Αυθαίρετα: Ξεκινά ο πρώτος κύκλος κατεδαφίσεων

Σε γραμμή εκκίνησης βρίσκεται ο πρώτος κύκλος κατεδαφίσεων σε αυθαίρετα, τις οποίες είχε προαναγγείλει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρος Σκυλακάκης.

Τον δρόμο άνοιξε πρόσφατη απόφαση του προέδρου του Πράσινου Ταμείου κ. Ιωάννη Ανδρουλάκη, ο οποίος ενέκρινε το αίτημα των «Ράμπο» του περιβάλλοντος, δηλαδή του ειδικού Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ, για διάθεση πίστωσης 2.000.000 ευρώ προκειμένου να ξεκινήσουν οι κατεδαφίσεις σε αυθαίρετα για τη χρονική περίοδο 2024-2025.

Η έκδοση εντάλματος για τα αυθαίρετα

Η εκταμίευση θα υλοποιηθεί με έκδοση σχετικού εντάλματος, αφού ελεγχθεί από το Πράσινο Ταμείο ο φάκελος των δικαιολογητικών ο οποίος θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη βεβαίωση καλής εκτέλεσης των έργων.

Η πληρωμή θα μπορεί να γίνει και απευθείας στον ανάδοχο – εργολάβο που θα αναλάβει την εκτέλεση των κατεδαφίσεων σε αυθαίρετα, κατ’ ανάθεση του ΥΠΕΝ.

Σε περίπτωση αδυναμίας εφαρμογής των αποφάσεων κατεδάφισης, λόγω της άρνησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων να εκτελέσουν τις σχετικές συμβάσεις, με απόφαση του αρμοδίου για την κατεδάφιση οργάνου, θα τους επιβάλλεται πρόστιμο που θα κυμαίνεται από 6.000 ευρώ έως 10.000 ευρώ, ανάλογα με το βάρος της παράβασης, βάσει της οποίας επιβάλλεται η κατεδάφιση.

Είναι αξιοσημείωτο ότι συχνά οι κατεδαφίσεις «μπλόκαραν» έπειτα από την απροθυμία των τοπικών εργολάβων, συνήθως στις μικρές κοινωνίες (π.χ. σε νησιά), να αναλάβουν το έργο. Με τη χρηματοδότηση των δύο εκατ. ευρώ του Πράσινου Ταμείου αναμένεται να ξεκινήσει άμεσα η πρώτη φάση του προγράμματος κατεδαφίσεων αυθαιρέτων, με έκτακτες αναθέσεις εργολαβιών κεντρικά από το ΥΠΕΝ, σε περιοχές όλης της χώρας.

Νέα και παλαιά αυθαίρετα

Οι κατεδαφίσεις θα γίνονται αιφνιδιαστικά σε νέα και παλαιά αυθαίρετα, με προτεραιότητα στα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2024 κι έπειτα. Μάλιστα, οι περιοχές όπου θα γίνονται οι κατεδαφίσεις θα ανακοινώνονται λίγο πριν ξεκινήσουν οι εργασίες, ενώ και η ενημέρωση των αυθαιρετούχων θα γίνεται την τελευταία στιγμή.

Ο κ. Σκυλακάκης είχε προαναγγείλει ήδη από τον περασμένη Ιανουάριο, ότι η έναρξη των έκτακτων εργολαβιών θα ξεκινούσε το φθινόπωρο, όταν είχε παρουσιάσει τις σχετικές ρυθμίσεις για τα νέα μέτρα αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης, τότε στο υπουργικό συμβούλιο, τα οποία τελικά παρελήφθησαν στον νόμο 5106/2024 ο οποίος δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης την 1η Μαΐου.

Τα πρώτα αυθαίρετα

Τα πρώτα αυθαίρετα που θα …δουν τις δαγκάνες της μπουλντόζας θα είναι τα νέα αυθαίρετα που χτίστηκαν από τις αρχές του έτους κι έπειτα. Εάν οι ιδιοκτήτες αποφασίσουν να κινηθούν νομικά, τότε θα ξεκινούν οι διαδικασίες της αίτησης ακύρωσης οι οποίες ωστόσο περιορίζονται σε 4,5 μήνες.

Στη λίστα των πρώτων κατεδαφίσεων θα ακολουθήσουν τα παράνομα κτίσματα που «τακτοποιήθηκαν» υπαγόμενα σε κάποιον από τους νόμους νομιμοποίησης αυθαιρέτων (4114/2011, 4178/2013 και 4495/2017) με ψευδείς δηλώσεις, αυθαίρετα που χτίστηκαν σε δημόσιες εκτάσεις, ή παράνομα κτίσματα προ του Ιουλίου 2011 τα οποία δεν νομιμοποιήθηκαν ποτέ. Άλλωστε όσα αυθαίρετα χτίστηκαν μετά από τη συγκεκριμένη ημερομηνία – αποτελεί τη χρονική «κόκκινη γραμμή» σε όλους τους νόμους για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, η οποία έχει γίνει αποδεκτή και από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) – είναι ούτως ή άλλως κατεδαφιστέα.

Τη λίστα με τα οριστικά πρωτοκόλλα κατεδάφισης μπορούν να «προσπερνούν» αυθαίρετα τα οποία απειλούν με σοβαρή περιβαλλοντική ζημιά και να μπαίνουν σε προτεραιότητα από τους αρμοδίους. Γενικότερα, προβλέπεται ότι κάθε χρόνο σχεδιάζεται να κατεδαφίζεται αριθμός αυθαίρετων ίσος με τα οριστικά πρωτόκολλα κατεδάφισης της χρονιάς αναφοράς, τα μισά με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και τα υπόλοιπα με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά.

Για τους ιδιοκτήτες που αποδέχονται την έκθεση αυτοψίας και προχωρούν σε κατεδάφιση του παράνομου κτίσματος ή σε αποκατάσταση της νόμιμης χρήσης, οι νέες ρυθμίσεις έχουν προβλέψει διαγραφή του 50% του προστίμου ανέγερσης ενώ δεν επιβάλλονται ή ανακαλούνται, εφόσον έχουν ήδη επιβληθεί, διοικητικές κυρώσεις και παύει και η διοικητική δίωξη.

Σε εκκρεμότητα η «Κατηγορία 5» και τα δασικά αυθαίρετα

Σε εκκρεμότητα παραμένει, εδώ και μια τετραετία, το ζήτημα της τακτοποίησης των μεγάλων αυθαιρέτων, της λεγόμενης «Κατηγορίας 5», ήτοι κτισμάτων με σημαντικές πολεοδομικές παραβάσεις ή και εξ΄ ολοκλήρου αυθαιρέτων. Το φθινόπωρο του 2020 δεν δόθηκε άλλη παράταση στις ρυθμίσεις νομιμοποίησής τους, και έκτοτε το πρόβλημα παραμένει καθώς πολλά από αυτά ανήκουν στο δημόσιο ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (δημοτικά κτίρια, σχολεία κλπ.) με συνέπεια να μην μπορούν να υπαχθούν σε ευρωπαϊκά προγράμματα ανακαίνισης ή ενεργειακής αναβάθμισης.

Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση για το μέλλον της «Κατηγορίας 5», όπως έχει επισημάνει πολλάκις η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, θα ξεκινήσει όταν θα εκκινήσει και η επιχείρηση κατεδάφισης αυθαιρέτων. Όσο για τους δασικούς οικισμούς αυθαιρέτων, ο κ. Σκυλακάκης είχε αναφέρει ότι η πολιτική που έχει εφαρμοστεί για τις λεγόμενες «οικιστικές πυκνώσεις» δεν έχει έως τώρα φέρει αποτέλεσμα, για αυτό θα γίνει η επεξεργασία νέων, πιο λειτουργικών ρυθμίσεων που θα καθορίσουν την τύχη τους.