Μάλλες: Το Κρητικό χωριό που κάποτε είχε το δικό του νόμισμα!

Οι Μάλες ή Μάλλες (καθαρευούσα Μάλαι) είναι χωριό και Κοινότητα του δήμου Ιεράπετρας, στην ανατολική Κρήτη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 302 κατοίκους.

Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 580 μ., 26 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Ιεράπετρας, βόρεια της κοιλάδας του Σαραντάπηχου, με θέα την πεδιάδα του Μύρτου και το Λιβυκό πέλαγος. Η οικονομία του χωριού βασίζεται στην παραγωγή ελαιόλαδου.

Ανάμεσα στα σημερινά χωριά Μάλλες και Χριστός βρισκόταν η αρχαία πόλη Μάλλα, της οποίας το όνομα διατηρούν οι Μάλλες μέχρι σήμερα.

Η πόλη, ανεξάρτητη και αυτόνομη, δεν ήταν γνωστή μέχρι το 1885, οπότε και βρέθηκε μια επιγραφή συνθήκης ανάμεσα στη Μάλλα και τη Λυττό. Είναι πιθανό η πόλη της Κιλικίας Μαλλός να ήταν αποικία της. Ήταν μία από τις 30 κρητικές πόλεις οι οποίες είχαν συνάψει συμμαχία με τον Ευμένη Β΄ το 183 π.Χ. Η θεότητα που λατρευόταν ήταν ο Ζευς ο Μοννίτιος.

Υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.

Πριν δύομιση χιλιάδες χρόνια η αρχαία «Μάλα» ήταν μια αυτόνομη πόλη κράτος που εξέδιδε το δικό της νόμισμα, είχε το δικό της στρατό και λάτρευε τους δικούς του ξεχωριστούς θεούς.

Αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 και στην τουρκική απογραφή του 1671 ως Males.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, οι Μάλλες κάηκαν από τον Αιγύπτιο Χασάν Πασά. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Males με 200 οικογένειες. Το 1881 είχε 754 Χριστιανούς κατοίκους και 15 Τούρκους. Στην περίοδο της Ενετοκρατίας ήταν το μεγαλύτερο χωριό της επαρχίας της Ιεράπετρας και ένα απ’ τα μεγαλύτερα της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν τόπος απαράβατος ενώ στη γερμανική κατοχή ηγήθηκε των αγώνων και πλήρωσε με αίμα την αντίσταση.

Σήμερα, οι Μάλες όπως ονομάζονται πλέον, παραμένουν ένα ζωντανό και ακμαίο χωριό που αγναντεύει από υψόμετρο 600 μέτρων το Λιβυκό Πέλαγος και τα υπέροχα τοπία που χαρίζει το βουνίσιο ανάγλυφο που το περιβάλουν.

Το εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον της περιοχής είναι το πρώτο που θαυμάζει ο κάθε επισκέπτης και ένας απ’ τους λόγους επίσκεψης ανθρώπων που αγαπούν και εξερευνούν τη φύση. Οι Μάλες είναι το σημείο εκκίνησης για κάθε έιδους φυσιολατρική διαδρομή, είτε προς το πευκόφυτο δάσος του Σελάκανου, είτε προς το οροπέδιο του Καθαρού και τις πηγές Ρετικού.

Οι Μάλλες είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Κρήτης, βόρεια της κοιλάδας του ποταμού Σαραντάπηχου. Απέχει 28 χλμ. από την Ιεράπετρα και 40 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο.

Σε καταπράσινη πλαγιά, με απέραντους ελαιώνες, με απεριόριστη θέα στην κοιλάδα του Μύρτους, το Λυβικό Πέλαγος και τις γύρω βουνοκορφές που το περιβάλλουν. Το εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον της περιοχής είναι το πρώτο που θαυμάζει ο κάθε επισκέπτης και ένας απ’ τους λόγους επίσκεψης ανθρώπων που αγαπούν και εξερευνούν τη φύση.

Οι Μάλλες είναι το σημείο εκκίνησης για κάθε έιδους φυσιολατρική διαδρομή, είτε προς το πευκόφυτο δάσος του Σελάκανου, είτε προς το οροπέδιο του Καθαρού και τις πηγές Ρετικού. Η περιφέρεια των Μαλλών περιλαμβάνει και το εγκαταλειμμένο χωριό Άγιος Γεώργιος Λούτρα, την Ιερά Μονή Εξακουστής, την παλιά Μονή του Αρμού που ήταν θερινή έδρα του επισκόπου “Ιεράς” και όπως αναφέρεται έχουν θαφτεί εκεί 7 Δεσποτάδες.

Οι Μάλλες με τα υπέροχα φυσικά τους τοπία προσφέρουν αξέχαστες φυσιολατρικές διαδρομές προς το Οροπέδιο του Καθαρού, προς την πηγή Ρετικού και την Παναγία τη Μεσσοχωρίτισσα (Παλαιολόγειος ναός), τον Άγιο Νικόλαο, τον δίκλυτο ναό του Άγιου Χαραλάμπους και Αφέντη Χριστού με το ωραιότερο τέμπλο, έργο των Νιταδώρων ξυλογλυπτών του Λασιθίου.

Επιπλέον, όπως θα δείτε στο φωτογραφικό υλικό που ακολουθεί υπάρχει και το σχολείο των Μαλών το οποίο έχει 18 παιδάκια και την κα Αθηνά την δασκάλα του σχολείου.

Φωτογραφίες από τον Μιχάλη Νιωτάκη