Μακαρθισμός: 5 σημεία για να καταλάβουμε τι είναι

Με τον όρο Μακαρθισμός νοείται η διαδικασία δίωξης πολιτών εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων και η δημιουργία «δυσμενών συνθηκών» για τους θεωρούμενους ως αντιφρονούντες.

Είναι δηλαδή η τακτική στοχοποίησης και εξόντωσης του πολιτικού αντιπάλου με αθέμιτα μέσα και κυρίως με τη δημιουργία κλίματος τρόμου στην κοινή γνώμη εις βάρος των πολιτικά διωκόμενων.

Ο μακαρθισμός γεννήθηκε στις απαρχές του ψυχρού πολέμου, λίγο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σπεκουλάροντας πάνω στην κομμουνιστική απειλή. Ο γεννήτορας του, ο γερουσιαστής του Ουϊσκόνσιν Τζο Μακάρθι εξελέγη για πρώτη φορά το 1947. Μέχρι το 1950 και την περιβόητη ομιλία του στο Γουΐλινγκ της Δυτικής Βιρτζίνια θεωρείτο ένας μετριοπαθής ρεπουμπλικανός πολιτικός, εν πολλοίς άσημος και μάλιστα εξαιτίας της θέσης του να μην εκτελεστούν οι θανατικές καταδίκες μελών των Waffen-SS που είχαν εμπλακεί σε βασανισμούς αμερικανών κρατουμένων πολέμου και να τους δωθεί χάρη, είχε ψηφιστεί από τους εκπροσώπους του τύπου που κάλυπταν δημοσιογραφικά τη γερουσία ως ο χειρότερος εν ενεργεία γερουσιαστής.

Κάτι λοιπόν έπρεπε να κάνει ο Τζο Μακάρθι αν ήθελε να συνεχίσει να ανήκει στη κεντρική πολιτική σκηνή. Επέλεξε την κομμουνιστοφοβία, τον «Κόκκινο Τρόμο» (second Red Scare) ως όχημα αυτοπροβολής. Στην περιβόητη εκείνη ομιλία του στις 9 Φεβρουσαρίου 1950, το κοινό του συλλόγου γυναικών του Γουΐλινγκ εμβρόντητο τον παρακολουθούσε να καταγγέλει πως στο υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ έχουν παρεισφρήσει κομμουνιστές και πως ο ίδιος κατέχει μια λίστα 205 ονομάτων με κομμουνιστές υπαλλήλους του αμερικανικού ΥΠΕΞ. Η καταγγελία του βρήκε τρομερή απήχηση στα ΜΜΕ, οδηγώντας τον Μακάρθι σε έναν πραγματικό κολοφώνα αντικομμουνιστικής δόξας, καθιστώντας τον ηγέτη της αντικομμουνιστικής σταυροφορίας για την εκκαθάριση της χώρας από τα «κόκκινα μιάσματα».

Αυτά εν πολλοίς είναι γνωστά. Αυτό που δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστό είναι πως η επιτροπή Μακάρθι στη φούρια της να ανακαλύπτει διαρκώς νέους εχθρούς για το έθνος, (ο Μακάρθι για να ταΐζει τα αδηφάγα ΜΜΕ και να συντηρεί τη φήμη του, κατονόμαζε κάθε μέρα και καινούριους κομμουνιστές-πράκτορες της ΕΣΣΔ χωρίς στοιχεία και αποδείξεις για τον οποιονδήποτε, πράγμα που δεν απασχολούσε τα ΜΜΕ που του αφιέρωναν τα σαλόνια των εφημερίδων μιας και το θέμα πουλούσε) δημιούργησε και το λεγόμενο «Λιλά Τρόμο» (Lavender Scare), στρεφόμενος και κατά των ομοφυλοφίλων.

Σε συνεργασία με τον πρώτο τη τάξει σύμβουλο της επιτροπής του, τον Ρόι Κόν, η επιτροπή Μακάρθι είχε κατορθώσει να απολυθούν από τις θέσεις τους στο αμερικανικό δημόσιο 452 ομοφυλόφιλοι άνδρες μέχρι το 1953, με τη κατηγορία των συνοδοιπόρων του κομμουνισμού. Το σκεπτικό της επιτροπής Μακάρθι ήταν πως η «ανωμαλία» αυτών των ανθρώπων τους καθιστούσε ευάλωτους σε εκβιασμό από τους κομμουνιστές, εκβιασμό με αντικείμενο την αποκάλυψη της σεξουαλικής τους ιδιαιτερότητας, με συνέπεια να γίνονται πράκτορες της ΕΣΣΔ ώστε να κρατηθεί κρυφό το μυστικό τους. Πέραν αυτού βέβαια, σύμφωνα με τον Μακάρθι αλλά και τα συντηρητικά ήθη της εποχής στις ΗΠΑ, οι ομοφυλόφιλοι ήταν άθεοι, ανήθικοι, ανώμαλοι και κυρίως άτομα που είχαν τη δική τους ατζέντα πάνω απ΄όλα, την προώθηση δηλαδή της ομοφυλοφιλίας και τη διάβρωση της αμερικανικής κοινωνίας, φύσει ανατρεπτικά στοιχεία κατά τον Μακάρθι.

1.  Πώς προέκυψε ο όρος;

Ο όρος προέκυψε από το όνομα του Αμερικανού Τζόζεφ Μακάρθυ, μέλος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, ο οποίος έμεινε γνωστός για το αντικομμουνιστικό του μένος. Από τη θέση του στο αξίωμα του Γερουσιαστή μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προσπάθησε και κατάφερε να «εξοντώσει» μαζικά κομμουνιστές-ή απλούς πολίτες τους οποίους βάφτιζε κομμουνιστές- στο εσωτερικό της Αμερικής.

Η τακτική του ήταν απλή: Εκμεταλλευόμενος το κλίμα φόβου που είχε δημιουργηθεί στις ΗΠΑ εναντίον της ΕΣΣΔ (Red Scare), απήγγελλε κατά το δοκούν μαζικές και ανυπόστατες κατηγορίες εναντίον οποιουδήποτε θεωρούσε ότι μπορεί να ασκούσε σοβιετική επιρροή σε αμερικανικούς θεσμούς. Η τακτική αυτή έπληξε ακόμα και πολλούς ηθοποιούς του Χόλυγουντ, καθώς ο Μακάρθυ έβλεπε παντού κατασκόπους της Σοβιετικής Ένωσης.

2. Για ποιο λόγο;

Η αμερικανική πολιτική στο σύνολό της την περίοδο αυτή προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εκμηδενίσει οποιοδήποτε σοβιετικό-κομμουνιστικό στοιχείο θα μπορούσε να διασαλεύσει την τάξη τόσο στην ίδια την Αμερική, όσο και στις χώρες που βρίσκονταν υπό τη σφαίρα επιρροής της (το ίδιο έκανε αντίστοιχα και η ΕΣΣΔ).

Βρήκε λοιπόν στο πρόσωπο του Μακάρθυ τον ιδανικό άνθρωπο, του οποίου η απάντηση στην ερώτηση «τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;» πιθανότατα ήταν «η σκιά των κομμουνιστών».

3. Όταν εμείς είχαμε μακαρθισμό, οι άλλοι τρώγανε βελανίδια

Πράγματι, οι πολιτικές διώξεις κάθε άλλο παρά ξένες είναι στην Ελλάδα. Εφαρμόστηκαν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στις αρχές του 20ου αιώνα (κι όμως, χρησιμοποίησε τη Γυάρο) τόσο με το Ιδυώνυμο (αντικομμουνιστικός νόμος) όσο και με εκτοπίσεις φιλοβασιλικών υπαλλήλων της δημόσιας διοίκησης.

Συνεχίστηκαν έως το 1974 από το δεξιό κατεστημένο εναντίον πια των κομμουνιστών-ή γενικότερα των αντιφρονούντων– με αμείωτη ένταση. Όλοι βέβαια φρόντιζαν να κινδυνολογούν στο δημόσιο λόγο, στοιχείο που αποτελεί την πεμπτουσία του μακαρθισμού, ώστε να προπαγανδίσουν την επικινδυνότητα του κομμουνισμού για τους ιστούς της κοινωνίας.

4. Το Σχέδιο Μάρσαλ

Ο Μακαρθισμός δεν ήταν η μοναδική τακτική στην προσπάθεια εξόντωσης του λεγόμενου κομμουνιστικού κινδύνου. Η Αμερική αμέσως μετά τον ΒΠΠ πήρε δραστικά μέτρα και σε διεθνές επίπεδο ενισχύοντας οικονομικά με το γνωστό Σχέδιο Μάρσαλ την Τουρκία και τις χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου-με πρώτη την Ελλάδα.

Στόχος της φυσικά ήταν η διασφάλιση των συμφερόντων της και η καταπολέμηση του κομμουνισμού στις χώρες αυτές.

5. Το τέλος του

Ο Μακάρθυ πέθανε το 1957. Ωστόσο, κομμουνιστές και μη, εντός Αμερικής, κοιμόντουσαν λίγο πιο ήσυχοι ήδη από το 1954, οπότε και τελείωσε η καριέρα του Μακάρθυ ως «κομμουνιστο-buster». Αιτίες ήταν η ρήξη του με τον πρόεδρο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και η απώλεια της πλειοψηφίας των Ρεπουμπλικανών στη Γερουσία. Βέβαια το τέλος του Μακάρθυ δε σήμαινε και το τέλος του Μακαρθισμού ως τακτικής, καθώς οι πολιτικές διώξεις εξακολουθούν να εφαρμόζονται εν έτει 2018 σε πολλές χώρες.