Xylella: Μετάδοση, συμπτώματα & τρόποι αντιμετώπισης

Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια που καταβάλλει τα τελευταία χρόνια η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων για την αποτροπή εμφάνισης της xylella στην Ελλάδα έχει διαδραματίσει ο αναπληρωτής προϊστάμενος της τοπικής ΔΑΟΚ, Σταμάτης Γκίνης, ο οποίος βρίσκεται και σε συνεχή επαφή με τους φορείς της νότιας Ιταλίας, η οποία ακόμα μετρά τις πληγές της από την καταστροφική επέλαση του βακτηρίου.

Ήδη από το 2013, η Διεύθυνση προχώρησε σε συγκεκριμένες ενέργειες, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας, καθώς, όπως επισημαίνει ο κ. Γκίνης, «η περιφέρεια Ιονίων Νήσων, και ιδιαίτερα η Κέρκυρα, αποτελεί πύλη εισόδου προϊόντων και εμπορευμάτων από την Ιταλία, με αποτέλεσμα να θεωρείται περιοχή αυξημένου κινδύνου. Τα περίπου 4 εκατ. ελαιόδεντρα που φύονται στην περιφερειακή ενότητα Κέρκυρας και σχηματίζουν τον αιωνόβιο κερκυραϊκό ελαιώνα, κινδύνευαν άμεσα από την επιδημία της νοτίου Ιταλίας».

Από τότε, οι γεωπόνοι της διεύθυνσης ξεκίνησαν συστηματικούς ελέγχους στις καλλιέργειες και εφαρμόστηκαν αυστηρά οι πρακτικές του ορθολογικού κλαδέματος στον ελαιώνα της Κέρκυρας. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε κλιμάκιο ελέγχου πολλαπλασιαστικού υλικού σε καταστήματα και φυτώρια, ενώ ιδιαίτερη έμφαση όλο το διάστημα δόθηκε στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του αγροτικού πληθυσμού.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας ΠΕ Κέρκυρας, σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, τοποθετεί σε διάφορα σημεία του ελαιώνα, όπου οι ελιές παρουσιάζουν «περίεργα συμπτώματα», ειδικές παγίδες για τη σύλληψη των εντόμων που μπορούν να μεταφέρουν το βακτήριο. «Οι παγίδες αυτές, αφού λειτουργήσουν για εύλογο χρονικό διάστημα επάνω στα δέντρα, αποστέλλονται ξανά στο Μπενάκειο για έλεγχο. Μέχρι και σήμερα όλες οι αναλύσεις στα συλληφθέντα έντομα των παγίδων είναι αρνητικές», τονίζει ο κ. Γκίνης.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει, απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση, με έμφαση στους επιτόπιους ελέγχους και τη σωστή ενημέρωση του αγροτικού κόσμου. Διότι, ενώ μέχρι και πέρσι φάνηκε ότι υπήρχε μία στασιμότητα στην εξάπλωση της ασθένειας, το 2017 φαίνεται ότι υπάρχει νέα έξαρση, και η ασθένεια βρίσκεται στην «πόρτα» του ελαιώνα του Μπάρι, που αποτελεί και μία από τις σπουδαιότερες ελαιοκομικές ζώνες της Ιταλίας. Για αυτόν τον λόγο, όπως εξηγεί ο κ. Γκίνης, υπάρχει ανησυχία στη γειτονική χώρα και εντείνεται η έρευνα στο istituto agronomico mediterraneo di Bari. Πρόκειται, όπως εξηγεί, «για ερευνητικό ίδρυμα σαν το πρώην Ινστιτούτο Ελαίας της Κέρκυρας, που αυτές τις στιγμές το έχουμε μεγάλη ανάγκη και θα μπορούσε να παίξει ένα πολύ σπουδαίο ρόλο στην έρευνα της ασθένειας και την σωστή ενημέρωση τόσο του κράτους όσο και του κοινού».

Μετάδοση και Συμπτώματα της Xylella

Στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα, δεν έχει εντοπιστεί το παθογόνο αυτό. Σύμφωνα με τον κ. Γκίνη, ο αποτελεσματικότερος τρόπος διασποράς του συγκεκριμένου οργανισμού σε μακρινές αποστάσεις είναι η μετακίνηση από μολυσμένες περιοχές προσβεβλημένων φυτών, προκειμένου να φυτευτούν σε άλλες. Επιπλέον, το βακτήριο μεταδίδεται από το μολυσμένο φυτό στο υγιή με έντομα – φορείς, όπως είναι διάφορα τζιτζίκια και άλλα μυζητικά ημίπτερα.

«Στα μολυσμένα δένδρα ελιάς, το βακτήριο φράσσει το αγγείο του ξύλου, εμποδίζοντας τη μεταφορά του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, με αποτέλεσμα την καχεκτική του ανάπτυξη και τελικά την ξήρανσή του», εξηγεί. Τα αρχικά συμπτώματα είναι ξηράνσεις σε μεμονωμένα φύλλα, που μοιάζουν με «κάψιμο», έπειτα ξηραίνονται οι βραχίονες και ακολουθεί ταχύτατη αποπληξία των δένδρων.

Επίσης, αναφέρεται μαρασμός του φυλλώματος και των βλαστών, νανισμός και νέκρωση των δένδρων.

Όπως σημειώνει, πολλά από τα μολυσμένα ελαιόδεντρα στην Ιταλία ήταν μεγάλης ηλικίας, δηλαδή 100 ετών, και εκτός των παραπάνω συμπτωμάτων παρουσίασαν και εκτεταμένο καστανό μεταχρωματισμό των αγγείων του ξύλου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την Εκτελεστική της Απόφαση 2014/87, αναφορικά «με το μέτρο για την πρόληψη της εξάπλωσης στην Ένωση του οργανισμού Xylella fastidiosa (Wells kai Raju)», απαγόρευσε την κυκλοφορία φυτών ελιάς προς φύτευση από την επαρχία Λέτσε της Περιφέρειας Απουλία της Ιταλίας.

Επίσης, για ορισμένα καλλωπιστικά και δασικά φυτά από την παραπάνω επαρχία, απαγορεύεται η διακίνησή τους εάν δεν έχουν υποβληθεί σε δειγματοληψίες και επίσημες δοκιμές, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι είναι απαλλαγμένα από τον συγκεκριμένο οργανισμό.

Όπως ο κ. Γκίνης επισημαίνει, επειδή ο δραστικότερος τρόπος εξάπλωσης του βακτηρίου από χώρο σε χώρο και από περιοχή σε περιοχή είναι με τη μεταφορά μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού, δηλαδή δενδρυλλίων και φυτών ευαίσθητων φυτικών ειδών, θα πρέπει οι εισαγωγείς, οι διακινητές φυτωριακού υλικού, τα Κέντρα Κήπων, οι πολίτες και οι παραγωγοί να είναι πολύ προσεκτικοί, ιδιαίτερα αν αυτά προέρχονται από την Ιταλία.

Αξίζει να επισημανθεί ότι τα συμπτώματα των προσβεβλημένων ελαιοδένδρων από το βακτήριο Xylella fastidiosa μοιάζουν με αυτό της αδρομύκωσης (βερτισιλλίωση) της ελιάς που οφείλεται στο μύκητα Verticillium dahliae.

Τρόποι αντιμετώπισης

Σε περίπτωση διαπίστωσης ύποπτων συμπτωμάτων όπως αυτών του «καψίματος» των φύλλων και της ταχύτατης ξήρανσης δένδρων ελιάς, αμυγδαλιάς, βελανιδιάς, και θάμνων πικροδάφνης, ο κ. Γκίνης συμβουλεύει:

1. Να ειδοποιούμε άμεσα την κατά τόπο Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης

2. Να πραγματοποιείται επίσκεψη στο σημείο αναφοράς και να λαμβάνεται δείγμα για επαλήθευση.

3. Δεν αγοράζουμε δενδρύλλια ή άλλα φυτά, εάν δεν έχουμε εγγύηση ότι αυτά δεν συνοδεύονται από αντίστοιχα πιστοποιητικά.

4. Προχωράμε με τις οδηγίες Γεωπόνου στο κλάδεμα των μολυσμένων κλαδιών.

5. Σε περίπτωση που το δένδρο έχει ξεραθεί μετά από την επαλήθευση του φυτοπαθολόγου, προχωράμε σε άμεσο ξερίζωμα και καύση.

6. Αναγκαστικό καθάρισμα από βάτα όλου του ελαιώνα