Η Παραμονή Χριστουγέννων

Η Παραμονή Χριστουγέννων είναι το βράδυ ή ολόκληρη η ημέρα πριν από τα Χριστουγέννα, τη γιορτή που τιμά τη γέννηση του Ιησού.

Η Ημέρα των Χριστουγέννων παρατηρείται σε όλο τον κόσμο και η Παραμονή Χριστουγέννων θεωρείται ευρέως ως πλήρης ή μερική αργία εν αναμονή της Ημέρας των Χριστουγέννων. Μαζί, και οι δύο μέρες θεωρούνται από τις πολιτισμικά πιο σημαντικές γιορτές στην Χριστιανοσύνη και το Δυτικό κόσμο.

Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές στις χριστιανικές ομολογίες του Δυτικού Χριστιανισμού ξεκινούσαν από πολύ καιρό την Παραμονή Χριστουγέννων, εν μέρει λόγω της χριστιανικής λειτουργικής ημέρας που ξεκινά από το ηλιοβασίλεμα, μια πρακτική που κληρονομήθηκε από την εβραϊκή παράδοση και βασίζεται στην ιστορία της Δημιουργίας στο Βιβλίο της Γένεσις: «Και υπήρχε βράδυ, και υπήρχε πρωί – την πρώτη μέρα».

Πολλές εκκλησίες ακόμα χτυπούν τις καμπάνες και λένε προσευχές το βράδυ, όπως για παράδειγμα, οι σκανδιναβικές λουθηρανικές εκκλησίες. Δεδομένου ότι η παράδοση ισχυρίζεται ότι ο Ιησούς γεννήθηκε τη νύχτα (με βάση το κατά Λουκά 2:6-8), η Μεσονύκτια Λειτουργία εορτάζεται την Παραμονή Χριστουγέννων, παραδοσιακά τα μεσάνυχτα, για τον εορτασμό της γέννησής του. Η ιδέα του Ιησού να γεννιέται τη νύχτα αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι η Παραμονή Χριστουγέννων αναφέρεται ως Heilige Nacht (Άγια Νύχτα) στα γερμανικά, Nochebuena (η Καλή Νύχτα) στα ισπανικά και παρόμοια σε άλλες εκφράσεις της χριστουγεννιάτικης πνευματικότητας, όπως το τραγούδι «Άγια Νύχτα».

Πολλές άλλες διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις και εμπειρίες συνδέονται επίσης με την Παραμονή Χριστουγέννων σε όλο τον κόσμο, όπως η συγκέντρωση της οικογένειας και των φίλων, το τραγούδισμα των χριστουγεννιάτικων κάλαντων, ο φωτισμός και η απόλαυση των χριστουγεννιάτικων φώτων, των δέντρων και άλλων διακοσμήσεων, το περιτύλιγμα, η ανταλλαγή και το άνοιγμα δώρων και η γενική προετοιμασία για την ημέρα των Χριστουγέννων. Οι θρυλικές χριστουγεννιάτικες φιγούρες, όπως ο Άγιος Βασίλης, ο Πατέρας των Χριστουγέννων, ο Μικρός Χριστός και ο Άγιος Νικόλαος, λέγονται συχνά ότι αναχωρούν για το ετήσιο ταξίδι τους για να παραδώσουν δώρα σε παιδιά σε όλο τον κόσμο την Παραμονή Χριστουγέννων, αν και μέχρι την προτεσταντική εισαγωγή του Μικρού Χριστού το 16ο αιώνα στην Ευρώπη, τέτοιες μορφές λέγεται ότι παρέδιδαν δώρα την παραμονή της γιορτής του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου).

Δυτικές εκκλησίες

Οι Ρωμαιοκαθολικοί και οι Υψηλοί Εκκλησιαστικοί Αγγλικανοί εορτάζουν παραδοσιακά τη Μεσονύκτια Λειτουργία, η οποία αρχίζει είτε τα μεσάνυχτα είτε κάποια στιγμή πριν από τα μεσάνυχτα την Παραμονή Χριστουγέννων. Αυτή η τελετή, που πραγματοποιείται σε εκκλησίες σε όλο τον κόσμο, εορτάζει τη γέννηση του Χριστού, η οποία πιστεύεται ότι έλαβε χώρα τη νύχτα. Η Μεσονύκτια Λειτουργία είναι δημοφιλής στην Πολωνία (παστέρκα, «pasterka») και στη Λιθουανία (piemenėlių mišios).

Τα τελευταία χρόνια ορισμένες εκκλησίες έχουν προγραμματίσει τη Μεσονύκτια Λειτουργία ήδη από τις 7 μετά μεσημβρίας. Αυτό ταιριάζει καλύτερα στα μικρά παιδιά, των οποίων το χορωδικό τραγούδι έχει γίνει δημοφιλές χαρακτηριστικό σε ορισμένες παραδόσεις. Σε ισπανόφωνες περιοχές, η Μεσονύκτια Λειτουργία αναφέρεται μερικές φορές ως Misa de Gallo (Λειτουργία του Πετεινού) ή Missa do Galo στα πορτογαλικά. Στις Φιλιππίνες, το έθιμο έχει επεκταθεί στο Σιμπάνγκ Γκαμπί (Simbang Gabi) των εννέα ημερών, όπου οι Φιλιππινέζοι παρακολουθούν λειτουργίες αυγής (παραδοσιακά ξεκινούν περίπου στις 04:00 έως τις 05:00) από τις 16 Δεκεμβρίου, συνεχίζοντας καθημερινά μέχρι την Παραμονή Χριστουγέννων. Το 2009, οι αξιωματούχοι του Βατικανού προγραμματίστηκαν να ξεκινήσουν τη Μεσονύκτια Λειτουργία στις 10 μμ, έτσι ώστε ο 82χρονος Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ να μη μείνει μέχρι αργά τη νύχτα.

Μια σκηνή γέννησης μπορεί να ανεγερθεί σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς χώρους και αποτελείται από ειδώλια που απεικονίζουν το βρέφος Ιησού που στηρίζεται σε φάτνη, τη Μαρία και τον Ιωσήφ. Άλλες μορφές στη σκηνή μπορεί να περιλαμβάνουν αγγέλους, βοσκούς και διάφορα ζώα. Οι φιγούρες μπορούν να είναι κατασκευασμένες από οποιοδήποτε υλικό και να είναι διατεταγμένες σε έναν στάβλο ή σπήλαιο. Οι Μάγοι μπορεί επίσης να εμφανιστούν και μερικές φορές δεν τοποθετούνται στη σκηνή μέχρι την εβδομάδα μετά τα Χριστούγεννα για να περιγράψουν τον χρόνο ταξιδιού τους στη Βηθλεέμ. Ενώ οι περισσότερες σκηνές γεννήσεως στα σπίτια μαζεύονται τα Χριστούγεννα ή λίγο αργότερα, οι σκηνές γεννήσεων στις εκκλησίες συνήθως παραμένουν μέχρι τη γιορτή της Βάπτισης του Κυρίου.

Αν και δεν περιλαμβάνει οποιοδήποτε είδος λειτουργίας, η Εκκλησία της Σκωτίας έχει μια λειτουργία που ξεκινά λίγο πριν τα μεσάνυχτα, στην οποία τραγουδούν τα κάλαντα. Ωστόσο, η Εκκλησία της Σκωτίας δεν έχει πλέον λειτουργίες Χογκμανέι την Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Οι Λειτουργίες Παραμονής Χριστουγέννων εξακολουθούν να είναι πολύ δημοφιλείς. Την Παραμονή Χριστουγέννων, το Κερί του Χριστού στο κέντρο του στεφανιού της Έλευσης ανάβει παραδοσιακά σε πολλές εκκλησιαστικές λειτουργίες. Στις λειτουργίες φωτισμού των κεριών, ενώ τραγουδούν την Άγια Νύχτα, κάθε μέλος της εκκλησίας λαμβάνει ένα κερί και μεταδίδει τη φλόγα του, η οποία λαμβάνεται για πρώτη φορά από το Κερί του Χριστού.

Στεφάνι της Έλευσης, ανάβοντας το κερί.

Οι Λουθηρανοί ασκούν την Παραμονή Χριστουγέννων Ευχαριστιακές παραδόσεις, τυπικές στη Γερμανία και τη Σκανδιναβία. Το «Krippenspiele» (παιχνίδι γέννησης), ειδική εορταστική μουσική για χορωδίες οργάνων, φωνητικών και ορείχαλκου και λειτουργίες φωτισμού κεριών, καθιστούν την Παραμονή Χριστουγέννων ένα από τα καλύτερα μέρη στο ημερολόγιο της Λουθηρανικής Εκκλησίας.

Η χριστουγεννιάτικη Ακολουθία είναι δημοφιλή νωρίς το βράδυ και οι μεσονύκτιες λειτουργίες είναι επίσης ευρέως διαδεδομένες σε περιοχές που είναι κατά κύριο λόγο Λουθηρανικές. Η παλιά λουθηρανική παράδοση της χριστουγεννιάτικης αγρυπνίας τις πρώτες πρωινές ώρες της ημέρας των Χριστουγέννων (Christmette) εξακολουθεί να βρίσκεται σε ορισμένες περιοχές. Στην ανατολική και κεντρική Γερμανία, οι εκκλησίες συνεχίζουν την παράδοση του τραγουδιού του Κουέμπας, όπου ξεχωριστές ομάδες διασκορπισμένες σε διάφορα μέρη της εκκλησίας τραγουδούν στίχους του τραγουδιού «Εκείνος που οι βοσκοί κάποτε εξυμνούσαν» (Quem pastores laudavere) ανταποκριτικά.

Μια σκηνή γέννησης

Οι Μεθοδιστές εορτάζουν το βράδυ με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι, νωρίς το απόγευμα, πηγαίνουν στην εκκλησία τους για να γιορτάσουν τη Θεία Ευχαριστία με τις οικογένειές τους. Η διάθεση είναι πολύ σοβαρή, και το μόνο ορατό φως είναι το στεφάνι της Έλευσης και τα κεριά στο τραπέζι κοινωνίας. Άλλοι εορτάζουν το βράδυ με λειτουργίες φωτός, που περιλαμβάνουν το τραγούδι «Άγια Νύχτα» καθώς ανάβει μια ποικιλία κεριών (συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών κεριών). Άλλες εκκλησίες έχουν λειτουργίες αργά το βράδυ, ίσως στις 11 μμ, έτσι ώστε η εκκλησία να μπορεί να εορτάσει την ημέρα των Χριστουγέννων μαζί με το χτύπημα των κουδουνιών τα μεσάνυχτα. Άλλες εκκλησίες προσφέρουν επίσης λειτουργίες την Ημέρα των Χριστουγέννων.

Το ετήσιο «Nine Lessons and Carols», που μεταδόθηκε από το Βασιλικό Κολέγιο του Κέιμπριτζ την Παραμονή Χριστουγέννων, καθιέρωσε ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μεταδίδεται εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου μέσω του BBC World Service και αγοράζεται επίσης από ραδιοτηλεοπτικούς φορείς από όλο τον κόσμο.

Ανατολικές εκκλησίες

Στη Βυζαντινή Τελετουργία, η Παραμονή Χριστουγέννων είναι η τελική ημέρα της σαρανταήμερης νηστείας και θεωρείται ως ημέρα αυστηρής νηστείας από εκείνους τους ευσεβείς Βυζαντινούς Χριστιανούς που είναι σωματικά ικανοί να το κάνουν. Σε ορισμένες παραδόσεις, τίποτα δεν τρώγεται μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο αστέρι στον βραδινό ουρανό, για τον εορτασμό του Αστεριού της Βηθλεέμ. Η λειτουργική γιορτή ξεκινά νωρίτερα την ημέρα με τον εορτασμό των Βασιλικών Ωρών, ακολουθούμενη από τη Θεία Λειτουργία σε συνδυασμό με τον εορτασμό των Εσπερινού, κατά τη διάρκεια των οποίων ψάλλεται ένας μεγάλος αριθμός αποσπασμάτων από την Παλαιά Διαθήκη, όπου αφηγούνται την ιστορία της σωτηρίας. Μετά την απόλυση στο τέλος της λειτουργίας, ένα νέο κερί βγαίνει και ανάβει στο κέντρο της εκκλησίας και όλοι μαζεύονται γύρω και τραγουδούν το Τροπάριο και το Κοντάκοι της Γιορτής.

Το βράδυ, η ολονύχτια αγρυπνία για τη γιορτή της γέννησης αποτελείται από το Μέγα Απόδειπνον, τον Όρθο και την Πρώτη Ώρα. Οι βυζαντινές λειτουργίες της Παραμονής Χριστουγέννων είναι σκόπιμα παράλληλες με εκείνες της Μεγάλης Παρασκευής, δείχνοντας το θεολογικό σημείο ότι ο σκοπός της ενανθρώπησης ήταν να καταστήσει δυνατή τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Αυτό απεικονίζεται σε ανατολικές αγιογραφίες της Γέννησης, στις οποίες το Θείο Βρέφος είναι τυλιγμένο με ρούχα που θυμίζουν τα ταφικά σάβανα. Το βρέφος εμφανίζεται επίσης ξαπλωμένο σε μια πέτρα, που αντιπροσωπεύει τον Τάφο του Χριστού, παρά μια φάτνη. Το Σπήλαιο της Γεννήσεως είναι επίσης μια υπενθύμιση του σπηλαίου στο οποίο θάφτηκε ο Ιησούς.

Οι λειτουργίες της Παραμονής Χριστουγέννων είναι επίσης παρόμοιες με αυτές της Παραμονής των Θεοφάνιων, όπου και οι δύο μεγάλες γιορτές θεωρούνται μια γιορτή.

Σε ορισμένους ορθόδοξους πολιτισμούς, μετά την Εσπερινή Λειτουργία, η οικογένεια επιστρέφει στο σπίτι της για ένα εορταστικό γεύμα, αλλά στο οποίο τηρούνται οι κανόνες ορθόδοξης νηστείας: δεν καταναλώνεται κρέας ή γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, τυρί, αυγά, κ.λπ.). Στη συνέχεια, επιστρέφουν στην εκκλησία για την ολονύχτια αγρυπνία.

Το επόμενο πρωί, την ημέρα των Χριστουγέννων, η Θεία Λειτουργία εορτάζεται ξανά, αλλά με ειδικά χαρακτηριστικά που εμφανίζονται μόνο στις Μεγάλες Γιορτές του Κυρίου. Μετά την απόλυση αυτής της Λειτουργίας, οι πιστοί συνήθως χαιρετούν ο ένας τον άλλον με το φιλί της ειρήνης και τις λέξεις: «Ο Χριστός γεννήθηκε!», στις οποίες απαντάνε: «Δόξα συ!» (τα αρχικά λόγια του Κανόνα της Γεννήσεως που φώναζαν το προηγούμενο βράδυ κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας). Αυτός ο χαιρετισμός, μαζί με πολλούς ύμνους της γιορτής, συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι τα μεθεόρτια της γιορτής στις 29 Δεκεμβρίου.

Οι πρώτες τρεις ημέρες της γιορτής είναι ιδιαίτερα επίσημες. Η δεύτερη μέρα είναι γνωστή ως η Σύναξη της Θεοτόκου και τιμά τον ρόλο της Παναγίας στη Γεννήση του Ιησού. Η τρίτη ημέρα αναφέρεται απλά ως «η τρίτη ημέρα της γέννησης». Το Σάββατο και την Κυριακή μετά τις 25 Δεκεμβρίου, έχουν ανατεθεί ειδικές αναγνώσεις επιστολών και ευαγγελίων. Η 29η Δεκεμβρίου γιορτάζει τη σφαγή των νηπίων.

Οι Βυζαντινοί Χριστιανοί τηρούν εορταστική περίοδο δώδεκα ημερών, κατά την οποία κανείς στην Εκκλησία δεν νηστεύει, ακόμη και Τετάρτη και Παρασκευή, οι οποίες είναι κανονικές ημέρες νηστείας καθ’ όλη τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μια γιορτή οδηγεί σε μια άλλη: 25-31 Δεκεμβρίου είναι τα μεθεόρτια της Γέννησης και 2–5 Ιανουαρίου είναι το μεθεόρτιο των Θεοφανίων.

Η ανταλλαγή δώρων

Κατά τη διάρκεια της Μεταρρύθμισης στην Ευρώπη του 16ου και του 17ου αιώνα, πολλοί Προτεστάντες άλλαξαν τον κομιστή δώρων με τον Μικρό Χριστό και η ημερομηνία ανταλλαγής δώρων άλλαξε από τις 6 Δεκεμβρίου στην Παραμονή Χριστουγέννων. Είναι η νύχτα που ο Άγιος Βασίλης κάνει τους γύρους του δίνοντας δώρα σε καλά παιδιά. Πολλοί εντοπίζουν το έθιμο του να δίνουν δώρα στους Τρεις Μάγους που έφεραν δώρα για το Θείο Βρέφος στη φάτνη.

Στην Αυστρία, την Κροατία, την Τσεχία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, όπου ο Άγιος Νικόλαος (σλοβενικά: Mikuláš/szent Mikulás) δίνει τα δώρα γλυκά του στις 6 Δεκεμβρίου, ο κομιστής των χριστουγεννιάτικων δώρων είναι ο Μικρός Χριστός (τσεχικά: Ježíšek, ουγγρικά: Jézuska, σλοβακικά: Ježiško και κροατικά: Isusek).[16]

Στα περισσότερα μέρη της Αυστρίας, της Τσεχίας, της Γερμανίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Ελβετίας, τα δώρα ανταλλάσσονται παραδοσιακά το απόγευμα της 24ης Δεκεμβρίου. Στα παιδιά λέγεται συνήθως ότι τα δώρα έφερε είτε ο Μικρός Χριστός είτε ο Άγιος Βασίλης (Weihnachtsmann). Και οι δύο αφήνουν τα δώρα, αλλά στις περισσότερες οικογένειες δεν φαίνεται να το κάνουν. Στη Γερμανία, τα δώρα φέρονται επίσης στις 6 Δεκεμβρίου από τον «Νικόλαο» με το βοηθό του, Κνεχτ Ρούπρεχτ.

Χριστουγεννιάτικο δέντρο με δώρα που κρέμονται στα κλαριά του

Στην Εσθονία ο Jõuluvana, στη Φινλανδία ο Joulupukki, στη Δανία ο Julemanden, στη Νορβηγία ο Julenissen και στη Σουηδία ο Jultomten, συναντά προσωπικά τα παιδιά και δίνει δώρα το βράδυ της Παραμονής Χριστουγέννων.

Σε Αργεντινή, Αυστρία, Βραζιλία, Κολομβία, Δανία, Εσθονία, Νήσους Φερόες, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ισλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Γαλλόφωνο Καναδά, Ρουμανία, Ουρουγουάη, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Ελβετία και Τσεχία, τα χριστουγεννιάτικα δώρα ανοίγονται κυρίως το βράδυ της 24ης – ακολουθώντας τη γερμανική παράδοση, όπου είναι επίσης η πρακτική μεταξύ της Βρετανικής Βασιλικής Οικογένειας από τότε που εισήχθη από τη Βασίλισσα Βικτώρια και τον Αλβέρτο της Σαξονίας, ενώ στην Ιταλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, τον Αγγλόφωνο Καναδά, τη Νότια Αφρική, τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία, αυτό συμβαίνει κυρίως το πρωί της ημέρας των Χριστουγέννων.

Σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι άνθρωποι μένουν ξύπνιοι μέχρι τα μεσάνυχτα, όταν και ανοίγουν τα δώρα.

Στην Ισπανία, τα δώρα ανοίγονται παραδοσιακά το πρωί της 6ης Ιανουαρίου, την ημέρα των Θεοφανίων («Día de Los Tres Reyes Magos»), αν και σε ορισμένες άλλες χώρες, όπως το Μεξικό, η Αργεντινή και η Ουρουγουάη, οι άνθρωποι λαμβάνουν δώρα τόσο τα Χριστούγεννα όσο και το πρωί της ημέρας των Θεοφανίων.

Στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες, ο Άγιος Νικόλαος ή ο Σιντερκλάας και ο σύντροφός του, Μαύρος Πιτ (Zwarte Piet), παραδίδουν δώρα σε παιδιά και ενήλικες το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου, την παραμονή της ονομαστικής ημέρας του. Στις 24 Δεκεμβρίου πηγαίνουν στην εκκλησία ή παρακολουθούν λειτουργίες αργά το βράδυ στην τηλεόραση ή γευματίζουν.

Ιστορικά γεγονότα

Ένας σταυρός, κοντά στο Υπρ στο Βέλγιο το 1999, για να τιμήσει τον εορτασμό της ανακωχής των Χριστουγέννων του 1914. Το κείμενο αναφέρει: 1914 – Η ανακωχή των Χακί Τσουμ – 85 χρόνια – για να μην ξεχάσουμε.

Ανακωχή των Χριστουγέννων

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914 και το 1915 υπήρξε μια ανεπίσημη ανακωχή των Χριστουγέννων, ιδίως μεταξύ βρετανικών και γερμανικών στρατευμάτων. Η ανακωχή ξεκίνησε την παραμονή των Χριστουγέννων, στις 24 Δεκεμβρίου 1914, όταν τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να διακοσμούν την περιοχή γύρω από τα χαρακώματά τους στην περιοχή Υπρ του Βελγίου, για τα Χριστούγεννα. Ξεκίνησαν τοποθετώντας κεριά πάνω σε δέντρα και μετά συνέχισαν τον εορτασμό τραγουδώντας χριστουγεννιάτικα κάλαντα, κυρίως το Stille Nacht («Άγια Νύχτα»). Τα βρετανικά στρατεύματα στα χαρακώματα απέναντί τους απάντησαν τραγουδώντας αγγλικά κάλαντα.

Οι δύο πλευρές φώναξαν χριστουγεννιάτικους χαιρετισμούς μεταξύ τους. Σύντομα έγιναν προσκλήσεις για επισκέψεις σε όλη την «ουδέτερη ζώνη» όπου ανταλλάχθηκαν μικρά δώρα. Η ανακωχή επέτρεψε επίσης να συγκεντρωθούν οι πρόσφατα σκοτωμένοι στρατιώτες όπου θα μπορούσαν να επιστραφούν πίσω από τις γραμμές τους από ταφικές ομάδες. Οι κηδείες έγιναν καθώς στρατιώτες και από τις δύο πλευρές θρήνησαν μαζί τους νεκρούς και αποτίμησαν το σεβασμό τους. Σε μια κηδεία στην ουδέτερη ζώνη, στρατιώτες και από τις δύο πλευρές συγκεντρώθηκαν και διάβασαν ένα απόσπασμα από τον Ψαλμό 23. Η ανακωχή συνέβη παρά την αντίθεση σε υψηλότερα επίπεδα της στρατιωτικής διοίκησης. Νωρίτερα το φθινόπωρο, το κάλεσμα του Πάπα Βενέδικτου ΙΕ΄ για επίσημη ανακωχή μεταξύ των αντιμαχόμενων κυβερνήσεων είχε αγνοηθεί.

Ανάγνωση της Γένεσις από το Απόλλων 8

Στις 24 Δεκεμβρίου 1968, σε αυτό που ήταν η τηλεοπτική εκπομπή με τις περισσότερες προβολές μέχρι τότε, οι αστροναύτες Μπιλ Άντερς, Τζιμ Λόβελ και Φρανκ Μπόρμαν του Απόλλων 8 εξέπληξαν τον κόσμο με μια ανάγνωση της Δημιουργίας από το Βιβλίο της Γένεσης καθώς ήταν σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Ο Μάνταλιν Μάρεϊ Ο΄Χερ, ένας άθεος ακτιβιστής, υπέβαλε αγωγή σύμφωνα με τη ρήτρα καθιέρωσης της πρώτης τροποποίησης. Το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, η οποία έγινε δεκτή κατόπιν έφεσης.

Το 1969, η Ταχυδρομική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών εξέδωσε γραμματόσημο (Scott # 1371) για τον εορτασμό της πτήσης του Apollo 8 γύρω από τη Σελήνη. Το γραμματόσημο περιείχε μια λεπτομέρεια της περίφημης φωτογραφίας, Earthrise, της Γης που «ανεβαίνει» πάνω από τη Σελήνη (εικόνα της NASA AS8-14-2383HR), που τραβήχτηκε από τον Άντερς την Παραμονή Χριστουγέννων και τις λέξεις, «Στην αρχή Θεός…».