Υπερτροφές: Σωτηρία ή ρίσκο για την υγεία;

Σκόνες από εξωτικές ρίζες, smoothies που περιέχουν μούρα, φύκια με θεραπευτικές ικανότητες και σπόροι κάθε είδους είναι μερικά μόνο από τα προϊόντα που προωθούνται έντονα μέσω διαδικτύου τα τελευταία χρόνια.

Τα προϊόντα αυτά υπόσχονται ένα γυμνασμένο σώμα μαζί με άλλες ευεργετικές ιδιότητες για όποιον τα επιλέξει, από μείωση του σωματικού πόνου και άγχους, βελτίωση της εγκεφαλικής απόδοσης, εξάλειψη του διαβήτη έως και εξόντωση των καρκινικών κυττάρων.

Η Γερμανία είναι μια χώρα που έχει εντάξει σε μεγάλο βαθμό τις υπερτροφές ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής. Η επιστημονική κοινότητα όμως δεν φαίνεται να είναι απόλυτα πεπεισμένη για τα αποτελέσματα που υπόσχονται. Ήδη από τα τέλη του 2020 το γερμανικό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων (BfR) είχε επισημάνει για τις ιδιότητες των Superfoods: «Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη απάντηση για το αν οι υπερτροφές προσφέρουν όσα υπόσχονται, εξαρτάται από το εκάστοτε προϊόν».

«Superfoods και συμπληρώματα διατροφής: Επικίνδυνα ή ωφέλιμα για την υγεία;» Αυτός είναι και ο τίτλος επιστημονικού συνεδρίου που διοργανώνει η Ομοσπονδιακή Yπηρεσία Προστασίας του Καταναλωτή και Ασφάλειας Τροφίμων σε συνεργασία με το BfR στο Βερολίνο αυτό το διήμερο.

Αντιρρήσεις από την επιστημονική κοινότητα

Η Γερμανική Ένωση Τροφίμων θεωρεί ότι ο όρος «υπερτροφή» είναι καθαρά τέχνασμα του μάρκετινγκ ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμάται η θρεπτική αξία των υπόλοιπων τροφίμων, καθώς δεν υπάρχουν διαφορές ούτε στα χαρακτηριστικά, ούτε στην ποιότητα τους και θα πρέπει να ακολουθούνται πιστά τα ίδια πρότυπα ασφαλείας κατά τον διατροφικό τους έλεγχο.

Ο Πέτερ Νικ, καθηγητής μοριακής βιολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Καρλσρούης, διεξήγαγε έρευνα και εντόπισε πολλά Superfoods που δεν είναι ασφαλή. «Οι υπερτροφές εισάγονται συνήθως από εξωτικές περιοχές με τροπικό κλίμα, όπου συνιστούν τμήμα της διατροφικής αλυσίδας ή και του θεραπευτικού συστήματος» λέει. Με την εξαγωγή τους αποκόπτονται από τη γνώση για την αξιοποίησή τους κι έτσι αρχίζουν τα προβλήματα.

Η τάση αυτή εξάλλου οδήγησε στη μεγαλύτερη ζήτηση τέτοιων τροφίμων με αποτέλεσμα οι χώρες εξαγωγής να μην μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς, ειδικά σε μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία πλασματικών προϊόντων, που κυκλοφορούν όμως στην αγορά με την ετικέτα των γνήσιων.

«Οι εταιρίες και οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί και υποψιασμένοι και να διαβάζουν τις πρώτες ύλες στην συσκευασία» αναφέρει ο Γερμανός επιστήμονας. Σε έρευνα που έγινε από τον ίδιο σε smoothies που θα έπρεπε να εμπεριέχουν σπόρους chia βρέθηκε βασιλικός! «Σε μεγάλες ποσότητες ο βασιλικός μπορεί να καταστεί τοξικός, κάτι το οποίο είναι ανεπίτρεπτο» λέει ο Νικ. Ένα ανάλογο παράδειγμα καταγράφηκε και με ένα είδος τσαγιού που ενώ διαφημιζόταν έντονα για τα οφέλη που παρείχε, κατά την επεξεργασία του βρέθηκαν μέσα φύλλα γαρυφαλλιάς χωρίς ωστόσο να αναγράφεται το συγκεκριμένο συστατικό στην συσκευασία, κάτι που μπορεί να βλάψει την υγεία των εγκύων.

Κενά στην εφαρμογή του νόμου για την ασφάλεια των τροφίμων

Οι ειδικοί κρούουν των κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας στην παραπλανητική αυτοπροβολή των προϊόντων. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είναι να παρέχει επιστημονικές γνωμοδοτήσεις για το εκάστοτε προϊόν, προκειμένου να προστατεύσει τους καταναλωτές. Η πραγματικότητα όμως διαφέρει καθώς, σύμφωνα με την Γιούλια Ζαουσμικάτ, διατροφολόγο και σύμβουλο του κέντρου καταναλωτών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, υπάρχει σημαντική έλλειψη ελέγχου των παράλογων υποσχέσεων των Superfoods που διαφημίζονται στο διαδίκτυο.

Οι περισσότεροι προμηθευτές τροφίμων βρίσκονται εκτός Ευρώπης με αποτέλεσμα ο γερμανικός μηχανισμός να μην μπορεί να αντιδράσει σε μεγάλο βαθμό. Παράλληλα  οι εταιρίες τροφίμων βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην προώθηση των Superfoods και των συμπληρωμάτων διατροφής μέσω των social media και των influencers που συνεργάζονται μαζί τους με υψηλό χρηματικό αντίτιμο.

Σύμφωνα με την διατροφολόγο, οποιοδήποτε προϊόν μπορεί να θεωρηθεί υπερτροφή ακόμη και το αλάτι, αρκεί να έχει χτιστεί από πριν το κατάλληλο μάρκετινγκ.