Η ιστορία των φοροεπιδρομών στην Ελλάδα

Η ιστορία έχει καταγράψει δεκάδες Επαναστάσεις στο όνομα της άδικης και δυσβάσταχτης φορολογίας. Οι περισσότερες αλλαγές στη φορολογία είχαν ως κεντρικό σύνθημα τη δημιουργία ενός απλοποιημένου και δίκαιου φορολογικού συστήματος με ισομερή κατανομή των φορολογικών βαρών. Αλλά σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις αυτό αποδεικνυόταν ως ένα προπέτασμα καπνού με τελικό στόχο την είσπραξη ολοένα και περισσότερων φόρων.

Ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών Πέτρος Δούκας αναλύει στο άρθρο του στο Matrix24 την πρωτοφανή επανάσταση των “Ζηλωτών” στη Θεσσαλονίκη  (1343-1349 μ.Χ.) και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Θεσσαλονίκης! «Κάποιοι τη χαρακτήρισαν και ως “κομμούνα της Θεσσαλονίκης”, αλλά νομίζω πως δεν είναι σωστή μια τέτοια θεώρηση! Δεν ήταν “κομμούνα”. Δήμευσε τις περιουσίες των πολύ πλουσίων για να τις μοιράσει στους άκληρους, αλλά δεν φαίνεται να εγκατέστησε κάποιο κομμουνιστικού τύπου σύστημα»!

Οι προσπάθειες λοιπόν στο πέρασμα των χρόνων ήταν όχι μόνο αναποτελεσματικές αλλά διέπονταν κυρίως από πολιτικές σκοπιμότητες και από πρόσκαιρα κομματικά οφέλη. Η κατάσταση δεν άλλαξε ούτε στα χρόνια του μνημονίου. Από το 2010 μέχρι και σήμερα έχουν επιβληθεί δεκάδες φόροι που σε καμία περίπτωση δεν εξυπηρέτησαν το κοινωνικό σύνολο. Για μία ακόμη τα γνωστά υποζύγια  κλήθηκαν να στηρίξουν τη δημοσιονομική προσαρμογή.

Επί της ουσίας, ακόμα και στα χρόνια του μνημονίου το σκηνικό όχι απλά δεν άλλαξε αλλά πολλαπλασιάστηκε. Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών, που απαρτίζουν τα τεχνικά κλιμάκια, συνέχισαν το έργο των διάσπαρτων διατάξεων σε διάφορους νόμους χωρίς να επιτευχθεί η πολυπόθητη απλοποίηση στην πρώτη τριετία του προγράμματος.

Ακόμα και το τελευταίο φορολογικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή πριν λίγες μέρες διατηρεί  την προχειρότητα με σαφή την έλλειψη αναπτυξιακής διάστασης.  Ο νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος δεν μπορεί όμως να εξαντλείται στο να «μπαλώνει τα κενά» του συστήματος, δεν αρκεί να είναι απλά μια καλύτερη μέθοδος συλλογής φορολογικών εσόδων από αυτούς που ήδη είναι φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας και που δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Γιατί προφανώς όλοι οι άλλοι που μπορούν, θα φύγουν άμεσα. Και ό,τι μείνει δεν φτάνει, το έχουμε μετρήσει και το ξέρουμε επίσης όλοι.

Πιστεύει κανείς στα αλήθεια ότι αυτό τελευταίο φορολογικό νομοσχέδιο είναι το τελευταίο, τουλάχιστον για αυτό το έτος;

Οι φόροι από την εποχή του Μνημονίου μέχρι σήμερα

1. Επιβάλλεται έκτακτη εισφορά στα εισοδήματα άνω των 60.000 ευρώ. Το μέτρο ίσχυσε για μία χρονιά

2. Εξισώνονται οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωση σε Πετρέλαιο Θέρμανσης και Κίνησης προκαλώντας τεράστιες επιβαρύνσεις στους καταναλωτές.

3. Αυξάνονται οι ειδικοί φόροι κατανάλωση σε ποτά και τσιγάρα

4. Ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και  υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοινώνει την επιβολή έκτακτου ειδικού τέλους στα ακίνητα για δύο έτη μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Ο φόρος θα καταβληθεί ωστόσο και το τρέχον έτος

5. Υποχρεώνονται το 2010 οι φορολογούμενοι να συλλέγουν αποδείξεις προκειμένου να διατηρήσουν το αφορολόγητο όριο. Τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του  μέτρου  υπήρχε μπόνους εφόσον οι φορολογούμενοι μάζευαν περισσότερες αποδείξεις. Η υποχρέωση συλλογής αποδείξεων ισχύει ακόμα.

6.Τέσσερις φορές αυξήθηκε ο ΦΠΑ.

α. Στις 15/3/ 2010 αυξάνονται οι συντελεστές ΦΠΑ από 19% στο 21% και ο χαμηλός συντελεστής από το 9% στο 10%

β. Στις 15 /7/ 2010 αυξάνονται οι συντελεστές ΦΠΑ από 21% στο 23% και ο χαμηλός συντελεστής από το 10% στο 11%

γ. Την 1/1/2011 ο χαμηλός συντελεστής (για τα αγαθά) αυξάνεται από 11% σε 13%

δ. Την 1/9/2011 αυξάνεται ο ΦΠΑ στα είδη εστίασης από το 13% στο 23%.

7. Επανέρχονται τα τεκμήρια διαβίωσης. Αρκετοί φορολογούμενοι και για μικρές περιουσίες πληρώνουν φόρο με βάσει το τεκμαρτό εισόδημα.

8. Επιβάλλεται ειδική εισφορά αλληλεγγύης στα εισοδήματα άνω των  12.000  ευρώ των φυσικών προσώπων, που προέκυψαν κατά τις διαχειριστικές χρήσεις 2010 έως και 2014 .

9. Επιβάλλεται τέλος επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες και τις επιχειρήσεις. Τα ποσά που καταβάλλονται ξεκινούν από 650 ευρώ και φθάνουν τα 1.000 ευρώ για κάθε έτος.

10. Καταργούνται το 2013 οι περισσότερες φοροαπαλλαγές. Και αυτές που διατηρούνται αφορούν ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού

11.  Καταργείται από το 2013 το αφορολόγητο όριο για όλους τους φορολογούμενους.

12. Θεσπίζεται ειδική κλίμακα για την φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών που πλέον θεωρούνται επιχειρήσεις.

13. Με διαφορετική κλίμακα θα φορολογηθούν από το 2013 τα εισοδήματα από τη εκμίσθωση ακινήτων.

14. Φόρος πολυτελείας (2011)  σε αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού, σκάφη αναψυχής, πισίνες και αεροσκάφη. Ο φόρος ίσχυσε μόνο για ένα έτος και επιβλήθηκε με συντελεστή 5% επί του τεκμηρίου για τα συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία. Επανέρχεται ο φόρος πολυτελείας και θα τον καταβάλλουν όσοι είχαν στην κατοχή του αυτοκίνητα άνω των 1.929 κ.ε.

Οι άδικοι έμμεσοι φόροι από τους υψηλότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η αδυναμία είσπραξης των φόρων και των προστίμων αλλά και η κοινωνική πολιτική που γινόταν τα προηγούμενα χρόνια μέσω της άμεσης φορολογίας είχε σαν αποτέλεσμα την τρομακτική αύξηση των (άδικων και οριζόντιων) έμμεσων φόρων, που, με βάση τις παραδοχές του προηγούμενου προϋπολογισμού, εκτοξεύονται στο 13,7% του ΑΕΠ, αποτελώντας το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας δεκαετίας.

Και αυτό συνέβη εξαιτίας των αλλεπάλληλων αυξήσεων του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης.

Ενδεικτικό της αδυναμίας εξορθολογισμού αλλά και αποτελεσματικότητας της έμμεσης φορολογίας είναι το γεγονός ότι το προηγούμενο οικονομικό έτος η σχέση έμμεσων – άμεσων φόρων απέκτησε το μεγαλύτερο εύρος των τελευταίων ετών, φθάνοντας σε μία αναλογία 55,3 προς 36, κάτι που συνεπάγεται ότι για κάθε ένα ευρώ άμεσων φόρων οι Έλληνες φορολογούμενοι πληρώνουν 1,53 σε έμμεσους, έναντι 1,32 που ήταν το 2009.

Η εξέλιξη αυτή, καθιστά περισσότερο από επιτακτική την αλλαγή του μοντέλου του φορολογικού μας συστήματος, κάτι που δείχνει να λαμβάνει υπόψη ο νέος προϋπολογισμός, ο οποίος προβλέπει ότι, ύστερα από πολλά χρόνια, η συμμετοχή των εμμέσων φόρων θα υποχωρήσει για πρώτη φορά κάτω από το 50% των συνολικών φορολογικών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού (49,9%) τη στιγμή που… ελπίζεται ότι οι άμεσοι φόροι θα φθάσουν στο υψηλό δεκαετίας 41,6%!

Ωστόσο, ο λόγος που ήδη καταγράφεται αυτή η αλλαγή οφείλεται στη μείωση της κατανάλωσης. Δηλαδή η μείωση των εσόδων από έμμεσους φόρους δεν ήταν αποτέλεσμα μίας φορολογικής πολιτικής. Η ύφεση αποτελεί τον ουσιαστικό παράγοντας μείωσης των εσόδων τόσο από τον ΦΠΑ όσο και ειδικούς φόρους κατανάλωσης.

Εάν ανατρέξει κάποιος στις αρχές της δεκαετίας του ’80, θα διαπιστώσει ότι όλες οι κυβερνήσεις επιχείρησαν να ανατρέψουν την άδικη αυτή αναλογία εμμέσων/άμεσων φόρων χωρίς ωστόσο να το επιτύχουν. Αντίθετα όσο περνούσαν τα χρόνια η αναλογία διευρυνόταν ολοένα και περισσότερο υπέρ των έμμεσων φόρων, καθιστώντας το όλο σύστημα ακόμη πιο άδικο. Ωστόσο, από το 1994 και μετά, όταν πλέον είχε ξεκινήσει η προσπάθεια ένταξης της χώρα μας στην ΟΝΕ η σχετική αναλογία μειώνεται έως το 2001, οπότε και σταθεροποιείται. Από την ένταξή μας όμως στην ευρωζώνη το 2002 η σχέση ξεφεύγει πλέον από την τροχιά της σύγκλισης και κατευθύνεται σε μία παγιωμένη αναλογία εμμέσων/άμεσων φόρων υπέρ των πρώτων με ποσοστό 54% – 38%, χωρίς καμία κυβέρνηση να δείχνει πρόθυμη να κάνει κάτι γι’ αυτό.

Πρόκειται για περιόδους που η δημοσιονομική προσαρμογή θεωρείτο επιβεβλημένη και άμεσα δημοσιονομικά αποτελέσματα μπορούσαν να προέλθουν μόνον μέσα από την αύξηση των συντελεστών της άμεσης φορολογίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2004 μέχρι τα μνημονιακά χρόνια η Ελλάδα τέθηκε υπό κοινοτική επιτήρηση τρεις φορές και αύξησε τους συντελεστές του ΦΠΑ άλλες τόσες. Πολλαπλάσιες είναι οι αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης, οι οποίοι πολλές φορές αυξήθηκαν. Χαρακτηριστικότερο όλων το παράδειγμα της βενζίνης. Η Ελλάδα είχε μία από τις φθηνότερες τιμές στην ΕΕ και σήμερα έχει πλέον τη δεύτερη ακριβότερη από όλα τα κράτη-μέλη.