Κλιματική κρίση – Ελλείψεις εργατών γης

Μεγάλα προβλήματα στην αγροτική παραγωγή καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων – απότοκων της κλιματικής κρίσης, αλλά και των μεγάλων ελλείψεων εργατικού δυναμικού στην ύπαιθρο.

Συγκεκριμένα, μετά το 2015 καταγράφονται έντονα προσκόμματα, τόσο στην παραγωγή όσο και τη συγκομιδή, με βάση όσα ανέφερε κ. Χρήστος Γιαννακάκης, Αντιπρόεδρος Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, μιλώντας στο 5ο διεθνές συνέδριο αγροτεχνολογίας του AgriBusiness Forum, με τίτλο “Επισιτιστική ασφάλεια και επάρκεια σε περιόδους αβεβαιότητας” που διεξάγεται στην έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Αθήνα στις 15-16/11/2022.

Λόγω των αλλαγών στο κλίμα αλλά και της έλλειψης εργατικών χεριών κατά τις περιόδους συγκομιδής “έχουμε μείωση του όγκου αλλά και της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων, κάτι που πλήττει το κύρος και αξιοπιστία του κάθε προϊόντος” τόνισε ο κ. Γιαννακάκης. “Τα φαινόμενα αυτά επηρεάζουν την αγροτική παραγωγή και του όλου μηχανισμού” συμπλήρωσε.

Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση τους διοργανωτές του συνεδρίου “σε μία εποχή όπου η κλιματική αλλαγή, η αύξηση των τιμών των γεωργικών εισροών, το ενεργειακό κόστος, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ο στασιμοπληθωρισμός και η ρύπανση από την απόρριψη πλαστικών στους ωκεανούς, αποτελούν παράγοντες ανησυχίας ως προς την επισιτιστική ασφάλεια και επάρκεια των κοινωνιών” υπάρχει έντονος προβληματισμός για τον εάν ο πλανήτης βρίσκεται “στην αρχή της κατάρρευσης της υφιστάμενης παγκόσμιας τάξης τροφίμων ή διαφαίνεται κάποια εναλλακτική στον ορίζοντα”.

Όπως τόνισε ο κ. Γιαννακάκης η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας καθιστά ακατάλληλες πολλές περιοχές για καλλιέργειες, ενώ παράλληλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως π.χ. οι έντονες βροχοπτώσεις ή οι χαλαζοπτώσεις σε διάφορες φάσεις της ωρίμανσης της παραγωγής οδηγούν σε μεγάλες καταστροφές.

Μάλιστα ο Αντιπρόεδρος Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών έκανε λόγο για την ανάγκη εκπόνησης ενός ολοκληρωμένου εθνικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών. “Τι θα μπορέσουν να παράγουν περιοχές, όπου το κλίμα αλλάζει” αναρωτήθηκε ο κ. Γιαννακάκης σημειώνοντας ότι θα πρέπει να καταρτιστεί ένα επιχειρησιακό σχέδιο, με τη συνεργασία ακαδημαϊκών, επιστημονικών και παραγωγικών φορέων και βέβαια του κράτους, ώστε να επιλεγούν οι σωστές καλλιέργειες ανά περιοχή στη βάση των νέων δεδομένων που φέρνει η κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, θα πρέπει, με την αρωγή κοινοτικών χρηματοδοτικών εργαλείων, να προωθηθούν δράσεις προστασίας της παραγωγής από τα ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. μηχανισμοί αντιχαλαζικής προστασίας κτλ).

“Χανουμε προστιθέμενες αξίες, χάνουμε πελάτες στις διεθνείς αγορές μια και δε θα έχουμε προϊόν να παραδώσουμε” τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Γιαννακάκης αναφερόμενος στην προσπάθεια που γίνεται για εξαγωγές, την ώρα, όμως, που υπάρχει ο κίνδυνος οι αλυσίδες αξίας που χτίζονται με μεγάλο κόπο και έξοδα να μείνουν χωρίς προϊόντα.

Μάλιστα τόνισε ότι στον τομέα που δραστηριοποιείται ο ίδιος, στην κονσερβοποιια ροδακίνου, φέτος, η έλλειψη εργατικών χεριών, οδήγησε σε μείωση των βαρδιών εργασίας, αλλά και σε απώλεια παραγωγής, λόγω αδυναμίας συγκομιδής την κατάλληλη στιγμή, καθώς η συλλογή των καρπών δεν έγινε γρήγορα, με αποτέλεσμα να υπάρξουν ζημιές και από ακραίες βροχοπτώσεις κτλ.

Από την πλευρά του μιλώντας στο ίδιο συνέδριο ο Δρ. Ευστάθιος Κλωνάρης, Καθηγητής Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών εστίασε στην ανάγκη συγκροτημένης αντιμετώπισης των μεγάλων παθογενειών στην Ελληνική αγροτική παραγωγή, που εστιάζονται στη μειωμένη παραγωγικότητα, την κατάρρευση των μηχανισμών παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών μετά τη μεταφορά αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το μικρό κλήρο. Μάλιστα σημείωσε ότι μπορεί με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών δεδομένων να αυξηθεί από το 60% που είναι σήμερα η μέση αποδοτικότητα των καλλιεργειών στα ελληνικά εδάφη, στο 100%. Αυτό, όπως είπε μπορεί να προσθέσει άλλα δυο δισεκατομμύρια ευρώ στο ΑΕΠ.

Στο ίδιο μήκος κύματος και o Δρ. Χαράλαμπος Κασίμης, Ομότιμος Καθηγητής Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης τόνισε ότι η επάρκεια τροφίμων θα δοκιμαστεί τα επόμενα χρόνια διεθνώς λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού, που σήμερα ήδη έφτασε τα 8 δισεκ.. Επιπλέον ανέδειξε τη σημασία υλοποίησης έργων π.χ. αντιπλημμυρικών, φραγμάτων ή άλλων υποδομών που θα αποτρέπουν μεγάλες καταστροφές. Έφερε, δε, ως παράδειγμα τον “Ιανό”, που οδήγησε σε ένα κόστος αποζημιώσεων της τάξης των 400 εκατομμυρίων ευρώ για την ευρύτερη περιοχή της Καρδίτσας. Όπως. όμως, είπε, στην περιοχή του Σμοκόβου όπου υπάρχει το σχετικό φράγμα δεν υπήρξαν ζημιές την ίδια περίοδο.

Επίσης, κ. Robert van Rijssen Policy Officer, Farm to Fork Unit, DG-Sante, European Commission ανέφερε από την πλευρά του ότι στο ύψος των 120 δισεκ. προσδιορίζεται το κόστος από την κακή διατροφή των πολιτών της ΕΕ.

Στο επίκεντρο ο ΕΛΓΑ

Κομβικός, πέρα των άλλων δράσεων, που πρέπει να αναληφθούν, είναι ο ρόλος του ΕΛΓΑ, στην όλη προσπάθεια για συγκράτηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο αλλά και της συνέχισης της καλλιεργητικής διαδικασίας. Όπως είπε ο κ. Γιαννακάκης, που είναι και μέλος της διοίκησης του Οργανισμού Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ), από το 2015 και μετά οι ανάγκες για αποζημιώσεις υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό του Οργανισμού και ειδικότερα των εισφορών που λαμβάνει από τους καλλιεργητές. “Υπερέβησαν τα 140 εκ οι αποζημιώσεις από το 2016, ποσό που αναλογεί περίπου στα ποσά που λαμβάνει ο Οργανισμός από τους αγρότες. Το 2020 έφτασαν τα 160 εκ. Πέρυσι άγγιξαν τα 360 εκατομμύρια ενώ για φέτος υπερβαίνουν 240 εκ.. Κι αυτό την ώρα που ο ΕΛΓΑ δεν καλύπτει ζημιές από έντονες βροχοπτώσεις, φαινόμενο συχνό τα τελευταία χρόνια” σημείωσε ο κ. Γιαννακάκης.

Παράλληλα εστίασε τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και τους ωθούν από την έξοδο από τα συλλογικά σχήματα και τη διάθεση της παραγωγής μέσα από κανάλια της παραοικονομίας.

“Οι βροχοπτώσεις, που δεν αποζημιώνονται αλλά και οι καθυστερήσεις στις καταβαλλόμενες αποζημιώσεις δημιουργούν ένα εντονότατο πρόβλημα” τόνισε ο κ. Γιαννακάκης και προσέθεσε ότι έτσι, σημαντικός αριθμός αγροτών δίνει προϊόντα στη μαυρη διακίνηση. “‘Έτσι, όμως έχουμε αποχωρήσεις οργανωμένων αγροτών από Οργανώσεις και σχηματα” τόνισε σημειώνοντας ότι για φέτος με τη συνεργασία του υπουργείου Οικονομικών και του αρμόδιου Υφυπουργού Απόστολου Βεσυρόπουλου, με τις μειώσεις φόρων των κατα κυριο επάγγελμα αγροτών κατά 50% και κατά 30% των ειδικού καθεστώτος έλειψαν τα κίνητρα για διοχέτευση της παραγωγής στην “ατυπική οικονομία”

“Παραμένει το θέμα της απώλειας παραγωγής λόγω βροχοπτώσεων, που πέρα από τις ζημιες στα προϊόντα ταλανίζει και τον ιδιωτικό τομέα, που βλέπει ότι δεν έχει πρώτη ύλη να διακινήσει” ανέφερε ο κ. Γιαννακάκης θέτοντας επί τάπητος συνολικά το θέμα βιωσιμότητας της αγροδιατροφικής αλυσίδας αξίας.

“Την επόμενη χρονιά θα πρέπει να γίνει καμπάνια για τη βιωσιμότητα ΕΛΓA για να αυξηθούν τα έσοδα οργανισμού. Με τη νομική μορφή που έχει σήμερα, όμως, είναι αδύνατο να συμβεί καθώς είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου” είπε. “Πρέπει να αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση από την επόμενη χρονιά” τόνισε, ανοίγοντας τη συζήτηση για τις γεωργικές ασφαλίσεις.

Θέμα που απασχολεί, έντονα και την ιδιωτική ασφαλιστική αγορά, που έχει επανειλημμένα αναφέρει (πρόσφατα το θέμα ετέθη και στη συνέντευξη τύπου της ERGO, όπου παρουσιάστηκαν νέα προϊόντα της ασφαλιστικής εταιρείας – διαδόχου της Αγροτικής Ασφαλιστικής) ότι θα πρέπει να βρεθεί modus operandi μεταξύ κράτους και ιδιωτικού πυλώνα ασφαλίσεων.