1896: Η προσωρινή μεταφορά της νομαρχίας Λασιθίου

Ως γνωστόν η Νεάπολη υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου. To 1868, το Καινούργιο Χωριό ή Νεοχώριον μετονομάζεται σε Νεάπολη από το διοικητή του νομού Κωστή Αδοσίδη Πασά.

Μετά τον Αδοσίδη, τη Νομαρχία ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Αξελός. Καταγόμενος από τη Σητεία, ο Αξελός προσπάθησε να μεταφέρει την έδρα του νομού στην γενέτειρά του. [1] Στην πραγματικότητα, ο Αξελός μετέφερε προσωρινά την έδρα του νομού στον Άγιο Νικόλαο το 1896 ενώ είχε απώτερο στόχο να μετακομίσει όλα τα αρχεία και τις υπηρεσίες της Νομαρχίας στη Σητεία, κάτι που όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Για να δικαιολογήσει αυτή την πράξη, ο Αξελός επικαλέστηκε λόγους αστάθειας που επικρατούσαν σε ολόκληρο το νησί και την περιοχή του Μεραμπέλου. [2]

Από την επιστολή του Γ. Σαρολίδη προς τον Γ. Μιτσοτάκη το Σεπτέμβριο του 1896, πληροφορούμαστε ότι στις 29 Αυγούστου του 1896, κάτοικοι από την Κριτσά και το Χουμεριάκο «εν συνεννοήσει μετά των εν Αγίω Νικολάω Σφακιανών εξεστράτευσαν εναντίον της Νεαπόλεως διά να πυρπολήσωσι τα Δημόσια Καταστήματα διά να μεταφερθή η έδρα εις Άγιον Νικόλαον». Από το πρωτόγνωρο, για την περιοχή, επεισόδιο που έληξε την ίδια μέρα, υπήρξαν δύο νεκροί. [3] Το περιστατικό ενδεχομένως συνδέεται με την απόφαση του Αξελού να μετακομίσει την έδρα σε άλλη περιοχή του νομού.

Ωστόσο οι ταραχές δεν φαίνεται να έχουν γενικευμένο χαρακτήρα. Η πράξη του Αξελού κινητοποίησε αμέσως τους κατοίκους της Νεάπολης που συγκρότησαν μια επιτροπή η οποία μάζεψε υπογραφές και αναφορές δημοψηφισμάτων από τους δήμους της επαρχίας Μεραμπέλου. Κατόπιν, πήγαν στο Γενικό Διοικητή Κρήτης Γεώργιο Βέροβιτς Πασά που έδρευε στα Χανιά για να ζητήσουν την επαναφορά της έδρας του νομού στη Νεάπολη. Ακολούθησε συμβούλιο στο οποίο ο Βέροβιτς με τον σύμβουλό του Χασάν Ταχσίν Πασά, αποφάσισαν ότι είναι παράλογο να μεταφερθεί η έδρα σε μια πόλη που δεν έχει τις απαραίτητες υποδομές για να στηρίξει μια νομαρχία.

Η Νεάπολη, για την οποία είχαν δαπανηθεί χιλιάδες λίρες, διέθετε όλες τις απαραίτητες υποδομές για την έδρα της νομαρχίας. Επομένως, δεν υπήρχε λόγος να δαπανηθούν εκ νέου χρήματα σε μια άλλη πόλη. Επιπλέον, σύμφωνα με την εφημερίδα Εμπρός, το συμβούλιο τόνισε ότι οι Νεαπολίτες είχαν καταφέρει να διατηρήσουν σε καλή κατάσταση τα κτίρια και μια ενδεχόμενη μεταφορά της έδρας θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις για αυτούς. Ομόφωνα, λοιπόν, το συμβούλιο αποφάσισε ότι η έδρα πρέπει να επιστρέψει στη Νεάπολη. Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς μαζί με ένα συνταγματάρχη της χωροφυλακής επιβιβάστηκε σε ατμόπλοιο και μετέβη στον Άγιο Νικόλαο από όπου παρέλαβαν τον Αξελό με τους υπαλλήλους και τους μετέφεραν και πάλι στη Νεάπολη. [4]

Όπως φαίνεται, η διοίκηση της Κρήτης δεν είχε σκοπό να αλλάξει την έδρα του νομού Λασιθίου για οικονομικούς λόγους. Εξάλλου, η Σητεία είναι πολύ μακριά για να αποτελέσει βάση των δημόσιων υπηρεσιών της νομαρχίας και ο Άγιος Νικόλαος ήταν πολύ μικρός για να μετατραπεί σε πρωτεύουσα. Ο V. Berard το 1898 περιγράφει: «Μερικά καινούργια σπίτια και μεγάλες αποθήκες, καμιά δεκαριά καφενεία και καταστήματα αποτελούν ολόκληρη την πόλη του Αγίου Νικολάου». [5] Η νεόδμητη και ταχέως αναπτυσσόμενη, χάρη στο λιμάνι της, πόλη του Αγίου Νικολάου έγινε έδρα του νομού Λασιθίου λίγο αργότερα, το 1903. [6]

Παραπομπές:

[1] Χριστοδούλου Χρίστος, Οι τρεις ταφές του Ταχσίν Πασά, 2η έκδοση, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2012, σ. 143.

[2] Ανώνυμο, «Νεώτερα εκ Κρήτης. Η έδρα της διοικήσεως Νεαπόλεως», εφημερίδα Εμπρός, 7 Δεκεμβρίου 1896, σ. 2.

[3]. Σαρολίδης προς Γ. Μιτσοτάκη, Νεάπολη 6 Σεπτεμβρίου 1896. ΙΜΚ, Αρχείο Γ. Μιτσοτάκη, φακ. 1 α, έγγραφο 72.

[4] Ανώνυμο, «Νεώτερα εκ Κρήτης…». Ό.π., σ. 2.

[5] Berard V., Les affaires de Crete, Παρίσι: 1898.

[6] Ανδριώτης Νίκος, Πληθυσμός και οικισμοί της Ανατολικής Κρήτης (16ος – 19ος αι.), Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο: 2006, σ. 167.