Η κλιματική κρίση ήρθε, εμείς πού είμαστε;

Ο καιρός τρελάθηκε, ή εμείς τρελάναμε το κλίμα του πλανήτη; Μετά από ένα Πάσχα με θερμοκρασίες αρκετά υψηλότερες από το κανονικό σε πολλές περιοχές, μετά από μέρες Ιουνίου με καταιγίδες και ψύχρα, ήρθε το πρώτο κύμα παρατεταμένου καύσωνα. Η κλιματική κρίση ήρθε.

Λογικό θα σκεφτεί κανείς, καλοκαίρι είναι. Όμως, σε μελέτη του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), οι επιστήμονες είπαν ότι το φαινόμενο αυτό δεν συνηθίζεται τον Ιούνιο. Ακόμα χειρότερα, από το 2007 συμβαίνει όλο και πιο συχνά.

Ταυτόχρονα, στη Μόσχα πριν λίγες μόλις μέρες η θερμοκρασία έφτασε τους 35°C σχεδόν, πράγμα πρωτάκουστο για την πόλη. Σε περιοχές του δυτικού Καναδά, αυτές τις μέρες κάνει περισσότερη ζέστη απ’ ό,τι στο Ντουμπάι. Σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ, τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών σπάνε το ένα μετά το άλλο. Πριν λίγους μήνες, στην Αυστραλία (που είναι χειμώνας) καταγράφηκαν οι χειρότερες βροχές και πλημμύρες εδώ και πολλές δεκαετίες. Στην Ταιβάν, πριν έναν μήνα περίπου, η ξηρασία επίσης έσπασε κάθε ρεκόρ.

Τι συμβαίνει τελικά;

Η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί, γιατί οι έντονες αλλαγές στο κλίμα και τα ακραία φαινόμενα πλέον είναι τόσο συχνά που κάθε μέρα εμφανίζεται και μία καινούργια σχετική είδηση. Η κλιματική κρίση έχει έρθει εδώ και καιρό, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό. Αυτό όμως που πραγματικά τρομάζει τους επιστήμονες είναι η αυτοτροφοδοτούμενη κλιματική αλλαγή, δηλαδή το σενάριο όπου η ανθρωπογενής υπερθέρμανση θέτει σε λειτουργία κλιματικούς μηχανισμούς οι οποίοι προκαλούν περαιτέρω αύξηση της πλανητικής θερμοκρασίας, που η ανθρωπότητα δεν θα μπορεί να σταματήσει.

Εξού και το γεγονός ότι η μεγαλύτερη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας συμφωνεί ότι θα πρέπει να κρατήσουμε την αύξηση της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας όσο πιο κοντά στον 1,5°C γίνεται και να μην ξεπεράσουμε τους 2°C. Ήδη σήμερα η αύξηση της πλανητικής θερμοκρασίας βρίσκεται στον 1,1°C. Αν δεν μειώσουμε τις παγκόσμιες εκπομπές κατά 50% ως το 2030 και εντελώς όσο πιο κοντά στο 2040 είναι εφικτό, χάνουμε τον στόχο του 1,5°C. Με τα σημερινά όμως δεδομένα, οδηγούμαστε σε αύξηση άνω των +4°C πριν το τέλος του αιώνα.

Και στην Ελλάδα;

Ας πάμε πίσω στη χώρα μας. Τι θα σήμαινε η αύξηση της παγκόσμιας πλανητικής θερμοκρασίας για την Ελλάδα; Το σίγουρο είναι ότι ακόμα και η αύξηση στον 1,5°C θα χειροτερέψει τα πράγματα: θα υπάρξει ραγδαία αύξηση των θερινών πυρκαγιών, αύξηση της συχνότητας και έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων, άνοδος της στάθμης της θάλασσας άρα και εγκατάλειψη κάποιων παράκτιων περιοχών, ξηρασία, δραματική μείωση της αγροτικής παραγωγής, λειψυδρία, ερημοποίηση, και τελικά σοβαρές επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία.

Πιο συγκεκριμένα για την Ελλάδα*:

Αν η μέση πλανητική θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1,5°C (ευκταίο σενάριο)

• οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 41%
• οι ακραίοι καύσωνες θα αυξηθούν κατά 173%
• οι ραγδαίες βροχοπτώσεις θα αυξηθούν κατά 10%

Αν η μέση πλανητική θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2°C (οριακό σενάριο)

• οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 62%
• οι ακραίοι καύσωνες κατά 478%
• οι ραγδαίες βροχοπτώσεις κατά 21%
• εκτιμώμενο κόστος στην εθνική οικονομία: 294 δις €

Αν η μέση πλανητική θερμοκρασία αυξηθεί κατά 3°C (σενάριο εκτός ελέγχου)

• οι δασικές εκτάσεις που θα καίγονται ετησίως θα αυξηθούν κατά 97%
• κίνδυνος ερημοποίησης του 1/3 της ελληνικής επικράτειας
• εκτιμώμενο κόστος στην εθνική οικονομία: >700 δις €

* Με στοιχεία από την επιστημονική επισκόπηση του Carbon Brief (2018), τη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας (2011) και την ανακοίνωση του ΟΗΕ για την παγκόσμια ημέρα ερημοποίησης

Είναι και θέμα παραβίασης των δικαιωμάτων μας

Όλα αυτά δεν μας αφήνουν ανέγγιχτους. Ήδη, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο είναι αυτό που λέμε “κλιματικοί μετανάστες”, εκτοπίστηκαν δηλαδή από τον τόπο τους εξαιτίας περιβαλλοντικών καταστροφών. Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι η κλιματική κρίση είναι κάτι πολύ άμεσο και πολύ αληθινό. Δείχνουν ότι απειλείται η πρόσβαση των κατοίκων της χώρας μας σε τροφή, σε καθαρό νερό, σε στέγη, απειλείται η υγεία μας και των παιδιών μας, η ασφάλειά μας, ακόμα και η ίδια μας η ζωή.

Η κλιματική κρίση, μία από τις δύο μεγαλύτερες περιβαλλοντικές κρίσεις της εποχής μας (μαζί με την κρίση της απώλειας της βιοποικιλότητας) δείχνει τα δόντια της, γι’ αυτό και το βασικό και αναφαίρετο δικαίωμά μας στη ζωή επιβάλλει άμεση δράση τώρα. Η επιστήμη έχει πει ότι πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 50%-60% ως το 2030 και να τις εκμηδενίσουμε όσο πιο κοντά στο 2040 είναι εφικτό. Αυτό συνεπάγεται κατ’ ελάχιστο:

• Τον αδιαπραγμάτευτο τερματισμό της εξόρυξης και χρήσης ορυκτών καυσίμων τα επόμενα 20-25 χρόνια, τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με ταυτόχρονη εξοικονόμηση ενέργειας
• Αλλαγές στον τρόπο καλλιέργειας και παραγωγής της τροφής μας και στροφή σε ένα διατροφικό μοντέλο με λιγότερο κρέας (Μεσογειακό διατροφικό μοντέλο)
• Προστασία της βιοποικιλότητας, ενίσχυση του ρόλου των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων στην οικολογική και κλιματική ισορροπία (προστατευόμενες περιοχές, θαλάσσια καταφύγια)

Όσο οι κυβερνήσεις δεν λαμβάνουν μέτρα για τον τερματισμό της χρήσης λιγνίτη, πετρελαίου και ορυκτού αερίου, όσο επενδύουν ακόμα σε εξορύξεις νέων κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων, όσο δεν προστατεύουν τα δάση και τις θάλασσες, τόσο πιο γρήγορα οδηγούμαστε προς μία μη αναστρέψιμη κατάσταση.

Κείμενο: Σμαράγδα Σκούλου, τμήμα επικοινωνίας, ελληνικό γραφείο Greenpeace / Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος εκστρατείας για το κλίμα και την ενέργεια, ελληνικό γραφείο Greenpeace