«Λούγκερ» | Η ιστορία της οικογένειας Μαμιδάκη που έγινε ταινία

Την περίοδο αυτή προβάλλεται στους κινηματογράφους η ταινία «Λούγκερ» του σκηνοθέτη των μεγάλων επιτυχιών Ρίντλεϊ Σκοτ «Τhe House of Gucci». Οπως ήταν αναμενόμενο, σπάει τα ταμεία.

Μέσα από την άνοδο και την πτώση της ομώνυμης οικογένειας, διακρίνει κανείς την εκτόξευση μιας βαριάς εθνικής βιομηχανίας, αυτή της ιταλικής μόδας. Οσο οι οικογενειακές επιχειρήσεις μεταμορφώνονταν σε παγκόσμιες αυτοκρατορίες τόσο διευρυνόταν η οικογένεια και πλήθαιναν οι κληρονόμοι της. Κάθε γενιά που διαδεχόταν την άλλη απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τις ρίζες της, τη βάση, την ομόνοια που χαρακτήριζε την ταπεινή αφετηρία.

Μοιραία, ο κοινός βηματισμός που οδήγησε στην επιτυχία χάθηκε. Η άνοδος και το χρήμα, άλλωστε, συχνά απορρυθμίζουν τις ισορροπίες και διαβρώνουν τους δεσμούς αίματος. Σε αντίθεση, όμως, με το ομώνυμο βιβλίο στο οποίο βασίστηκε, παρά το εξαιρετικό καστ, η ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ αποτυγχάνει σε ένα βασικό στοιχείο επιτυχίας, να φέρει το ιδιωτικό σε συνομιλία με το δημόσιο. Τις προσωπικές διηγήσεις δηλαδή πλάι στη μεγάλη ιστορία της Ιταλίας, η οποία επεκτείνεται και αλλάζει μαζί με την οικογένεια Γκούτσι.

Τον εμβληματικό σκηνοθέτη Ρίντλεϊ Σκοτ που βρίσκεται δεκαετίες τώρα στη χολιγουντιανή αιχμή του δόρατος «πυροβολεί» ένας Ελληνας ομότεχνός του. Εχοντας μόνο δύο ταινίες στο βιογραφικό του («Αγάπη στα 16» και «Δεμένη κόκκινη κλωστή»), ο Κώστας Χαραλάμπους οπλίζει το «Λούγκερ» του. Αυτός είναι ο τίτλος της ταινίας που προβάλλεται επίσης στους κινηματογράφους.

Λούγκερ ονομάζεται το πλέον αναγνωρίσιμο πιστόλι του 20ού αιώνα. Σε αντίθεση με τη χολιγουντιανή υπερπαραγωγή, καταφέρνει να υπερβεί το απολύτως ανθρωποκεντρικό ή τουλάχιστον να το παντρέψει με τη μετακατοχική Ελλάδα και την ενηλικίωσή της, η οποία περιλαμβάνει τη χούντα και τη Μεταπολίτευση με τον εύκολο πλουτισμό και τις παθογένειες, οι συνέπειες των οποίων εξαργυρώνονται σήμερα. Ενα σημαντικό μέρος της Ελληνικής Ιστορίας του 20ού αιώνα περνάει μπροστά από τα μάτια μας μέσα από τις ζωές των πρωταγωνιστών. Δεν πρόκειται για στείρο ηθογράφημα, αλλά για ένα έργο που φωτίζει την κοινωνία των καίριων εκείνων ιστορικών στιγμών, τις πολιτικοκοινωνικές ανακατατάξεις και τα απότοκα όλων των δεινών που ταλάνιζαν την Ελλάδα του χθες και του σήμερα.

Ο αείμνηστος Κυριάκος Μαμιδάκης

JetOil

Ο αγώνας τους για επιβίωση και για ένα καλύτερο αύριο, δοσμένος με σκληρότητα, αντικατοπτρίζει την ελληνική πραγματικότητα της εποχής – με τις αντιφάσεις, τη δύσκολη μοίρα της, τη γοητεία και την ομορφιά της. Ενα πολύχρωμο μωσαϊκό ανθρώπινων ψυχών αποκαλύπτεται σε αυτή την περιπλάνηση, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η οικογένεια Αγγελιδάκη. Τα μέλη της ξεκινούν από την ορεινή Κρήτη και η ενασχόλησή τους με το εμπόριο πετρελαίου θα γίνει το εφαλτήριο για την οικονομική και κοινωνική εκτόξευσή τους. Αυτή, όμως, θα μολύνει τις μεταξύ τους σχέσεις. Εντοπίζοντας κανείς το όνομα Κώστας Μαμιδάκης στον ρόλο του παραγωγού, δεν μπορεί παρά να μην παραλληλίσει τη φανταστική ιστορία της οικογένειας Αγγελιδάκη που αφηγείται η ταινία με την αληθινή της οικογένειας Μαμιδάκη.

Εξάλλου, πρόκειται για τον γιο του Κοσμά Μαμιδάκη, της γνωστής οικογένειας Μαμιδάκη της εταιρείας JetOil, η οποία συγκλονίστηκε λίγα χρόνια νωρίτερα από την αυτοκτονία του πατριάρχη της Κυριάκου Μαμιδάκη. «Λούγκερ». Οικογένεια Αγγελιδάκη. Κρήτη. Πετρέλαιο. Είναι πολλά τα κοινά στοιχεία για να τα παραβλέψει κανείς. Και ξαφνικά ο τίτλος έχει άλλη βαρύτητα. «Λούγκερ». Δεν γνωρίζει ούτε ο θεατής, ούτε εμείς το όπλο του αυτόχειρα Κυριάκου Μαμιδάκη, αλλά και μόνο αυτό αρκεί για να επανέλθει στο μυαλό ο τραγικός επίλογος.

Ο Κώστας Μαμιδάκης είναι γιος του Κοσμά Μαμιδάκη, ο οποίος έχει επίσης φύγει από τη ζωή. Η αγάπη του Κώστα Μαμιδάκη για την τέχνη, το θέατρο και τον κινηματογράφο τον ώθησε να καταπιαστεί για πρώτη φορά με την κινηματογραφική παραγωγή, και μάλιστα ιδιαίτερα φιλόδοξη, που περιλαμβάνει 87 ηθοποιούς, 600 κομπάρσους και γυρίσματα εκτός Αθηνών. Σύμφωνα με τον ίδιο τον σκηνοθέτη, «αυτός (σ.σ.: Κώστας Μαμιδάκης) υπήρξε η σπίθα και το έναυσμα της δημιουργίας αυτής της ταινίας δίνοντάς μου ένα χειρόγραφο με στιγμές της ζωής του και έχοντας δύο απαιτήσεις: να υπάρχει στην ταινία ένας ήρωας με το όνομα Κώστας και ένα από τα κεντρικά μοτίβα/συμπεράσματα της ιστορίας να αποκρυσταλλώνεται στο ότι το χρήμα (και το ξέφρενο κυνήγι του) δεν φέρνει την ευτυχία στον άνθρωπο».

Η ταινία, λοιπόν, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, είναι εμπνευσμένη και από την ιστορία της οικογένειας Μαμιδάκη, και συγκεκριμένα από την οπτική ματιά και τα βιώματα του ίδιου του Κώστα Μαμιδάκη. Ο αδελφός του εκλιπόντος Κυριάκου Μαμιδάκη, Νίκος, και η οικογένειά του εξαρχής εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους, διαχωρίζοντας τη θέση της οικογένειας, η οποία διαχρονικά απέφευγε τις δημόσιες δηλώσεις που ποτέ δεν άρεσαν και στον ίδιο τον Κυριάκο. Δεν συνεργάστηκαν, ούτε παρείχαν την οποιαδήποτε πληροφορία, ενώ δεν επιθυμούν τη σύνδεση αυτής με το όνομα της οικογένειας. Δεν είναι τυχαίο ότι δεν υπάρχει πουθενά το όνομα Μαμιδάκη στο σενάριο. Μια οικογένεια με μια, αν μη τι άλλο, κινηματογραφική ιστορία, είτε αυτή εξιστορείται μέσω της ταινίας «Λούγκερ», είτε όχι.

Η ιστορία

Η γενέτειρα της δυναστείας Μαμιδάκη είναι το μικρό χωριό Ανώσκελη της επαρχίας Κισσάμου στον Νομό Χανίων. Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό, στον δρόμο για την Παλαιόχωρα, που, αν και σήμερα έχει δεν έχει δέκα μόνιμους κατοίκους, βρίσκεται στον χάρτη από το 1800. Η οικογένεια Μαμιδάκη μοιάζει ταυτισμένη με τη μοίρα αυτού του τόπου, καθώς οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν πρόγονοί της. Από εκεί, άλλωστε, ξεκινά και η επιχειρηματική παράδοσή τους το 1885 με τη λειτουργία φάμπρικας. Το 1915 ο Αλέξανδρος Μαμιδάκης, πατριάρχης της οικογένειας και πατέρας του αποθανόντος Κυριάκου, λειτούργησε το πρώτο υδραυλικό ελαιοτριβείο για τις ανάγκες της πολυμελούς οικογένειάς του. Είχε ήδη αποκτήσει επτά παιδιά από τον γάμο του με την Ειρήνη. Οταν απεβίωσε ο πρωτότοκος Γιώργος, τα ηνία της οικογένειας και της επιχείρησης ανέλαβε ο δευτερότοκος Κυριάκος.

Ακολούθησαν ο Νίκος, ο Μανόλης, η Κατερίνα, η Ερασμία και η Ελευθερία. Αυτός που άνοιξε την πόρτα της οικογένειας στον κερδοφόρο τομέα των πετρελαίων ήταν ο εξάδελφος Γιώργος Ι. Μαμιδάκης. Ο επίσης δαιμόνιος και ευρηματικός Κρητικός είχε δημιουργήσει μια εταιρεία πετρελαιοειδών που ως εμπορικό σήμα στα πρατήριά της έχει το αρχικό γράμμα της οικογένειας (Μ) σε κόκκινο χρώμα και σε λευκό φόντο. Εκμεταλλευόμενος την κρίση του Σουέζ στράφηκε στην Ανατολή. Εκλεισε συμφωνία με τους Σοβιετικούς για αποκλειστική αντιπροσώπευση των πετρελαίων τους, η οποία διήρκεσε έως το 1981. Η επιχειρηματική δραστηριότητά του ενοχλούσε ισχυρούς παίκτες του κλάδου που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την άνοδό του. Ο εξάδελφος Γιώργος δεν κάμφθηκε.

Εξασφάλισε άδεια μεταφοράς και πώλησης καυσίμων στην Κρήτη, με τα στοιχειώδη μέσα της εποχής. Κατάφερε να εγκαταστήσει αποθηκευτικούς χώρους στην περιοχή του Αγίου Νικολάου, στο σημείο που αργότερα οι κληρονόμοι του έχτισαν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Προτού πεθάνει (1986) ήταν πανίσχυρος. Το δίκτυο εγκαταστάσεών του έφτασε να έχει δυναμικότητα 240.000 τόνων και ο ίδιος να κατέχει δεκάδες τάνκερ. Ο Κυριάκος εργάστηκε στο πλευρό του εξαδέλφου του έναν χρόνο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του. Το 1951 τέλειωσε την Εμπορική Σχολή και στη συνέχεια παρακολούθησε με αλληλογραφία μαθήματα στο περίφημο London School of Economics. Ηταν το 1968 όταν τα τρία αδέλφια Γιώργος, Κυριάκος και Νίκος, έχοντας αποκτήσει την απαραίτητη τεχνογνωσία, έκαναν το δικό τους επιχειρηματικό βήμα στον τομέα των πετρελαίων. Δημιούργησαν την εταιρεία JetΟil με πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου τον Κυριάκο.

Στην ταινία με πρωταγωνιστή τον Τάσο Νούσια, η οικογένεια ξεκινά ενωμένη από ένα μικρό σπίτι στο χωριό και καταλήγει αποξενωμένη σε υπερπολυτελείς επαύλεις. Η παλαιότερη γενιά της οικογένειας Μαμιδάκη, όμως, ανέκαθεν έδινε βαρύτητα στους άρρηκτους δεσμούς αίματος

Ούτε μια λέξη

Η αυτοκτονία του όμως άλλαξε τη ροή των πραγμάτων. Κανείς δεν ξέρει τις λεπτομέρειες των τελευταίων στιγμών του αρχηγού της οικογένειας, ο οποίος αφαίρεσε τη ζωή του σε ηλικία 84 ετών το 2016, εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων στην εταιρεία. Πάνω στο γραφείο του ένα στιλό και ένα λευκό χαρτί, στο οποίο δεν είχε γράψει ούτε μία λέξη. Βρέθηκε και ένας κάλυκας σφηνωμένος στο ταβάνι του δωματίου. Η δεύτερη σφαίρα, όμως, είχε επιτελέσει τον σκοπό της. Δεν είχε καταφέρει, όμως, να αφαιρέσει τίποτα από την περηφάνια του ιδιοκτήτη του. Ο 84χρονος, σκυμμένος στην καρέκλα, σαν βυθισμένος σε μεσημεριάτικο ύπνο εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι, εφάρμοσε αυτό που η θυγατέρα του χαρακτήρισε στον επικήδειό του κρητικό κώδικα τιμής: «Ποτέ ήττα, μόνο χαρακίρι».

Στην ταινία οι πρωταγωνιστές ξεκινούν από ένα μικρό σπίτι στο χωριό, ενωμένοι, και καταλήγουν αποξενωμένοι σε υπερπολυτελείς επαύλεις. Η παλαιότερη γενιά της οικογένειας Μαμιδάκη, όμως, ανέκαθεν έδινε βαρύτητα στους άρρηκτους δεσμούς αίματος. Τα 17 παιδιά των επτά αδελφών Μαμιδάκη και τα πρώτα ξαδέλφια έχουν πολύ στενές σχέσεις. Οι γονείς τους, άλλωστε, ακόμα κι όταν η οικογενειακή επιχείρηση απογειώθηκε συνέχιζαν να τους πηγαίνουν διακοπές στο πατρικό σπίτι τους στοην Ανωσκέλη. Για να τους μεταδώσουν την αγάπη τους για τον τόπο τους, η μεγάλη οικογένεια κοιμόταν στρωματσάδα στα έξι δωμάτια του σπιτιού, ενώ τα παιδιά ξεχύνονταν από το πρωί στα χωράφια παίζοντας μέχρι τελικής πτώσεως. Κάθε Δεκαπενταύγουστο όλη η οικογένεια μέχρι και σήμερα ανοίγει το σπίτι και το εκκλησάκι που υπάρχει στο κτήμα στους συγχωριανούς, αλλά και στους απλούς περαστικούς, Κερνάει ντόπια καλούδια που προετοιμάζουν οι γυναίκες της οικογένειας. Ο Κυριάκος συνήθιζε να λέει στα παιδιά, στα ανίψια και τα εγγόνια του: «Αν επέλθει ρήξη στην οικογένεια, τίποτε άλλο δεν είναι σημαντικό». Αν μη τι άλλο, αυτό είναι το αδιαμφισβήτητα κοινό μεταξύ της μυθοπλασίας και της πραγματικότητας, μεταξύ της κινηματογραφικής οικογένειας Αγγελιδάκη της ταινίας «Λούγκερ» και της αληθινής οικογένειας Μαμιδάκη.