρνήθηκε επίσης τις περισσότερες προσφορές που θα μπορούσαν να του αποφέρει χρήματα. Έκανε μόνο μια σειρά διαφημίσεων για την αυτοκινητοβιομηχανία Chrysler.

Υπέγραφε αυτόγραφα, αλλά κάποια στιγμή σταμάτησε, φοβούμενος ότι αυτά αργότερα θα πωλούντο, ενώ δεν παραχώρησε συνεντεύξεις ούτε στους βιογράφους του, πλην ενός.

Δύο χρόνια μετά την πτήση του Απόλο 11, ο Άρμστρονγκ έφυγε από τη NASA και πήρε μία έδρα στο τμήμα αεροδιαστημικής ναυπηγικής στο πανεπιστήμιο του Σινσινάτι. Εκεί προσπάθησε να «κρυφτεί» για το υπόλοιπο της καριέρας του.

Οι άνθρωποι που συνάντησε ο Σμιθ είπαν χωρίς καμία εξαίρεση ότι ο Άρμστρονγκ ήταν ένας πολύ «συγκρατημένος και χαμηλών τόνων άνθρωπος», που δεν μιλούσε ποτέ για τα επιτεύγματά του και κυρίως για την προσελήνωση.

Εκκεντρικός και χαρισματικός

Όσοι ήξεραν τον Άρμστρονγκ, ανάμεσά τους και ο Μπαζ Όλντριν, έκαναν λόγο για τον απόλυτο αυτοέλεγχό του. Τον χαρακτήριζαν επίσης κάπως εκκεντρικό: Ο Άρμστρονγκ πήρε μαζί του στο φεγγάρι τη «Συμφωνία του Νέου Κόσμου» του Ντβόρακ, καθώς και μουσική από θέρεμιν, ένα ιδιαίτερο μουσικό όργανο, του οποίου ο ήχος έχει συνδεθεί με τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Ήξερε που πήγαινε άλλωστε, το ήξερε από μικρός, όταν το 1946, σε ηλικία 16 ετών, επισκέφθηκε το αστεροσκοπείο στην πόλη Γουαπακονέτα του Οχάιο και για πρώτη φορά είδε το φεγγάρι να έρχεται κοντά του μέσα από το τηλεσκόπιο.

«Όλες οι φιλοδοξίες μου εκείνη την εποχή σχετίζονταν με τα αεροπλάνα», έχει πει o ίδιος στον Τζέιμς Χάνσεν, συγγραφέα του βιβλίου First Man: The Life of Neil A. Armstrong (2005), το οποίο αποτέλεσε και το σενάριο της ταινίας «Πρώτος Άνθρωπος» με πρωταγωνιστή τον Ράιαν Γκόσλινγκ. «Οποιοδήποτε ιδέα για διαστημική πτήση ήταν εξωπραγματική για μένα, μέχρι την ημέρα που παρατήρησα τη σελήνη μέσα από το φακό του αστεροσκοπείου».

Ο Άρμστρονγκ ήταν ένας πάρα πολύ καλός πιλότος και είχε πετάξει με σχεδόν ο,τιδήποτε πετούσε.

Έφηβος ακόμη, καθώς είχε πάρει το δίπλωμα του πιλότου στα 16 του, μπορούσε να χειριστεί πολλούς τύπους αεροσκαφών, το ταλέντο του δεν πέρασε απαρατήρητο και δέχθηκε μια υποτροφία της Πολεμικής Αεροπορίας για να μελετήσει τη μηχανική των αεροσκαφών και την εξέλιξη στην πυραυλική τεχνολογία της εποχής, στο πανεπιστήμιο της Ινδιάνα.

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, έγινε δοκιμαστής πιλότος σε ένα από τα κορυφαία αεροσκάφη της αμυντικής βιομηχανίας των ΗΠΑ, το X-15, το οποίο έφτανε σε ταχύτητα τα 6.000 χλμ./ω και μπορούσε να πετάξει στα 70 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης.

Ένας πολίτης με στρατιωτική αυτοπειθαρχία

Επειδή η υποτροφία του είχε χρηματοδοτηθεί από το στρατό, ο Άρμστρονγκ, αν και δεν ήταν πιλότος της πολεμικής αεροπορίας, στάλθηκε στην Κορέα στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ως συγκυβερνήτης και κυβερνήτης αναγνωριστικών αεροσκαφών. Το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε από εχθρικά αντιαεροπορικά πυρά, τη γλίτωσε με ελαφρά τραύματα και επέστρεψε στις ΗΠΑ. Δεν τον έπεισαν ποτέ να γίνει στρατιωτικός.

Ως μέλος και κυβερνήτης του Απόλο 11, ο Άρμστρονγκ ήταν ο μοναδικός πολίτης στην πτήση, καθώς ο Κόλινς και ο Όλντριν ήταν αξιωματικοί της πολεμικής αεροπορίας.

Ο λόγος που επιλέχθηκε ως ηγέτης της αποστολής από τους επιτελείς της NASA ήταν το γεγονός ότι ήταν o πιο ψύχραιμος στα τεστ ακραίων καταστάσεων που προηγήθηκαν. Στην πρώτη δοκιμαστική αποστολή στο διάστημα, το πρόγραμμα Gemini, κατάφερε να επαναφέρει με απόλυτη νηφαλιότητα κάποια λάθη του συστήματος ελέγχου μηχανών και πλοήγησης του διαστημικού οχήματος, επαναφέροντας το πλήρωμα σώο και αβλαβές στη βάση του.

Το παρατσούκλι του ήταν Iceman, ο άνθρωπος από πάγο.

Και στην πτήση του Απόλο 11 όμως, ήταν εκείνος που έσωσε την παρτίδα. Η NASA είχε υπολογίσει το ιδανικό μέρος για να προσεληνωθεί η αποστολή, όμως ο Άρμστρονγκ είδε ότι η περιοχή προσγείωσης ήταν γεμάτη πέτρες που μπορούσαν να προκαλέσουν ζημιά στη σεληνάκατο.

Έτσι αποφάσισε να οδηγήσει το σκάφος μερικά χιλιόμετρα μακρύτερα, έως ότου δει με τα μάτια του ένα ασφαλές σημείο προσελήνωσης.

Τότε, το Χιούστον φώναξε: «Έχετε μόνο τριάντα δευτερόλεπτα». Αν τα καύσιμα τελείωναν, οι αστροναύτες δεν θα μπορούσαν να επιστρέψουν στη Γη, ή θα αναγκάζονταν να ακυώσουν την προσελήνωση. Την ώρα που τεχνικοί, στρατιωτικοί, πολιτικοί και επιστήμονες της NASA ήταν στα πρόθυρα του εμφράγματος, ο Άρμστρονγκ διατηρούσε τους παλμούς της καρδιάς του κάτω από τους 90 το λεπτό.

Περίπου δύο ώρες αργότερα, ο Άρμστρονγκ πατούσε στο φεγγάρι. Μερικά λεπτά αργότερα, το ίδιο έκανε και ο Όλντριν. Ένα μικρό βήμα και τα λοιπά…

Όταν έκανε τον Ίλον Μασκ να δακρύσει

«Είναι μια κακή ιδέα. Αναγκαίες συνθήκες θα αγνοηθούν και θα υπάρξουν προβλήματα. Είναι ένα σχέδιο για μια αποστολή στο πουθενά. Είναι μια πολύ κακή ιδέα να γίνονται [οι πτήσεις στο διάστημα] από μικρές εταιρείες και ιδιωτικές startups», είχε πει ο Άρμστρονγκ όταν ρωτήθηκε λίγα χρόνια πριν πεθάνει για τα διαστημικά σχέδια του Ίλον Μασκ και την ιδιωτικοποίηση των διαστημικών ταξιδιών.

Ο Μασκ, που τον έχει ως προσωπικό του ήρωα, το πήρε προσωπικά και πληγώθηκε ανεπανόρθωτα. Στο ντοκιμαντέρ του Netflix «back to space», ο Μασκ απαντά συντετριμμένος και δακρισμένος, λέγοντας:

«Για μένα αυτοί οι άνθρωποι είναι ήρωες και είναι πολύ δύσκολο να τους ακούω να λένε αυτά τα πράγματα, όμως θα ήθελα πάρα πολύ να έρθουν να δουν αυτά που φτιάχνουμε και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να τους αλλάξουμε τη γνώμη».

Δεν πρόλαβε: Στις 25 Αυγούστου 2012, σε ηλικία 82 ετών, ο Άρμστρονγκ έφυγε από τον κόσμο. Ως φυσική παρουσία. Ως όλα τα άλλα παραμένει και θα παραμείνει παρών για πάντα.

Η 20ή Ιουλίου στην Ιστορία

1952, Ελσίνκι. Ο Τσεχοσλοβάκος δρομέας Εμίλ Ζάτοπεκ έρχεται πρώτος στα 10.000 μέτρα, με ολυμπιακό ρεκόρ 29 λεπτών και 17 δευτερολέπτων.

1956, Καλιφόρνια. Σοβαρά άρρωστοι και οι δύο, ο Σταν Λόρελ και ο Όλιβερ Χάρντι ποζάρουν στο σπίτι του δεύτερου στην Καλιφόρνια. Ο 66χρονος Λόρελ έχει υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και ο 64χρονος Χάρντι έχει πνευμονία.

1961, Βερολίνο. Ανατολικογερμανοί αστυνομικοί ελέγχουν όσους περνούν από την Πύλη του Βραδεμβούργου, ένα από τα πιο πολυσύχναστα περάσματα ανάμεσα στο Ανατολικό και το Δυτικό Βερολίνο.

1969. Ο Αμερικανός αστροναύτης Νιλ Άρμστρονγκ κάνει «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, αλλά ένα τεράστιο για την ανθρωπότητα». Είναι ο πρώτος άνθρωπος που πατάει το πόδι του στο φεγγάρι. Λίγο αργότερα τον ακολουθεί ο Μπαζ Όλντριν (στη φωτογραφία).

1974, Κύπρος. Τουρκικά στρατεύματα κάνουν απόβαση και εισβάλουν στην Κύπρο, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Αττίλας Ι». Γενική επιστράτευση κηρύσσεται στην Ελλάδα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκδίδει το ψήφισμα 353 για κατάπαυση του πυρός.

1980, Μόσχα. Ο Σοβιετικός αθλητής Σεργκέι Μπέλοφ περνάει με την ολυμπιακή φλόγα μπροστά από την ομάδα του Αφγανιστάν, στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας.

1983, Λονδίνο. Η πριγκίπισσα Νταϊάνα συναντά τα μέλη του αγαπημένου της συγκροτήματος, τους Duran Duran.

1988, Ουάσινγκτον. Ο Ελληνοαμερικανός Μάικλ Δουκάκης λαμβάνει το χρίσμα των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.