Ο Ανδρέας Παπανδρέου, το ’81 και η Ελλάδα της πτώχευσης

Ας αφήσουμε έναν Βρετανό διπλωμάτη να μιλήσει για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι η πλέον ευφυής, λαμπρή αλλά και η πλέον διφορούμενη προσωπικότητα στην πολιτική σκηνή της σύγχρονης Ελλάδας. Παρά το γεγονός ότι έχει ζήσει την μισή ζωή του μέχρι σήμερα στην Αμερική παραμένει Ελληνας μέχρι τα άκρα των δαχτύλων του».

«Δεν νομίζω ότι μπορεί να θεωρείται σοσιαλιστής. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι όπως ο Θεμιστοκλής, ο οποίος αφού έσωσε την πόλη – κράτος της Αθήνας από τους Πέρσες, αυτομόλησε στον εχθρό ή όπως ο Καραϊσκάκης, ο οποίος στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου έλεγε: «Όποτε θέλω είμαι άγγελος και όποτε θέλω είμαι διάβολος». Στις αντιευρωπαϊκές θέσεις που έχει ο Ανδρέας Παπανδρέου υπάρχουν περιθώρια για να κάνει διορθώσεις, αλλά η εχθρότητα που έχει εναντίον της Αμερικής και του ΝΑΤΟ είναι θεμελιώδης. Το όραμά του είναι για μια Ελλάδα αδέσμευτη, ουδέτερη που θα μπορεί να ζει με τις δικές της δυνατότητες και με τα πετροδολάρια του Καντάφι».

Πρόκειται για τις αποκαλυπτικές πληροφορίες που έδιναν οι Βρετανοί για τον Ανδρέα Παπανδρέου στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Ηρθαν στο φως με τα εμπιστευτικά αρχεία του Φόρεϊν Όφις του έτους 1978 τα οποία αποδεσμεύτηκαν, όπως συνηθίζεται, μετά την συμπλήρωση τριάντα χρόνων.

ΠΑΣΟΚ και Αριστερά

Λίγα χρόνια πριν αποχωρήσει από την πολιτική ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν για άλλη μια φορά είχε τεθεί ζήτημα συνεργασίας του ΠΑΣΟΚ με την Αριστερά δημοσιεύθηκε στα «Νέα» η εξής γελοιογραφία.

Ο Ανδρέας κάθεται στη θέση του οδηγού ενός πολυτελούς σπορ αυτοκινήτου, καμπριολέ. Κρατά το τιμόνι χαμογελαστός και αποφασισμένος και μαρσάρει βιαστικά. Στο βάθος ο δρόμος χάνεται προς ένα δάσος. Δίπλα στη μισάνοιχτη πόρτα του συνοδηγού στέκει ο (τότε) πρωτοκλασάτος Ακης Τσοχατζόπουλος διστακτικός αν πρέπει να μπει ή όχι. Ο Ανδρέας τον ενθαρρύνει, «Ελα, Ακη!» του λέει. «Μη φοβάσαι. Θα κάνουμε μια βόλτα μέχρι την Αριστερά και θα γυρίσουμε πίσω. Εμπα!».

Χαρισματικός ηγέτης

Ο Ανδρέας Παπανδρέου -άσχετα αν συμφωνούσε κανείς μαζί του ιδεολογικά ή πολιτικά- υπήρξε κατά γενική παραδοχή, ένας ιδιαίτερα χαρισματικός ηγέτης.

Είναι σίγουρο ότι πολλοί ήταν εκείνοι που τον θαύμαζαν για την μεγάλη του αμεσότητα στην επικοινωνία με το λαό αλλά και τον τρόπο του να γοητεύει τους αντιπάλους και να χειρίζεται δύσκολες καταστάσεις.

Όπως για κάθε ισχυρό ηγέτη δημιουργήθηκαν γύρω από την προσωπικότητα και τη ζωή του μύθοι πολλοί.

Ανδρέας και διαφθορά

Ποια είναι ή αλήθεια για το έργο και την πολιτική παρακαταθήκη του Ανδρέα Παπανδρέου; Σήμερα, εν έτει 2012 και ενώ η Ελλάδα έχει ουσιαστικά πτωχεύσει για μια ακόμη φορά, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ εικονογραφείται από τους αντιπάλους του ως ο υπεύθυνος για την εξάπλωση της διαφθοράς στην ελληνική κοινωνία, για τον κρατισμό και τις πελατειακές σχέσεις, για την τεχνητή ευμάρεια με δανεικά που οδήγησε την Ελλάδα σε υψηλό χρέος. Με τον Ακη Τσοχατζόπουλο στη φυλακή για το σκάνδαλο-μαμούθ για παράνομο και προκλητικό πλουτισμό η παρακαταθήκη του Αντρέα Παπανδρέου δείχνει σήμερα προβληματική.

Αδαμάντιος Πεπελάσης εναντίον Ανδρέα

Ο οικονομολόγος Αδαμάντιος Πεπελάσης και επί σειρά ετών σύμβουλος του Ανδρέα Παπανδρέου αναφερόμενος πρόσφατα στην σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας, κατηγόρησε τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

«Δεν μπορώ να σκεφθώ άλλο πολιτικό που να φέρει μεγαλύτερη ευθύνη από τον Ανδρέα Παπανδρέου», είπε μιλώντας πρόσφατα στο ραδιόφωνο του AΝΤ1 και συνέχισε λέγοντας: «Είμαι τυφλός στην ευθύνη τη μεγάλη που φέρει ο Ανδρέας Παπανδρέου; Ο Ανδρέας είχε την μεγαλύτερη ευκαιρία να κάνει κάτι άλλο στην Ελλάδα και δεν το έκανε. Και γνώριζε πώς να το κάνει, ή πώς να το ξεκινήσει. Επιτρέπεται;».

«Ο Ανδρέας ήταν το πηγάδι το μεγάλο, που πλέον το βλέπουμε πηγάδι χωρίς πάτο για πολλά από τα κακά του τόπου μας. Θα μου πείτε βρε Πεπελάση τι είναι αυτά που λες; Βεβαίως τα λέω διότι τα βλέπω τώρα, και δεν μπορεί κανείς να με κατηγορήσει ότι το ’62 -το ’63 στάθηκα δίπλα του για το ΤΕΒΕ, μια χαρά το έκανα. Και αργότερα όταν μου είπε πήγαινε στην Εμπορική, πήγα, χωρίς όρους χωρίς τίποτε», πρόσθεσε.

Ανδρέας και πολιτική

Ο Ανδρέας υπήρξε ηγέτης με ευρύτατη λαϊκή αποδοχή και σε έρευνα της εφημερίδας Καθημερινή το 2007 η πρώτη κυβέρνηση του 1981 αναδείχθηκε η καλύτερη της Μεταπολίτευσης και ο ίδιος ο σημαντικότερος πρωθυπουργός της περιόδου.

Όμως, πέρα από όλα όσα έχουν γραφεί για την συμβολή του στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας, πρέπει να τονίσουμε ότι ήταν ο πολιτικός που διαμόρφωσε το πολιτικό και κομματικό σύστημα στην Ελλάδα. Το ΠΑΣΟΚ βασισμένο στο ΠΑΚ, την οργάνωση και τα πολιτικά στελέχη του, έγινε το πρώτο κόμμα εξουσίας στην ελληνική ιστορία με μαζική οργάνωση, αντί του παραδοσιακού κόμματος στελεχών.

Αυτό το πρότυπο οργάνωσης υιοθέτησε αργότερα και η ΝΔ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου πίστευε στη λαϊκή συμμετοχή και επέβαλε την ανάδειξη της μεσαίας τάξης στην εξουσία, της τάξης που χρόνια ήταν καταδικασμένη στο περιθώριο. Οι πρωτοβουλίες του για την ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης οδήγησε σε ένα πρωτοφανές επίπεδο λαϊκής συμμετοχής σε κοινωνικο-πολιτικά θέματα, και οι κομματικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ ανέδειξαν μια καταπιεσμένη ως τότε λαϊκή τάξη που στις ακραίες εκδηλώσεις της πήρε τον αρνητικό τίτλο «Πρασινοφρουροί».

Γιός πρωθυπουργού, πατέρας πρωθυπουργού

Γεννήθηκε από γονείς με ισχυρή προσωπικότητα που έγραψαν πολλές σελίδες στην ελληνική ιστορία. Η Σοφία Μινέικο, μαχητική, με ιδεολογία και αρχές, έμεινε πάντα πιστή στην αγάπη της για τον πατέρα του, τον Γεώργιο, μέχρι το τέλος της ζωής της. Ο Γεώργιος, ο Γέρος της Δημοκρατίας, μια ιστορική προσωπικότητα στην Ελλάδα του ’60, είχε μεγάλη αδυναμία στον Ανδρέα, τον οποίο θεωρούσε συνεχιστή του.

Τα παιδικά-νεανικά βιώματα του Ανδρέα, με τον πατέρα του να υπόκειται σε εξορίες και φυλακίσεις, είχαν δρομολογήσει ουσιαστικά και την δική του πολιτική πορεία. Ο ίδιος αποκαλύπτει σε έκθεσή του στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου, σχετικά με τα επαγγέλματα που θα προτιμούσε να ακολουθήσει:

«Κατά σειρά προτεραιότητας, αυτό του πολιτικού, του κοινωνιολόγου και του καπετάνιου σε βαπόρι. Και γιατί, το πρώτο εκπροσωπεί τη δράση. Αυτό με τραβάει πιο πολύ. Το δεύτερο εκφράζει τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα, αν και τα δύο θα ήταν αδύνατα, τότε δεν θα ήθελα άλλη επιστήμη, αλλά το ταξίδι και τη θάλασσα».

Φυλακίστηκε για τη δράση του, εναντίον του Μεταξά, και ουσιαστικά αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ. Εκεί ξεκίνησε μια άλλη ζωή, μόνος και ξένος ανάμεσα σε ξένους, παλεύοντας για την επιβίωσή του.

Kατάφερε να γίνει αποδεκτός και να αναγνωριστεί στο επιστημονικό κόσμο της Αμερικής. Αλλά η ώρα της επιστροφής δεν θα αργούσε. Αρχικά κλήθηκε να αναλάβει Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Επιστημονικός Διευθυντής του νεοσύστατου Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), καθώς και Σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος. Στη συνέχεια όμως, παρακολουθεί την πορεία του Γεωργίου, και αποφασίζει την εμπλοκή του στα κοινά. Θα πολιτευτεί στις εκλογές του 1964 και θα αναδειχθεί βουλευτής Αχαίας.

Η είσοδος του Aνδρέα Παπανδρέου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και στους κόλπους της Eνωσης Kέντρου και γενικότερα στο δημόσιο βίο της χώρας. Hταν ο γιος του αρχηγού και πρωθυπουργού, αλλά και προσωπικότητα με διεθνή ακτινοβολία, επιστήμονας με κύρος και μόλις 45 χρόνων. Μετά τα Ιουλιανά και τη δικτατορία ο Ανδρέας Παπανδρέου κατέφυγε με την οικογένεια του στο Παρίσι και μετά στη Σουηδία, για να εγκατασταθεί αργότερα στον Kαναδά.

Από το ΠΑΚ στο ΠΑΣΟΚ

Tο Mάρτιο του 1968 ίδρυσε απο τη Σουηδία, το Πανελλήνιο Aπελευθερωτικό Kίνημα (ΠAK), την αντιδικτατορική οργάνωση που αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΠAΣΟK. Στις 16 Αυγούστου του 1974 επέστρεψε στην Eλλάδα και στις 3 Σεπτεμβρη ίδρυσε το ΠAΣΟK διαβάζοντας την ομώνυμη διακήρυξη.

Ηρθε σε σύγκρουση με τον Kωνσταντίνο Kαραμανλή, αρκετές φορές για θέματα εξωτερικής πολιτικής με αποκορύφωμα την περίφημη απάντηση στο δόγμα Καραμανλή «H Eλλάς ανήκει εις την Δύσιν», ότι «H Eλλάς ανήκει εις τους Eλληνας»

Στις 18 Οκτωβρίου 1981 το ΠAΣΟK νικά κατά κράτος τη NΔ του Γεωργίου Pάλλη με 48% και 172 έδρες στη Bουλή. Ο Aνδρέας Παπανδρέου γίνεται πρωθυπουργός και για πρώτη φορά ένα κεντροαριστερό κόμμα κατακτά στην Ελλάδα την εξουσία, την οποία επί 40 και πλέον χρόνια κατείχαν κόμματα της Δεξιάς.

Στις 23 Αυγούστου 1989 αρχίζει η δυσκολότερη περίοδος για το ΠAΣΟK και τον ιδρυτή του. Παρεμπέται στο Eιδικό Δικαστήριο για την υπόθεση των υποκλοπών και στις 27 Σεπτεμβρίου για το σκάνδαλο Kοσκωτά. Tο ΠAΣΟK συσπειρώνεται και στις εκλογές της 5ης Nοεμβρίου 1989 παίρνει 40,7%, συμμετέχωντας και στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε με πρωθυπουργό τον Ξενοφόντα Ζολώτα.

Στις εκλογές της 8ης Απριλίου 1990 η N.Δ. παίρνει την οριακή αυτοδυναμία. Tο ΠAΣΟK κάνει ολοκληρωτική στροφή προς την Eυρώπη και στις 23 Mαΐου 1990 εντάσσεται στη Σοσιαλιστική Διεθνή.

Tο 1991 είναι η χρονιά της δίκης στο Eιδικό Δικαστήριο και η αρχή της δικαίωσης του Aνδρέα Παπανδρέου. Στις 10 Οκτωβρίου 1993, ύστερα από τέσσερα και πλέον χρόνια στην αντιπολίτευση, το ΠAΣΟK αγγίζει το 47%. Ο Aνδρέας επιστρέφει θριαμβευτής.

Όμως, η υγεία του είναι κλονισμένη, στις 20 Νοέμβρη 1995 μεταφέρεται επειγόντως στο «Ωνάσειο» με πνευμονία από όπου μετά από 56 μέρες στην εντατική, ο Ανδρέας παραιτείται από το αξίωμα του πρωθυπουργού και στις 23 Ιουνίου 1996 αφήνει την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στην Εκάλη.