H Άλωση της Τριπολιτσάς

Όλοι οι λαοί έχουν την τάση να αποκρύπτουν στην ιστορία τους γεγονότα που ταυτίζονται με αυτό που περικλείει η φράση «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας».

Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Για τον εμπρησμό της Σμύρνης και τη σφαγή των Χριστιανών κατοίκων της έχουν γραφτεί χιλιάδες συγγράμματα. Για τον αφανισμό ολόκληρων τουρκικών χωριών όμως, κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία, ελάχιστα. Όπως επίσης δεν μάθαμε ποτέ στο σχολείο για τη «Σμύρνη των Τούρκων». Την άλλη – σκοτεινή – όψη δηλαδή της άλωσης της Τριπολιτσάς, που μαζί με τους δύο εμφύλιους πολέμους αποτέλεσαν τις μελανότερες σελίδες της επανάστασης του ’21.

Η άλωση της Τρίπολης, έξι μήνες μετά το πρόσταγμα για γενικό ξεσηκωμό, ήταν το κομβικό γεγονός που εδραίωσε την επανάσταση και έθεσε ουσιαστικά υπό ελληνική κατοχή την Πελοπόννησο. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε αντιληφθεί πρώτος τη στρατηγική σημασία κατάληψης του σημαντικότερου διοικητικού, στρατιωτικού και οικονομικού κέντρου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Πελοπόννησο. Χάρη στην επιμονή του, οι Έλληνες απέφυγαν την πολυδιάσπαση που είχε προταθεί από άλλους οπλαρχηγούς που στόχευαν στα μικρά μεσσηνιακά κάστρα και επικεντρώθηκαν σε έναν μεγάλο και κεντρικό στόχο, που θα βοηθούσε στον ουσιαστικό έλεγχο του Μοριά.

Εντός των τειχών βρίσκονταν συγκεντρωμένοι περισσότεροι από 30.000 άμαχοι Τούρκοι, Εβραίοι καθώς και αρκετές χιλιάδες ενόπλων. Η Τριπολιτσά ήταν το σύμβολο της τουρκικής τυραννίας επί έναν αιώνα. Με αυτήν είχαν συνδεθεί οι χειρότερες αναμνήσεις της σκλαβιάς του πελοποννησιακού λαού. Από εκεί αναχωρούσαν οι εισπράκτορες των τουρκικών φόρων και εκεί υπήρχε ο πλάτανος του μαρτυρίου, στον οποίο είχαν απαγχονιστεί εκατοντάδες χριστιανοί ως θανατοποινίτες και για παραδειγματισμό.

Στις αρχές Μαΐου του ’21 η πόλη είχε αποκλειστεί από τις ελληνικές δυνάμεις, που λίγες ημέρες πριν από την εισβολή έφτασαν περίπου τους 10.000 πολεμιστές. Οποιαδήποτε προσπάθεια των πολιορκημένων για αντιπερισπασμό και μεταφορά προμηθειών στην πόλη απέτυχε. Ο κλοιός έσφιγγε μέρα με τη μέρα. Έως το Σεπτέμβρη η κατάσταση εντός της Τρίπολης είχε γίνει τραγική. Η ασιτεία και οι ασθένειες θέριζαν τον πληθυσμό και ήταν πια ξεκάθαρο ότι μοναδική σωτηρία θα ήταν η παράδοση και συνθηκολόγηση.

Όταν πια μπέηδες και αγάδες είχαν αρχίσει να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, μια μικρή δύναμη πολιορκητών, που έδρασε αυτοβούλως (;), απέτρεψε οποιοδήποτε σχέδιο για «διπλωματική λύση». Στις 22 Σεπτεμβρίου οι άνδρες αυτοί εντόπισαν ένα από τα αδύναμα σημεία της οχύρωσης και αναρριχήθηκαν στα τείχη ύψους 5,5 μέτρων, εισβάλλοντας στην πόλη. Αιφνιδιάζοντας τους Τούρκους, κατόρθωσαν να ανοίξουν μία από τις πύλες, καλώντας τους επαναστάτες να ξεχυθούν στην πόλη.

Η ένοπλη τουρκική αντίσταση κράτησε περίπου δύο ώρες. Αφού κάμφθηκε, ακολούθησε μια άνευ προηγουμένου σφαγή του τουρκικού πληθυσμού, σε όρους του γενοκτονικού συνθήματος «Τούρκος μη μείνει στο Μοριά, μηδέ στον κόσμον όλο». Η έκρηξη μίσους απέναντι στους προαιώνιους δυνάστες ήταν τέτοιας έντασης, που επί τρεις ημέρες οι Έλληνες επιδόθηκαν σε ένα όργιο φρίκης και βαρβαρότητας, παραδίδοντας στη φωτιά και το τσεκούρι οτιδήποτε τουρκικό, αλλά και εβραϊκό. Από την εκδικητική μανία δεν διέφυγαν ούτε εγκυμονούσες γυναίκες, ούτε καν μωρά παιδιά, με τις περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων και ιστορικών να είναι ανατριχιαστικές. Ακόμα και γνωστοί σε διεθνές επίπεδο φιλέλληνες αναγκάστηκαν να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους.

Όπως ο εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στην Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκβίλ. «Μονάχα αν βάλει κανείς στο νου του τις χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς».

Ο Έλληνας ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων αναφέρει ότι «γυναίκες, νεανίδες, βρέφη, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο στο έδαφος και ότι ένας λιθόστρωτος δρόμος έγινε… πτωματόστρωτος, με αποτέλεσμα πεζοί και ζώα να πατούν επί πτωμάτων».

Ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έγραψε στα απομνημονεύματα του ότι «το ασκέρι έκοβε και σκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες. Ένας Υδραίος έσφαξε 90». Σύμφωνα με τον Γέρο, το άλογο του οποίου «από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη», οι Τούρκοι και Εβραίοι που σφαγιάστηκαν ήταν 32.000!

Μετά από τρεις ημέρες σφαγής, δεν υπήρχαν άλλοι ζωντανοί άμαχοι για να δολοφονηθούν και ξεκίνησε η σύληση τάφων. «Η φρενίτις εκείνη της φυλετικής εκδικήσεως δεν εγνώρισεν όρια. Έφτασε μέχρι των τάφων. Το τουρκικόν κοιμητήριον ανεσκάφη, και οστά και νεκροί ταφέντες προ ολίγου καιρού ερρίφθησαν εις τους δρόμους», γράφει ο Διονύσιος Κόκκινος στον Γ’ τόμο της «Ελληνικής Επανάστασις» (1957).

Περίπου 100 Ευρωπαίοι αξιωματικοί παρακολούθησαν τις σφαγές στην Τριπολιτσά. Ο επίσης φιλέλληνας Βρετανός ιστορικός Ουίλιαμ Στ. Κλαιρ, ο οποίος επικαλείται στο βιβλίο του τις μαρτυρίες αρκετών εξ αυτών, εκτιμά τον αριθμό των σφαγιασθέντων σε «πολύ πάνω από 10.000» και αναφέρει χαρακτηριστικά: «Επί εβδομάδες μετά λιμοκτονούντα παιδιά Τούρκων που έτρεχαν αβοήθητα μέσα στα χαλάσματα σφαγιάσθηκαν και πυροβολήθηκαν από ενθουσιώδεις Έλληνες… Όλα τα πηγάδια μολύνθηκαν από τα πτώματα που είχαν πέσει μέσα». Γενικώς οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των δολοφονημένων αμάχων ποικίλουν. Κάποιοι ιστορικοί κάνουν λόγο για 10.000 με 15.000, αλλά πιο πιστή είναι μάλλον η μαρτυρία του Κολοκοτρώνη, καθώς κατά τη δική του αντίληψη κανείς αλλοεθνής (πέραν των Αλβανών) δεν βγήκε ζωντανός από την πόλη.

Άλλωστε, η εκδοχή ότι ο Γέρος δεν έκανε τίποτε για να σταματήσει την αιματοχυσία Μουσουλμάνων και Εβραίων από τον ελληνικό όχλο, διότι πίστευε πως για να αναγνωριστεί η Ελληνική Επανάσταση έπρεπε να δημιουργηθεί άμεσα μια «εθνικώς καθαρή ελληνική επικράτεια» – που δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την Πελοπόννησο – είναι πια η επικρατέστερη. Από την άνοιξη του ‘21 ένοπλες ομάδες των εξεγερμένων Ελλήνων είχαν αρχίσει κλιμακούμενες σφαγές άμαχων Τούρκων, οι οποίες συνεχίστηκαν μετά την άλωση της Τρίπολης.

Ξένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η ανηλεής σφαγή του Σεπτεμβρίου του ‘21 αποφασίστηκε (και δεν προέκυψε τυχαία) στο πλαίσιο της πρόθεσης για εθνοκάθαρση. Ο Τζορτζ Φίνλεϊ αναφέρει ότι η εξόντωση των Μουσουλμάνων στις αστικές περιοχές ήταν το αποτέλεσμα προμελετημένου σχεδίου και προήλθε από τις συστάσεις ανθρώπων των γραμμάτων, παρά από τα εκδικητικά συναισθήματα του λαού. Ο Ουίλιαμ Στ. Κλαιρ, αναφερόμενος και στα αντίστοιχα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης με θύτες του Τούρκους, έγραψε πως «η φρικαλεότητα απαντάτο με φρικαλεότητα» και χρησιμοποίησε τη φράση «όργιο γενοκτονίας», λέγοντας ότι στην Πελοπόννησο σταμάτησε μόνον όταν δεν υπήρχαν πλέον Τούρκοι για να σκοτωθούν…».

Εκείνος που προσπάθησε ανεπιτυχώς να σταματήσει τη θηριωδία στην Τρίπολη ήταν ο Δημήτριος Υψηλάντης, που επιθυμούσε υπογραφή συνθήκης και είσοδο των Ελλήνων πολεμιστών στην πόλη με πλήρη τάξη. Γι’ αυτό και απομακρύνθηκε από το στρατόπεδο, ενώ το γεγονός αποτέλεσε ένα ακόμα επεισόδιο στην αντιπαράθεση του με τους προκρίτους.

Τα όσα ακολούθησαν τη μεγαλύτερη στρατιωτική νίκη των επαναστατημένων Ελλήνων έλαβαν μεγάλη έκταση διεθνώς και αμαύρωσαν την αίγλη της. Οι τουρκόφιλοι και οι αντιπολιτευόμενοι στα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης ανέφεραν επί χρόνια, σε άρθρα και σε διαλέξεις τους, ότι οι σφαγές εκείνες ήταν απόδειξη πως οι Έλληνες είχαν αποβάλει τα χαρακτηριστικά της φυλής που έδωσε στην ανθρωπότητα τα έξοχα διδάγματα ευγένειας και ανθρωπισμού και είχαν μετατραπεί σε έναν λαό θηριώδη και ημιάγριο, ξένο προς κάθε ανθρώπινο αίσθημα και ανάξιο ελευθερίας.

Η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς είναι συνυφασμένη με μια σελίδα δόξας για την ελληνική Ιστορία και στην Τρίπολη γιορτάζεται με πάσα επισημότητα κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά τις 23 Σεπτεμβρίου.

Η πραγματική διάσταση της ημέρας είναι διαφορετική. Και ανταποκρίνεται στο «αξίωμα» ότι δεν υπάρχει χώρα που να μην έχει διαπράξει εθνικιστικά εγκλήματα. Που να μην έχει στα θεμέλια της εθνικής βιτρίνας της πτώματα αθώων. Φυσικά όλοι μιλούν για τα εγκλήματα των άλλων. Για τα δικά τους επιλέγουν τη βολική σιωπή.