Tι είναι τα ηλεκτρονικά απόβλητα που μαστίζουν την ΕΕ;

Οι ηλεκτρονικές συσκευές και ο ηλεκτρικός εξοπλισμός – από τα πλυντήρια ρούχων και τις ηλεκτρικές σκούπες έως τα έξυπνα τηλέφωνα και τους υπολογιστές, καθορίζουν τη σύγχρονη καθημερινότητα σε τέτοιο βαθμό που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη ζωή χωρίς τα εργαλεία αυτά. Ωστόσο, τα ηλεκτρονικά απόβλητα εμποδίζουν τις προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει το οικολογικό της αποτύπωμα, ειδικά αν αναλογιστούμε την έκταση που έχει η χρήση τους σήμερα και το πλήθος τέτοιων συσκευών που καθημερινά πετιέται.

Τι είναι τα ηλεκτρονικά απόβλητα;

Τα απόβλητα ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, ή αλλιώς ηλεκτρονικά απόβλητα, καλύπτουν ποικιλία διαφορετικών προϊόντων που απορρίπτονται μετά τη χρήση.

Οι μεγάλες οικιακές συσκευές, όπως τα πλυντήρια ρούχων και οι ηλεκτρικές κουζίνες, είναι οι πλέον συλλεγόμενες, αντιπροσωπεύουν δε πάνω από το ήμισυ του συνόλου των συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων.

Ακολουθούν ο εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (φορητοί υπολογιστές, εκτυπωτές), οι ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης και τα φωτοβολταϊκά πάνελ (βιντεοκάμερες, λαμπτήρες φθορισμού), και οι μικρές οικιακές συσκευές (ηλεκτρικές σκούπες, τοστιέρες).

Όλες οι άλλες κατηγορίες μαζί, όπως τα ηλεκτρικά εργαλεία και τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα, αποτελούν μόλις το 7,2 % των συλλεγόμενων ηλεκτρονικών αποβλήτων.

Ποσοστό ανακύκλωσης των ηλεκτρονικών αποβλήτων στην ΕΕ- Η Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις

Στην ΕΕ ανακυκλώνεται λιγότερο από το 40 % του συνόλου των ηλεκτρονικών αποβλήτων, ενώ το υπόλοιπο δεν υπόκειται σε διαλογή. Οι πρακτικές ανακύκλωσης στα κράτη μέλη ποικίλλουν: το 2017, η Κροατία ανακύκλωσε το 81,3 % του συνόλου των αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, ενώ στη Μάλτα το ποσοστό ήταν 20,8 %.

Με βάση την τελευταία έρευνα, του 2017, η Κροατία όντως βρίσκεται στην κορυφή της ανακύκλωσης. Αυτό που ίσως όμως κάνει εντύπωση είναι ότι ακολουθούν η Εσθονία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Αυστρία με τα καλύτερα ποσοστά ανακύκλωσης.

Η Ελλάδα από την άλλη, με 32,9% είναι απλά λίγο καλύτερα από την τελευταία Μάλτα, τη Ρουμανία, την Κύπρο και την Ιταλία. Ενδεικτικά, η Γερμανία είναι στο 38,7% και η Γαλλία στο36.6%. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κλειδώνει στο 43.13%.

Γιατί χρειάζεται να ανακυκλώνουμε τα ηλεκτρονικά απόβλητα;

Ο απορριπτόμενος ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός περιέχει δυνητικά επιβλαβή υλικά που ρυπαίνουν το περιβάλλον και αυξάνουν τους κινδύνους για τα άτομα που ασχολούνται με την ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων. Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό, η ΕΕ θέσπισε νομοθεσία για την πρόληψη της χρήσης ορισμένων χημικών ουσιών, όπως ο μόλυβδος.

Πολλά σπάνια ορυκτά που είναι απαραίτητα για τη σύγχρονη τεχνολογία προέρχονται από χώρες οι οποίες δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναφέρει το Ευρωκοινοβούλιο.

Προκειμένου να αποφευχθεί η ακούσια στήριξη των ένοπλων συγκρούσεων και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι ευρωβουλευτές έχουν θεσπίσει κανόνες που απαιτούν από τους Ευρωπαίους εισαγωγείς ορυκτών σπάνιων γαιών να ελέγχουν το ιστορικό των προμηθευτών τους.

Τι κάνει η ΕΕ για να μειώσει τα ηλεκτρονικά απόβλητα;

Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία (ΣΔΚΟ), το οποίο συγκαταλέγει τη μείωση των αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού στις βασικές του προτεραιότητες.

Συγκεκριμένα, η πρόταση περιγράφει άμεσους στόχους όπως το «δικαίωμα επισκευής» και η βελτίωση της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης γενικά, η καθιέρωση κοινού φορτιστή, και η θέσπιση συστήματος ανταμοιβής, ώστε να ενθαρρύνεται η ανακύκλωση ηλεκτρονικών ειδών. Ο τομεάς της ανακύκλωσης, η κυκλική οικονομία, εν γένει, αποτελούν πολλά υποσχόμενο επενδυτικό πεδίο, συν τις άλλοις.

Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Τον Φεβρουάριο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε το νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, ζητώντας πρόσθετα μέτρα για την επίτευξη μιας ουδέτερης ως προς τον άνθρακα, περιβαλλοντικά βιώσιμης, χωρίς τοξικές ουσίες και πλήρως κυκλικής οικονομίας έως το 2050, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων κανόνων ανακύκλωσης και δεσμευτικών στόχων για τη χρήση και την κατανάλωση υλικών έως 2030.

Στον τομέα των ηλεκτρονικών αποβλήτων, οι ευρωβουλευτές καλούν την ΕΕ να προωθήσει τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των προϊόντων μέσω της επαναχρησιμοποίησης και της επισκευής τους.