Coober Pedy: Θα μας κάνουν οι υψηλές θερμοκρασίες να ζήσουμε σε… υπόγειες πόλεις;

Τη περιοχή που μένουνε αυτοί οι άνθρωποι, την επισκέπτονται συχνά καύσωνες έως και 52 C. Η αγορά ενός σπιτιού, στη πλησιέστερη πόλη, κοστίζει σχεδόν 500.000 δολ. Η λύση, λοιπόν, ήταν να μείνουν εκεί που είναι και για την ακρίβεια από κάτω.

Η υπόγεια πόλη Coober Pedy στην Αυστραλία, είναι ίσως η πρώτη πόλη ειδικά ανεπτυγμένη για να αντιμετωπίσει τις αλλαγές στον πλανήτη.

Το Coober Pedy –που σημαίνει «λευκός άνδρας σε μια τρύπα»- είναι μια μικρή πόλη περίπου στα μισά του δρόμου μεταξύ της Αδελαΐδας και της Άλις Σπρινγκς. Βρίσκεται στριμωγμένη ανάμεσα σε μια αφιλόξενη, πέτρινης και άδενδρη ερήμου και στις παρυφές της βραχώδους οροσειράς Stuart, σε στρώματα από ψαμμίτη και σιλόλιθο.

Η πόλη ιδρύθηκε το 1915, όταν το πρώτο οπάλιο ανακαλύφθηκε από τον Wille Hutchison και έκτοτε άρχισε να καταφθάνει μια στρατιά ανθρακωρύχων οπαλίου, παίρνοντας το όνομα Coober Pedy το 1920, όταν ιδρύθηκε και ένα ταχυδρομείο.

Τον Ιούλιο του 1975, οι ντόπιοι Αβορίγινες του Coober Pedy υιοθέτησαν το όνομα Umoona, που σημαίνει «μακριά ζωή» και είναι επίσης το όνομά τους για το Acacia aneura, ή δέντρο mulga, το οποίο είναι άφθονο στην περιοχή.

Ωστόσο, οι εξαιρετικά λίγες βροχοπτώσεις, το εξαιρετικά υψηλό κόστος νερού και η έλλειψη φυτικού εδάφους καθιστούν την ανάπτυξη φυτών αδύνατη.

Πολλές από τις μικρές κορυφές, που διακρίνονται σήμερα στην περιοχή, απομεινάρια μιας άλλης εποχής που λειτουργούσαν τα ορυχεία, σήμερα είναι ουσιαστικά οι είσοδοι υπόγειων σπιτιών.

Σήμερα η Coober Pedy, έχει 2.500 κατοίκους, με το 60% του πληθυσμού να κατοικεί σε… σπίτια χτισμένα στον πλούσιο σε σίδηρο βράχο ψαμμίτη και σιλόπετρας. Σε ορισμένες γειτονιές, το μόνο πράγμα που θυμίζει ότι ζει άνθρωπος εκεί, είναι οι εξαερισμοί που προεξέχουν.

Η Zaria Gorvett, που βρέθηκε στην περιοχή για λογαριασμό του BBC, αναφέρει πως μπορεί τον χειμώνα αυτός ο τρόπος ζωής στις σπηλιές να φαίνεται απλώς εκκεντρικός, αλλά μια μέρα του καλοκαιριού, το να μείνει κανείς στο Coober Pedy δεν χρειάζεται εξήγηση: η θερμοκρασία φτάνει συχνά τους 52 βαθμούς Κελσίου.

Πρόκειται για θερμοκρασία που ρίχνει τα πουλιά από τον ουρανό, ενώ οι ηλεκτρικές συσκευές θέλουν… ψυγείο.

Μια εξαιρετική και πάμφτηνη επιλογή

Στο Coober Pedy, τα υπόγεια κτίρια πρέπει να έχουν βάθος τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων, για να αποφευχθεί η κατάρρευση της οροφής τους, ενώ κάτω από αυτή την επιφάνεια βράχου υπάρχει μια θερμοκρασία 23 C.

Ενώ όσοι ζουν στην επιφάνεια είναι αναγκασμένοι να αντέξουν το τσουχτερό κρύο του χειμώνα και τους αφόρητους καύσωνες του καλοκαιριού, σε αυτά τα υπόγεια σπίτια η θερμοκρασία είναι σταθερή 24 ώρες την ημέρα, όλο το χρόνο.

Εκτός από την άνεση, ένα σημαντικό πλεονέκτημα της υπόγειας διαβίωσης είναι ότι είναι εξαιρετικά οικονομική.

Μπορεί η Coober Pedy να παράγει τη δική της ηλεκτρική ενέργεια -το 70% της οποίας τροφοδοτείται από αιολική και ηλιακή ενέργεια- αλλά ο κλιματισμός είναι πανάκριβος. «Για να ζεις πάνω από το έδαφος, πληρώνεις μια ολόκληρη περιουσία για θέρμανση και ψύξη, όταν είναι συχνά πάνω από 50 C το καλοκαίρι», λέει ο Jason Wright, ένας κάτοικος.

Επίσης, ένα υπόγειο σπίτι τριών υπνοδωματίων στο Coober Pedy κοστίζει περίπου 26.000 δολάρια, τη στιγμή που η μέση τιμή ενός σπιτιού στην πλησιέστερη μεγάλη πόλη, την Αδελαΐδα, κυμαίνεται στα 457.000 δολ.

Επίσης, δεν υπάρχουν έντομα καθώς όπως λέει ο Jason Wright «όταν φτάσετε στην πόρτα, οι μύγες πηδούν από την πλάτη σας, δεν θέλουν να έρθουν στο σκοτάδι και στο κρύο». Τα σπίτια αυτά προσφέρουν επιπλέον εξαιρετική ηχομόνωση.

Παραδόξως, ο υπόγειος τρόπος ζωής μπορεί επίσης να παρέχει κάποια προστασία από τους σεισμούς, τον οποίο ο Wright περιγράφει ότι παράγει έναν δονούμενο θόρυβο που δημιουργείται σε κρεσέντο και μετά μεταφέρεται στην άλλη πλευρά του ορύγματος. «Συνέβησαν δύο σεισμοί από τότε που μένω εδώ και ποτέ δεν τρόμαξα», λέει.

Βέβαια, το πόσο ασφαλείς είναι οι υπόγειες κατασκευές κατά τη διάρκεια της σεισμικής δραστηριότητας εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το πόσο μεγάλες, πολύπλοκες και βαθιές είναι. Βέβαια, το σπίτι του Barry Lewis, που εργάζεται στο κέντρο τουριστικών πληροφοριών, κατέρρευσε διότι, όπως είπε, αυτό «δεν συμβαίνει πολύ συχνά», αλλά  «ηταν φτιαγμένο σε κακό έδαφος».

Εξαιρετικά εύκολο να φτιάξεις ένα τέτοιο σπίτι

Το μεγάλο πλεονέκτημα της περιοχής, που επέτρεψε να ευδοκιμήσει αυτός ο τρόπος ζωής, είναι η μοναδικότητα που προσφέρει η κατασκευή ορυγμάτων. Ο βράχος «είναι πολύ μαλακός, μπορείτε να τον ξύσετε με ένα μαχαίρι τσέπης ή με το νύχι σας», λέει ο Lewis.

Πίσω στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, οι κάτοικοι του Coober Pedy επέκτειναν τα σπίτια τους με τον ίδιο τρόπο που δημιούργησαν τα ορυχεία οπαλίου, χρησιμοποιώντας εκρηκτικά, αξίνες και φτυάρια. Σήμερα, αν θέλουν οι κάτοικοι να κάνουν μια προέκταση ή μια ανακαίνιση είναι εξαιρετικά εύκολο. Και ως περιοχή εξόρυξης οπαλίου, δεν είναι πρωτόγνωρο για ένα έργο ανακαίνισης να βγάλει πραγματικά χρήματα, καθώς τα πετρώματα μπορούν να πωληθούν.

Ένας άντρας ανακάλυψε ένα μεγάλο πετράδι να προεξέχει από τον τοίχο όταν τοποθέτησε ένα ντους και ένα τοπικό ξενοδοχείο ανακάλυψε οπάλια αξίας 985.000 δολ. ενώ κατασκεύαζε μια επέκταση.

Επιπλέον, ο ψαμμίτης είναι δομικά σταθερός χωρίς στηρίγματα, επομένως είναι δυνατό να φτιάξει κάποιος δωμάτια με ψηλά ταβάνια, σε όποιο σχήμα θέλει χωρίς πρόσθετα υλικά.

Στην πραγματικότητα, η κατασκευή σήραγγας στο Coober Pedy είναι τόσο απλή, που πολλοί ντόπιοι ζουν σε περίτεχνες, πολυτελείς κατοικίες, με υπόγειες πισίνες, αίθουσες παιχνιδιών, μεγάλα μπάνια και σαλόνια υψηλών προδιαγραφών, καταγράφει η Zaria Gorvett.

Υπόγειες πόλεις που έσωσαν πολιτισμούς

Η υπόγεια διαμονή δεν είναι κάτι καινούργιο. Για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι κατέφευγαν σε υπόγειες κατοικίες ή σπηλιές για να αντιμετωπίσουν δύσκολα κλίματα, όπως έκαναν σε σπηλιά της Νότιας Αφρικής πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια, μέχρι τους Νεάντερταλ που δημιούργησαν ανεξήγητους σταλαγμίτες σε ένα γαλλικό σπήλαιο κατά τη διάρκεια μιας εποχής παγετώνων 176.000 χρόνια πριν.

Στη Καππαδοκία της Τουρκίας, από τον 8ο αιώνα π.Χ. οι κάτοικοι –οι Τούρκοι έφτασαν πολύ αργότερα- βρήκαν καταφύγιο στο Derinkuyu, δημιουργώντας μια ολόκληρη πόλη εκατοντάδων κατοικιών σκαμένων μέσα στους βράχους. Είχανε δικά της φρεάτια εξαερισμού, πηγάδια, στάβλους, εκκλησίες, αποθήκες και ένα τεράστιο δίκτυο υπόγειων κατοικιών– με προδιαγραφές να φιλοξενήσει έως και 20.000 άτομα σε καιρό εισβολής.

Η υπόγεια διαβίωση βοήθησε τους κατοίκους της περιοχής να αντιμετωπίσουν το ηπειρωτικό κλίμα, το οποίο εναλλάσσεται μεταξύ ζεστών, ξηρών καλοκαιριών και ψυχρών, χιονισμένων χειμώνων. Μπορεί έξω η θερμοκασία να ήταν υπό του μηδενός τον χειμώνα και πάνω από 30 C το καλοκαίρι, αλλά εκεί μέσα ήταν πάντα στους 13C.

Στον πόλεμο του Βιετνάμ, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι Βιετκόνγκ έφτιαξαν πόλεις κάτω από τη γή για να αντιμετωπίσουν τις βόμβες ναπάλμ των Αμερικανών. Ακόμα και ο υπερσύγχρονος στρατός της Ουάσινγκτον δεν κατάφερε ποτέ να αλώσει αυτές τις πόλεις.

«Φέτος, η στρατηγική φαίνεται πιο προφητική από ποτέ» λέει η Gorvett. Τον Ιούλιο, η πόλη Chongquing, στη νοτιοδυτική Κίνα, κατέφυγε στο άνοιγμα καταφυγίων αεροπορικής επιδρομής που κατασκευάστηκαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για να προστατεύσουν τους πολίτες από μια πολύ διαφορετική απειλή: έναν δεκαήμερο καύσωνα.

Μπορεί να υπάρχουν παντού υπόγειες πόλεις;

Πέραν όμως των ευεργετικών δυνατοτήτων που προσφέρουν τα πετρώματα της περιοχής, και είναι δύσκολο να υπάρχει παντού αυτή η προϋπόθεση, υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη δημιουργία πολλών Cooper Pedy παντού. Το υπέδαφος δεν είναι υγρό και ως γνωστόν, η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση μιας υπόγειας κατασκευής είναι η υγρασία.

Για παράδειγμα στην Αγγλία, ακόμα και οι υπόγειες σήρραγες του Λονδίνου υποφέρουν από μαύρη μούχλα, ακόμα και αν χρησιμοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι στεγανότητας.

Αλλά στο Coober Pedy, το οποίο βρίσκεται σε 50 μέτρα πορώδους ψαμμίτη, οι συνθήκες είναι άνυδρες ακόμη και υπόγεια. «Είναι πολύ, πολύ ξηρό εδώ», λέει ο Ράιτ. Οι άξονες εξαερισμού προστίθενται για να εξασφαλιστεί επαρκής παροχή οξυγόνου και να επιτραπεί η διαφυγή της υγρασίας από τις εσωτερικές δραστηριότητες, αν και αυτοί είναι συχνά απλοί σωλήνες που κολλάνε στην οροφή.

«Καθώς ο καύσωνας των τριών μηνών συνεχίζεται στις ΗΠΑ –με θερμοκρασίες που δεν μπορούν να αντέξουν ούτε οι κάκτοι– και οι πυρκαγιές καίνε περιοχές της νότιας Ευρώπης, τι θα μπορούσαμε να μάθουμε από τους κατοίκους του Coober Pedy;» αναρωτιέται η Gorvett.

Οι άνθρωποι με τους οποίους μίλησε η δημοσιογράφος του BBC συνιστούν ανεπιφύλακτα σε οποιονδήποτε αυτή τη ζωή, αν υποφέρει αυτήν τη στιγμή από αδικαιολόγητα υψηλές θερμοκρασίες. «Είναι αδιανόητο όταν βιώνεις αυτή τη ζέστη», λένε.

Βέβαια, το ζητούμενο είναι να γίνουν εκείνες οι ενέργειες για το περιβάλλον και την ακρίβεια, ώστε να μη χρειαστούν τέτοιες λύσεις.