Τι είναι το περιβόητο «χρυσό» ρύζι

Η ιδέα για το μεταλλαγμένο χρυσό ρύζι είναι των βιολόγων Πέτερ Μπάγερ και Ίνγκο Πότρικους, οι οποίοι εδώ και κοντά 20 χρόνια πραγματοποιούν εργαστηριακές έρευνες με στόχο να τροποποιήσουν τη γενετική δομή του ρυζιού, ώστε αυτό να παράγει προβιταμίνη Α – γνωστή και ως Β-καροτίνη –, η οποία μετατρέπεται στη συνέχεια από το ανθρώπινο σώμα σε βιταμίνη Α.

Στόχος τους, εδώ και δυο δεκαετίες, είναι, όπως διατείνονται, να δώσουν σανίδα σωτηρίας στους χιλιάδες κατοίκους στις φτωχές χώρες της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας που λόγω της έλλειψης βιταμίνης Α χάνουν τη ζωή τους.

Αν και οι εμπνευστές τής γενετικά τροποποιημένης καλλιέργειας θεωρούν ότι το πείραμά τους έχει πετύχει, η καλλιέργεια δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί πουθενά, κυρίως λόγω των αντιδράσεων που συναντά από άλλους επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, αγροτικές ενώσεις και χιλιάδες πολίτες που δεν θέλουν τα μεταλλαγμένα στο πιάτο τους.

Όταν 100 νομπελίστες, ανάμεσά τους και 40 βραβευμένοι με Νόμπελ Ιατρικής, επιτίθενται με δριμύτητα κατά της Greenpeace, υπερασπίζονται με νύχια και με δόντια τα μεταλλαγμένα συνολικά και ειδικότερα το λεγόμενο «χρυσό» ρύζι και καλούν τις κυβερνήσεις όλων των χωρών να καταδικάσουν την καμπάνια της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης, ένα είναι σίγουρο: «Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη», όπως είναι και η γνωστή ατάκα από την ελληνική ταινία «Λόλα».

Η παρέμβαση των 100 επιστημόνων που έχουν τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ έρχεται σε μια χρονική στιγμή που οι κολοσσοί της βιοτεχνολογίας βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Και αυτό γιατί η ισχυρή πίεση που ασκούν εκατομμύρια πολίτες προς τις κυβερνήσεις, προκειμένου να βάλουν φρένο στην επέλαση των μεταλλαγμένων, θέτει σε κίνδυνο μια βιομηχανία τρισεκατομμυρίων, που βλέπει ημέρα με την ημέρα τα «κάστρα» της να πέφτουν.

Η σύγκρουση κορυφής ανάμεσα στους 100 νομπελίστες και μια από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις του κόσμου γεννά πολλά ερωτήματα με κυρίαρχο ένα: Τι συμφέρον έχουν οι 100 νομπελίστες και υπερασπίζονται τα μεταλλαγμένα γενικά και το «χρυσό» ρύζι ειδικότερα και τι συμφέρον έχει η Greenpeace και άλλοι επιστημονικοί φορείς που ρίχνουν στην «πυρά» τις μεταλλαγμένες καλλιέργειες;

Η απάντηση μπορεί, βέβαια, να δοθεί μόνο μέσα από την παράθεση στοιχείων. Για παράδειγμα, οι 100 νομπελίστες υποστηρίζουν ότι το «χρυσό» ρύζι, που είναι εμπλουτισμένο με βιταμίνη A, μπορεί να περιορίσει ή να εξαλείψει τους περισσότερους θανάτους και ασθένειες που προέρχονται από τον υποσιτισμό, ενώ η Greenpeace απαντά «μας συγχωρείτε, αλλά δεν φταίμε εμείς που η ιδέα σας απέτυχε».

Η Greenpeace είναι η περιβαλλοντική οργάνωση που εδώ και πολλά χρόνια έχει ταχθεί κατά των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών και σε συνεχείς ενημερωτικές καμπάνιες σε ολόκληρο τον κόσμο κινητοποιεί πολίτες και φορείς, προκειμένου να βάλουν φραγμό στις εταιρείες βιοτεχνολογίας και να στηρίξουν την ανάπτυξη της γεωργίας μέσα από μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον και ασφαλείς για τη δημόσια υγεία.

Οι 100 νομπελίστες στην ανοικτή επιστολή τους, που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα supportprecisionagriculture.org, καλούν τις κυβερνήσεις όλων των χωρών να καταδικάσουν την καμπάνια της Greenpeace και να κάνουν «ό,τι περνά από το χέρι τους για να επιταχύνουν την πρόσβαση των καλλιεργητών σε όλα τα μέσα της σύγχρονης βιολογίας»!

Καλούν, μάλιστα, την Greenpeace και τους υποστηρικτές της «να αναγνωρίσουν τα αποτελέσματα των υπεύθυνων επιστημονικών οργανισμών και των ρυθμιστικών αρχών και να εγκαταλείψουν την εκστρατεία κατά των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, γενικά, και κατά του ‘‘χρυσού’’ ρυζιού, ειδικότερα»!

Η πρωτοφανής παρέμβαση, που με τον «μανδύα» των Νόμπελ έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, έχει προκαλέσει αλγεινή εντύπωση στην κοινή γνώμη, αφού για πρώτη φορά επιστήμονες, ενώ η άποψή τους αμφισβητείται ευθέως από άλλους κορυφαίους της επιστημονικής κοινότητας, καλούν επί της ουσίας όσους διαφωνούν να σιωπήσουν, να σταματήσουν να εκφράζουν διαφορετική άποψη, με το επιχείρημα ότι οι εταιρείες βιοτεχνολογίας θέλουν να σώσουν τον κόσμο από την πείνα και η κακή Greenpeace θέλει να βλέπει τα παιδάκια στις φτωχές χώρες της Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας να λιμοκτονούν.

Η διεθνής περιβαλλοντική οργάνωση από τη μεριά της απέρριψε τις κατηγορίες επισημαίνοντας ότι το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για το Ρύζι χαρακτήρισε μη αποδεδειγμένη την αποτελεσματικότητα του «χρυσού» ρυζιού στην αντιμετώπιση της έλλειψης βιταμίνης A. Σημειώνει ακόμα ότι έπειτα από 20 χρόνια ερευνών το «χρυσό» ρύζι απέτυχε ως λύση και δεν είναι καν διαθέσιμο προς πώληση. «Για να είμαστε σαφείς», επισήμανε στην απάντησή της η Greenpeace, «μιλάμε για κάτι που δεν υπάρχει ακόμα»!

Άλλοι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για το ότι το ανθρώπινο σώμα μπορεί να απορροφήσει αρκετή από την προβιταμίνη Α του μεταλλαγμένου ρυζιού ή για το αν η προβιταμίνη Α διατηρείται αρκετό διάστημα στους κόκκους του ρυζιού.

Όπως σημείωσε, εξάλλου, η Έλενα Δανάλη εκ μέρους του ελληνικού γραφείου στο site της περιβαλλοντικής οργάνωσης: «Η εκστρατεία της Greenpeace βασίζεται σε αυστηρή επιστημονική ανάλυση, αναπτύσσεται σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες και προτείνει λύσεις που βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα αποδεδειγμένα στη θεωρία και την πράξη».

Δούρειος Ίππος

Η Greenpeace εκτιμά ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια συντονισμένη προσπάθεια προκειμένου να λειτουργήσει το «χρυσό» ρύζι ως «Δούρειος Ίππος» για συνολικά όλες τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες. Πίσω από την επίθεση που δέχθηκε από τους 100 νομπελίστες βλέπει επί της ουσίας μια πολιτικού τύπου προσπάθεια, ώστε μέσα από την υπερεκτίμηση του «χρυσού» ρυζιού να δοθεί άλλοθι και παγκόσμια έγκριση σε άλλες και περισσότερο επικερδείς για τους κολοσσούς της βιοτεχνολογίας γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρέμβαση των 100 επιστημόνων, βραβευμένων με Νόμπελ, έρχεται σε μια στιγμή που βρίσκονται στην τελική ευθεία οι συζητήσεις για την TTIP, την εμπορική και επενδυτική συμφωνία Ε.Ε. – ΗΠΑ, όπου το θέμα της εισόδου των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών και τροφίμων έχει τεθεί μετ’ επιτάσεως από την αμερικανική πλευρά, με τους Ευρωπαίους να κρατούν προς το παρόν σκληρή στάση με δεδομένη την καθαρή αντίθεση που εκφράζουν εκατομμύρια πολίτες σε όλη την Ε.Ε.