Τουρλωτή: Το χωριό που χτίστηκε σε λόφο λόγω πειρατείας

Η Τουρλωτή βρίσκεται στην εθνική οδό Σητείας – Αγ. Νικολάου, απέχει 28 χιλιόμετρα από Σητεία και 45 από τον Άγιο Νικόλαο. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 325 μέτρων για λόγους προστασίας από την πειρατεία. Ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται σε 430 κατοίκους.

Σε δεσπόζουσα θέση, με πανοραμική θέα του Μεραμπέλου, της νήσου Ψείρας και του Μόχλου, βρίσκεται η Εκκλησία, η οποία έκανε εγκαίνια το 1908 και κτιζόταν επί 11 χρόνια.

Οι κάτοικοι της Τουρλωτής ασχολούνται κυρίως με γεωργικές εργασίες. Βασικά προϊόντα είναι το ελαιόλαδο, τα σταφύλια και τα μούσμουλα (“δέσπολα”). Απαντώνται επίσης και με διάφορα άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, τα οποία την εποχή μας τείνουν να εξαφανισθούν.

Το όνομα του χωριού προέρχεται από την κρητική λέξη «τρούλα» και «τούρλα» που σημαίνει το ύψωμα, την καμπούρα, τον ύβο (παράβαλε τη λέξη τρούλος των εκκλησιών). Δόθηκε στο χωριό εξαιτίας ακριβώς της θέσης του χωριού πάνω στην «τρούλα» της λοφογραμμής στην οποία είναι χτισμένο.

Η ιστορία

Η περιοχή της Τουρλωτής κατοικείται από τη Μινωική εποχή. Στα νότια του χωριού σε λόφο ύψους 450 μ. γνωστό σαν Καστρί διασώζονται ερείπια Μινωικού οικισμού. Σε θαλαμοειδή λαξευτό τάφο υστερομινωϊκής εποχής (1550–1500 π.Χ.) που αποκαλύφθηκε πλησίον του χωριού βρέθηκαν πολύτιμα κτερίσματα, όπως: χάνδρες από περιδέραια, βραχιόλια, δακτυλίδια, εγχειρίδιο, ξυράφι, ομοιώματα ζώων από φαγεντιανή.

Μεταξύ των διαφόρων κινητών ευρημάτων του Μινωικού οικισμού είναι ένας σφραγιδόλιθος με παράσταση γουρούνας που θηλάζει τα μικρά της, λύχνος με παράσταση ίππου που οδηγείται στο πότισμα από τον κύριο του και άλλα. Το 1959, σκάφτηκε και άλλος υστερομινωικός τάφος (1400–1300 π.Χ.).

Ο ιστοριοδίφης Μ. Καταπότης υπεστήριξε παίρνοντας αφορμή από το όνομα Κηνοπόταμος, που έχει γειτονικός ποταμός, ότι θα πρέπει να είναι η έδρα της πόλης Καινώ που αναφέρεται από το Διόδωρο τον Σικελιώτη σαν τόπος γεννήσεως της Βριτομάρτεως Δίκτυννας, πράγμα που αμφισβητείται από τους αρχαιολόγους που την τοποθετούν κοντά στην αρχαία Έλυρο. Η σωστή γραφή του ποταμού της Τουρλωτής είναι Κυνοπόταμος.

Το χωριό κτίσθηκε σε ύψωμα λόγω της διαδεδομένης πειρατείας. Η Τουρλωτή είναι γενέτειρα του θαλασσομάχου καπετάν Βογιατζή ή Βογιατζόππα, ο οποίος έδρασε κατά των Τούρκων από το Μεραμπέλλο ως την Κάσο. Στα ρεσάλτα του κατά των τουρκικών πλοίων χρησιμοποιούσε κυψέλες με μελίσσια, προφυλαγμένος με «μουργιόνια», τις ειδικές μάσκες των μελισσοκόμων. Σπουδαίο κατόρθωμα του η επιχείρηση του στο λιμάνι της Σπιναλόγκας κατά των Τουρκικών πλοίων.

Γιορτές και διασκέδαση

Ικανότατοι ριμαδόροι και εκπληκτικοί μουσικοί οι Σητειακοί, από την φύση τους γλεντζέδες και μερακλήδες, θα σου προσφέρουν αξέχαστες εμπειρίες σε κάθε περίπτωση γλεντιού και γιορτής.

Το ημερολόγιο είναι γεμάτο από γιορτές Αγίων, ευκαιρίες στα χωριά για τα τοπικά πανηγύρια. Αυτές οι τοπικές γιορτές υπακούουν στους ρυθμούς της φύσης και του κύκλους των εποχών, και πολλές φορές είναι συνέχει πανάρχαιων εορτών, συνδεδεμένων με την λατρεία θεοτήτων. Σ’ αυτά τα πανηγύρια ο επισκέπτης μπορεί να συμμετέχει απολαμβάνοντας την ικανότητα των χορευτών οι οποίοι υπακούουν με μοναδική δεξιότητα στους άλλοτε ζωηρούς και ξέφρενους και άλλοτε ήρεμους ρυθμούς του βιολιού, της λύρας και του λαούτου, των παραδοσιακών οργάνων της περιοχής.

Κατά τον Οκτώβριο η διαδικασία παραγωγής του παραδοσιακού ποτού της τσικουδιάς γίνεται ευκαιρία για μοναδικές στιγμές διασκέδασης και γλεντιού.

Οι παραδοσιακές μορφές διασκέδασης, εμπλουτισμένες με σύγχρονες, βρίσκουν την κορύφωσή τους κατά τους αισθησιακούς ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες, που πραγματοποιούνται γιορτές όπως τα Κορνάρεια, η Γιορτή Σουλτανίνας κ.α. Στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές, σε συμπαθητικά κλαμπ και μπαρ, θα απολαύσετε σύγχρονη Ελληνική και ξένη μουσική και θα χορέψετε στους ρυθμούς που επιβάλλει ο έναστρος ουρανός και η αλμύρα της θάλασσας.

Συγκεκριμένα στην Τουρλωτή πραγματοποιείται, η γιορτή του Δέσπολου, στην κεντρική πλατεία του χωριού Τουρλωτή τον Ιούνιο όπου κύριος διοργανωτής είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τουρλωτής. Και εννοείται περιλαμβάνει μουσικές εκδηλώσεις.