Κύπρος: 11 χρόνια από την τραγωδία στο Μαρί

Ξημερώματα της 11ης Ιουλίου 2011 πολλοί ξύπνησαν απότομα από έναν εκκωφαντικό θόρυβο, με το μυαλό τους να επιστρέφει στα γεγονότα ενός άλλου Ιουλίου – βλέπεις ο φόβος του πολέμου παραμένει ζωντανός αρκετά χρόνια μετά. Άλλοι ξύπνησαν από ένα τηλεφώνημα γεμάτο αγωνία, από εκείνα που σε «παγώνουν» και κάνουν τον χρόνο να σταματά. Άλλοι δεν ξύπνησαν ποτέ ξανά.

Εκείνο το πρωινό η ατμόσφαιρα ήταν βαριά και η αναστάτωση διάχυτη, αφού κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τι ακριβώς έχει συμβεί. Οι πληροφορίες έκαναν λόγο για μια τεράστια έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί, κοντά στη Λάρνακα. Το μέγεθος της καταστροφής και ο απολογισμός των θυμάτων δεν ήταν ακριβείς, αλλά μπορούσες να «διαβάσεις» τον πόνο.

Λίγες ώρες αργότερα θα επιβεβαιώνονταν τα χειρότερα. Η Κύπρος ήταν πια αντιμέτωπη με μια ακόμη τραγωδία και η ημερομηνία θα γραφόταν με μαύρα γράμματα στο βιβλίο της ιστορίας της. Ένας ακόμη θλιβερός Ιούλιος, μια ακόμη πένθιμη επέτειος. Και 11 χρόνια μετά, οι μνήμες από το πρωινό εκείνο όχι μόνο δεν έχουν ξεθωριάσει, αλλά ζωντανεύουν και μας θυμίζουν όσα και όσους χάθηκαν τόσο άδικα.

Η έκρηξη στο Μαρί χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη καταστροφή στην Κύπρο σε περίοδο ειρήνης.

Η ΦΟΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΤΗΣ 11ΗΣ ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Η πολύνεκρη έκρηξη σημειώθηκε στις 5:50 τα ξημερώματα στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί, μετατρέποντας την περιοχή σε κρανίου τόπο. Η έκρηξη προήλθε από φωτιά σε εμπορευματοκιβώτια (κοντέινερ), που φυλάγονταν στη ναυτική βάση και τα οποία περιείχαν πολεμικό υλικό. Επρόκειτο για 98 εμπορευματοκιβώτια και 231 πακέτα με ιρανικά πυρομαχικά, που ζύγιζαν 1400 έως 1500 τόνους και είχαν κατασχεθεί από το 2009.

Η έκρηξη προκάλεσε ωστικό κύμα τριών χιλιομέτρων, το οποίο σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά του, με αποτέλεσμα όσοι βρέθηκαν πολύ κοντά στο σημείο της έκρηξης να σκοτωθούν ακαριαία, ενώ σε αρκετούς νεκρούς βρέθηκαν μόνο ανθρώπινα μέλη. Η έκρηξη και το ωστικό κύμα ήταν τόσο ισχυρά που κατέστρεψαν τον γειτονικό Ηλεκτροπαραγωγικό Σταθμό του «Βασιλικού», προκάλεσαν ζημιές ακόμη και σε κοντινά χωριά, ενώ μεταλλικά κομμάτια βάρους πέντε κιλών βρέθηκαν σε απόσταση χιλιομέτρων.

Πριν από την έκρηξη, στις 4:00 περίπου τα ξημερώματα, τεχνικοί του Ηλεκτροπαραγωγικού Σταθμού είχαν αναφέρει λάμψεις στον ουρανό που προέρχονταν από τον χώρο του στρατοπέδου και μικρές εκρήξεις στο ίδιο σημείο. Στις 4:30 ξέσπασε φωτιά στα εμπορευματοκιβώτια. Οι ναύτες ενημερώθηκαν και ξεκίνησαν επιχείρηση κατάσβεσής της, ενώ δύο πυροσβεστικά οχήματα αναχώρησαν από την ΕΜΑΚ Κοφίνου με κατεύθυνση το Μαρί και ο Αξιωματικός Υπηρεσίας με άλλους στρατιωτικούς και στρατιώτες ξεκίνησαν να κατευθύνονται προς το σημείο της φωτιάς.

Στις 04:50 ο Διοικητής του Ναυτικού, Ανδρέας Ιωαννίδης έφτασε στη Ναυτική Βάση, ζητώντας από το ΓΕΕΦ να στείλει ελικόπτερα, ενώ μερικά λεπτά μετά έφτασε και ο Διοικητής της Βάσης, Λάμπρος Λάμπρου. Στις 05:20 η φωτιά είχε ήδη εξαπλωθεί και όσοι βρίσκονταν στη ναυτική βάση προσπαθούσαν, καταβάλλοντας υπεράνθρωπες προσπάθειες, να την κατασβήσουν. Μισή ώρα αργότερα, όλα είχαν τελειώσει. Ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο σκέπασε την περιοχή, που ήταν πια ένα βομβαρδισμένο τοπίο με πτώματα, ανθρώπινα μέλη, κάλυκες, λιωμένα μέταλλα και αποκαΐδια.

Από την έκρηξη σκοτώθηκαν 13 άνθρωποι, ανάμεσά τους ναύτες, αξιωματικοί και πυροσβέστες, ενώ τραυματίστηκαν άλλοι 62 σε διάφορα σημεία του σώματός τους. Πολλοί από αυτούς αντιμετωπίζουν δεκάδες προβλήματα μέχρι και σήμερα, 10 χρόνια μετά, είτε σωματικά, είτε ψυχολογικά από το μεγάλο σοκ και τα όσα αντίκρισαν στο διαλυμένο τοπίο της ναυτικής βάσης. Άνθρωποι διαφόρων ηλικιών έχασαν τη ζωή τους άδικα και άλλοι σημαδεύτηκαν μια για πάντα από το τραγικό γεγονός.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑ SOS

Τα κιβώτια είχαν φτάσει στην Κύπρο το 2009, με το υπό κυπριακή σημαία πλοίο Monchegorsk, το οποίο ξεκίνησε από το Ιράν με προορισμό τη Συρία. Πλοίο του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ ανέκοψε το Monchegorsk στην Ερυθρά Θάλασσα και κατόπιν έρευνας, κρίθηκε πως παραβίαζε τα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τότε η Κυπριακή Δημοκρατία ανέλαβε την κατάσχεση του πλοίου, το οποίο αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Λεμεσού και κατόπιν επιθεώρησης αποφασίστηκε όπως τα 98 εμπορευματοκιβώτια τοποθετηθούν σε χώρο της Ναυτικής Βάσης στο Μαρί.

Για τη φύλαξή τους είχε κτιστεί τσιμεντένια βάση για να μην υποχωρήσει το έδαφος, ενώ τα εμπορευματοκιβώτια τοποθετήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε η πόρτα τους να μην είναι προσβάσιμη και τοποθετήθηκε και συρματόπλεγμα. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα απείχαν από τα κατάλληλα μέτρα φύλαξης πυρομαχικών για μακρό χρονικό διάστημα όπου απαιτούν συνεχή αερισμό, χαμηλή θερμοκρασία, έλεγχο υγρασίας, ελάχιστη επαφή με έδαφος και εύκολη πρόσβαση για επιθεωρήσεις.

Τον Μάιο του 2009, ο νέος Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, με επιστολή του στον Υπουργό Αμύνης, τον ενημέρωνε για τους προβληματισμούς του σχετικά με την φύλαξη του υλικού και τους κινδύνους από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, ενώ τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, το τμήμα τελωνείων της Κυπριακής Δημοκρατίας ενημέρωσε τα Υπουργεία Αμύνης, Εξωτερικής Πολιτικής και Οικονομικών ότι το εκρηκτικό υλικό είχε περάσει στην κυριότητα της Δημοκρατίας, μιας και κανένας δεν το διεκδίκησε. Σύμφωνα με τον νόμο, που ρύθμιζε το θέμα, υπήρχαν τρεις επιλογές: καταστροφή του υλικού, να δοθεί στο κοινό ή να το πουλήσει. Ωστόσο, εξ αιτίας των διπλωματικών προβλημάτων που δημιουργούσε η υπόθεση, αποφασίστηκε η συνέχιση της φύλαξης του.

Ο τότε Πρόεδρος της ΚΔ, Δημήτρης Χριστόφιας, δεσμεύτηκε στον πρόεδρο της Συρίας να μην παραδώσει το φορτίο σε τρίτο μέρος, ενώ στο το 2010 στο πλαίσιο της συμφωνίας με το Ιράν, αποφασίστηκε τελικά να καταστραφεί το υλικό. Παρόλα αυτά, δεν λήφθηκε κάποια δράση, ενώ, παράλληλα, οι πιέσεις και παρακλήσεις της Εθνικής Φρουράς για απομάκρυνση του υλικού λόγω της επικινδυνότητάς του και των πρακτικών προβλημάτων που δημιουργούνταν, συνεχίζονταν. Μεταξύ Ιανουαρίου 2011 και Ιουνίου 2011, υπήρχαν επανειλημμένες παρακλήσεις για επισκέψεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για έλεγχο των πυρομαχικών, όμως παρόλο που το υπουργείο Εξωτερικών απαντούσε θετικά, συνεχώς ανέβαλλε την επίσκεψη.