Ελαιόλαδο: Πώς κυκλώματα στήνουν απάτες και νοθείες

Στο «μάτι» κυκλωμάτων έχει μπει το ελαιόλαδο στη γειτονική Ιταλία, μία από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χώρες, καθώς οι επιχειρήσεις νοθείας και απάτης ολοένα και αυξάνονται.

Οι υψηλές τιμές του ελαιολάδου έχουν καταστήσει τη νόθευση έξτρα παρθένων ποσοτήτων ιδιαίτερα κερδοφόρα. Το γνήσιο, υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο των εγκληματικών αυτών οργανώσεων. Το νοθευμένο ελαιόλαδο, με ψεύτικη επισήμανση ως ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) ή ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη), υπονομεύει όχι μόνο τους παραγωγούς αλλά θέτει σε κίνδυνο και την υγεία των καταναλωτών.

Ελαιόλαδο: Ποιοι παράγοντες θα διαμορφώσουν τις τιμές στην αγορά

Χαρακτηριστικό είναι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Επιθεώρησης Προστασίας Ποιότητας και Καταστολής Απάτης Αγροδιατροφικών Προϊόντων (ICQRF), υπηρεσία του υπουργείου Γεωργίας, μόνο το 2023, 380 τόνοι νοθευμένων παρτίδων ελαιολάδου, αξίας άνω των 2 εκατ. ευρώ κατασχέθηκαν.

Οι χαμηλές τιμές σε προϊόντα όπως το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι συχνά ένδειξη χαμηλής ποιότητας λαδιού, πιθανώς εισαγόμενου ή αναμεμειγμένου με σπορέλαιο.

Μάλιστα, οι τρόποι με τους οποίους δρουν αυτοί οι επιτήδειοι έχουν εξελιχθεί αναγκάζοντας και τις αστυνομικές ιταλικές αρχές να εντείνουν τη δράση τους.  Οι εξειδικευμένες αυτές αστυνομικές μονάδες καταπολεμούν ενεργά το παράνομο εμπόριο τροφίμων εστιάζοντας ρητά στη νόθευση του ελαιολάδου.

Ένδειξη η χαμηλή τιμή ελαιολάδου

Οι χαμηλές τιμές σε προϊόντα όπως το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι συχνά ένδειξη χαμηλής ποιότητας λαδιού, πιθανώς εισαγόμενου ή αναμεμειγμένου με σπορέλαιο, εξηγεί στους olive oil times, ο διοικητής της Ομάδας Προστασίας Υγείας Carabinieri (NAS), μια εξειδικευμένη μονάδα στις αστυνομικές δυνάμεις.

Για τους απατεώνες, τα νοθευμένα τρόφιμα υψηλής ποιότητας μπορούν να αποφέρουν σημαντικά κέρδη. Τέτοια κρούσματα νοθείας και απάτης είναι ιδιαίτερα διαδεμένα σε πολλά βασικά προϊόντα της ιταλικής κουζίνας, με το ελαιόλαδο να είναι ένας ιδιαίτερα επικερδής στόχος.

«Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, μαζί με τα ΠΟΠ και τις ΠΓΕ, είναι προϊόντα υψηλής ποιότητας, που συνεχίζουν να αυξάνονται σε όγκο και μερίδιο αγοράς», σημειώνει η Ομάδα Προστασίας Υγείας (NAS), εξηγώντας ότι τα κυκλώματα αυτά, αγοράζουν ιταλικό και ξένο ελαιόλαδο για να δημιουργήσουν νέα μείγματα και να τα πουλήσουν στη συνέχεια στις τελικές εταιρείες διανομής.

Οι απατεώνες χρησιμοποιούν και τη τεχνολογία για να εξαπατήσουν, καθώς μέσω εξειδικευμένου λογισμικού αναμειγνύουν προϊόντα κατώτερης ποιότητας με αυτά που περιέχουν ποιοτικό λάδι.

Παράνομες αναμείξεις ελαιολάδου

«Παρόμοιοι τύποι και ποιότητες ελαιολάδου μπορούν να αναμειχθούν νόμιμα», προσθέτουν ανώτατοι αξιωματούχοι της NAS, σημειώνοντας ότι η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι ένα νόμιμο μείγμα έξτρα παρθένου ελαιολάδου αποτελείται αποκλειστικά από εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα που ανήκουν στην ίδια εμπορική κατηγορία και συμμορφώνονται πλήρως με τους κανονισμούς έξτρα παρθένου ελαιολάδου.

Η παράνομη ανάμειξη, περιλαμβάνει την ανάμειξη παρθένων ή εξαιρετικά παρθένων ελαιόλαδων με έλαια χαμηλότερης ποιότητας, γνωστά ως «Λάμπαντε». Αυτά τα έλαια στη συνέχεια υποβάλλονται σε επεξεργασία για την αφαίρεση τυχόν οργανοληπτικών ή χημικών ελαττωμάτων.

Ταυτόχρονα, οι απατεώνες χρησιμοποιούν και τη τεχνολογία για να εξαπατήσουν, καθώς μέσω εξειδικευμένου λογισμικού αναμειγνύουν προϊόντα κατώτερης ποιότητας με αυτά που περιέχουν ποιοτικό λάδι.

«Χρησιμοποιώντας αυτό το λογισμικό, οι εγκληματίες μπορούν να παράγουν ένα προϊόν του οποίου οι οργανοληπτικές και χημικές παράμετροι πληρούν τους κανονισμούς της ΕΕ για εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα», σημειώνουν.

Το έγκλημα στο ελαιόλαδο έχει εξελιχθεί

Η πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες έδωσε τη δυνατότητα στις εγκληματικές οργανώσεις να βελτιώσουν τους τα παράνομα παιχνίδια τους. Έτσι η NAS προχώρησε από την πλευρά της στη βελτίωση της τεχνολογίας που είχε τα χέρια της αλλά και τις μεθόδους της.

Το έγκλημα στον αγροδιατροφικό τομέα, το οποίο έχει εξελιχθεί με τα χρόνια, δεν περιλαμβάνει πλέον ακατέργαστα, εύκολα ανιχνεύσιμα συστατικά, όπως η μερική ή πλήρης ανάμειξη έξτρα παρθένου ελαιολάδου με σόγια, ηλιέλαιο ή φοινικέλαιο αναμεμειγμένα με χλωροφύλλη ή βήτα-καροτίνη, τα οποία ανακαλύπτονται μέσω μιας τυχαίας δειγματοληψίας.

«Σήμερα, αυτά τα εγκλήματα περιλαμβάνουν πολύ πιο περίπλοκες απάτες, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό τους με τυπικές επιστημονικές αναλύσεις», εξηγούν οι ιταλικές αστυνομικές αρχές, σημειώνοντας ότι «συχνά χρειάζεται να βασιζόμαστε σε γενετικές ή άλλες πειραματικές αναλύσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάθε μεμονωμένη παρτίδα ελαιολάδου θα πρέπει να ελέγχεται πριν την ανάμειξη».

Επιπλέον, οι μέθοδοι συσκευασίας και επισήμανσης έχουν επίσης εξελιχθεί. Η χρήση υλικών υψηλής ποιότητας και ευφάνταστων ονομάτων καθιστά ακόμη πιο δύσκολο τον εντοπισμό μη συμμορφούμενων προϊόντων.

Η τελευταία επιχείρηση μεγάλης κλίμακας περιλάμβανε την ανακάλυψη περισσότερων από 71 εκατομμυρίων τόνων παράνομων ελαιωδών ουσιών στη νότια ιταλική περιοχή της Απουλίας.

Οι έρευνες

Στον αντίποδα, οι έρευνες της NAS περιλαμβάνουν περιβαλλοντική και τηλεφωνική επιτήρηση, επιθεωρήσεις, ελέγχους, συγκρίσεις και εκτενή ανάλυση έντυπης και ηλεκτρονικής τεκμηρίωσης.

Οι ερευνητικές δραστηριότητες απαιτούν συχνά τη συμμετοχή διεθνών οργανισμών και ειδική νομική υποστήριξη. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια πολλών ερευνών, αποδείχθηκε ότι ορισμένα προϊόντα αγοράζονται σε μια χώρα, μεταποιούνται σε άλλη και πωλούνται αλλού, καθιστώντας τους ελέγχους ακόμα πιο δύσκολους.

Σύμφωνα με τη NAS, ο συντονισμός των ιταλικών αρχών με διεθνείς οργανισμούς, επέτρεψε σημαντικές επιχειρήσεις να πραγματοποιηθούν σε περισσότερες από μία χώρες παραγωγής ελαιολάδου.

Η τελευταία επιχείρηση μεγάλης κλίμακας περιλάμβανε την ανακάλυψη περισσότερων από 71 εκατομμυρίων τόνων παράνομων ελαιωδών ουσιών στη νότια ιταλική περιοχή της Απουλίας.

Όταν εντοπιστεί ένα μη συμμορφούμενο προϊόν, εφαρμόζονται  συγκεκριμένες διαδικασίες, οι οποίες περιλαμβάνουν την αναστολή της άδειας λειτουργίας, την απόσυρση του συγκεκριμένου προϊόντος και τη διεξαγωγή περαιτέρω δραστηριοτήτων επαλήθευσης που σχετίζονται με την αλυσίδα παραγωγής, την ιχνηλασιμότητα και την εμπορική διανομή.

Μάλιστα, για να καταπολεμηθεί η διεθνής φύση της απάτης στα τρόφιμα και το ελαιόλαδο, ενσωματώνονται στις δραστηριότητες της NAS συστήματα προειδοποίησης σε όλη την ΕΕ, όπως το RASFF (Σύστημα Ταχείας Προειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές).

Τι πρέπει να προσέξουν οι καταναλωτές

Κρίσιμο ρόλο στη μείωση και στην καταπολέμηση της απάτης στο ελαιόλαδο, σύμφωνα με τη NAS, μπορούν να παίξουν οι ίδιοι οι καταναλωτές, στους οποίους προτείνει μερικές απλές συστάσεις:

• Αγορά προϊόντων μόνο από αξιόπιστα καταστήματα και αγορές, όχι από αυτοσχέδιους πωλητές.
• Αναγνώριση των πρώτων υλών, της προέλευσης και ιστορία τους.
• Προσεκτικό διάβασμα των ετικετών του προϊόντος πριν την αγορά του προκειμένου να κατανοηθεί η ακριβής σύνθεσή του (συστατικά, πρόσθετα, συντηρητικά), η μέθοδος αποθήκευσης, η ημερομηνία λήξης, το όνομα του παραγωγού, η παρτίδα παραγωγής και η προέλευση των πρώτων υλών.
• Προσοχή στα υπερβολικά επεξεργασμένα τρόφιμα με πολλά συστατικά και ασαφείς ή δυσανάγνωστες ετικέτες.
• Προσοχή στις χαμηλές τιμές.