Μαρία Μαγδαληνή: Ποια ήταν η αληθινή γυναίκα πίσω από την «Αγία των αμαρτωλών»

Μαθήτρια του Ιησού ή γυναίκα του; Πόρνη, αγία, ή «Πρωταπόστολος»; Ήταν παρούσα στην Ανάσταση. Μετά χάθηκε. Και άφησε ιερείς, ποιητές, ζωγράφους και τον Dan Brown να πουν την ιστορία της.

Ήταν μαζί Του ως το τέλος και μετά απ’αυτό. Ήταν εκεί, δίπλα στη Μαρία, τη μητέρα Του, όσο ο Χριστός περνούσε ώρες αγωνίας στο σταυρό.

Ήταν μαζί Του, όταν Εκείνος ψιθύρισε «Τετέλεσται» και ξεψύχησε και «το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη». Και αργότερα, όταν ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία, κατέβασε το Σώμα Του από το Σταυρό και το τύλιξε με λινό σεντόνι και το ενταφίασε, ήταν πάλι εκεί και «εθεώρουν που τίθεται». Κι όταν πέρασε το Σάββατο, πήγε πάλι στο μνημείο πρωί, «σκοτίας έτι ούσης». Το βρίσκει κενό. «Επήραν τον Κύριο από το μνημείον και δεν ηξεύρομεν πού το έβαλαν», τρέχει και λέει στον Πέτρο. Οι μαθητές πηγαίνουν και έρχονται, εξετάζουν τον τάφο και επιστρέφουν στα καταλύματά τους. Εκείνη στέκει δίπλα στο μνημείο και κλαίει. Ακούει τότε πίσω της μια φωνή «Γυναίκα διατί κλαίεις; Ποίον ζητείς». Στρέφει και μην αναγνωρίζοντας τον Ιησού (νομίζει μάλιστα πως είναι ο κηπουρός) τον παρακαλάει: «Κύριε εάν τον επήρες εσύ, πες μου πού τον έβαλες και εγώ θα τον πάρω από τον κήπον σου και θα τον τοποθετήσω εις άλλο τάφο». Τότε, με τον γνωστό σε κείνη τόνο της φωνής του, ο Ιησούς λέει «Μαρία». «Ραββουνί!» (δάσκαλε) αναφωνεί και τρέχει χαρούμενη να του φιλήσει τα πόδια. «Μη με αγγίζεις» της απαντά ο Ιησούς «διότι δεν ανέβηκα ακόμα προς τον Πατέρα μου».

Η Μαρία η Μαγδαληνή επιστρέφει και αναγγέλλει απλά στους μαθητές ότι «εώρακε τον Κύριον».

Αυτή είναι η ιστορία της Ανάστασης, σύμφωνα με το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Με τις ίδιες τρεις λέξεις που αρχίζει η ιστορία του χριστιανισμού τελειώνει εκείνη της Μαγδαληνής.

Η Μαρία, το πρόσωπο στο οποίο διαλέγει να αποκαλυφθεί ο Ιησούς, (και άρα πολύ σημαντικό από συμβολική άποψη) στο εξής, εξαφανίζεται από κάθε γραπτή αποστολική μαρτυρία.

Δεν υπάρχει ίχνος της ούτε στις Πράξεις, ούτε στις Επιστολές. Ακόμα και στην Καινή Διαθήκη, παραδόξως, αναφέρεται ελάχιστες φορές: σε μια ταξιδιωτική ακολουθία, στη Σταύρωση, στην ταφή του Ιησού και ως μάρτυρας της Ανάστασης.

Ακόμα λιγότερα είναι όσα γνωρίζουμε για τη ζωή της. Κι αυτά, αμφιλεγόμενα.

Το όνομά της, κατ’ αρχάς. Αν και οι περισσότερες γυναίκες των Ευαγγελίων ταυτοποιούνται σε σχέση με τους άντρες (η Μαρία, η σύζυγος του Κλόπα, για παράδειγμα, είναι άλλη από τη Μαρία τη μητέρα του Ιησού), η Μαγδαληνή διακρίνεται με μια αναφορά στον τόπο καταγωγής της, τα Μάγδαλα, μια μικρή πόλη στις όχθες της λίμνης της Γαλιλαίας που σήμερα λέγεται Μαγαδάν ή Μετζντέλ.Κι όμως, κάποιοι μελετητές επιμένουν πως η συγκεκριμένη πόλη την εποχή του Ιησού ήταν γνωστή με το όνομα Ταριχέα και όχι Μάγδαλα. Η Μαρία πιθανότατα –λένε -καταγόταν από το αιγυπτιακό Μάγδολον ή από τα Μάγδαλα της Αιθιοπίας. Ίσως, μάλιστα, να ήταν και μαύρη – μια άποψη που θέλει τη Μαγδαληνή να είναι μια εξωτική ξένη, μια παγανίστρια ιέρεια με αρχοντική καταγωγή.

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, στα γραπτά του την συμπεριλαμβάνει ανάμεσα στις γυναίκες που ακολουθούσαν τον Ιησού («και γυναίκες τινές αί ήσαν τεθαραπευμέναι από νόσων και μαστίγων και πνευμάτων πονηρών και ασθενειών, Μαρία η καλουμένη Μαγδαληνή, αφ ής δαιμόνια επτά εξεληλύθει»), γυναίκες οι οποίες τον υπηρετούσαν και «συνεισέφεραν για την συντήρησή του από τα υπάρχοντά τους».

Αν η Μαγδαληνή είχε περιουσία, αυτό πιθανότατα εξηγείται. Διαφορετικά που έβρισκε τα χρήματα; Δούλευε; Είχε πλούσιο σύζυγο; Πουθενά δεν αναφέρεται πως ήταν παντρεμένη -κάτι που εξηγεί το πώς μπορούσε να ταξιδεύει χωρίς περιορισμούς και να μαθητεύει δίπλα στον Ιησού, πράγμα, βεβαίως, εξαιρετικά σπάνιο, για τα ήθη της εποχής. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τίποτα γι’αυτή παρά μόνο πως ήταν κάποτε δαιμονισμένη και πως ήταν παρούσα στην Ανάσταση.

Όχι αν ήταν νέα, όμορφη, άσχημη, ψηλή, μαύρη, λευκή, πλούσια, ξανθιά ή μελαχρινή…

Θεά και αμαρτωλή

Η ιδέα, τώρα, πως η Μαγδαληνή υπήρξε πόρνη, ίδια με την «ανώνυμη αμαρτωλή» που άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού στο Κατά Λουκάν, (Κεφ. Ζ’, στιχ. 36-50) έχει τις ρίζες της στο Κήρυγμα 33 του πάπα Γρηγόριου του Α’, ο οποίος το 591 μ.Χ. δήλωνε πως «αυτή την οποία ο Λουκάς αποκαλεί αμαρτωλή γυναίκα και την οποία ο Ιωάννης αποκαλεί Μαρία, πιστεύουμε πως είναι η Μαρία την οποία λύτρωσε ο Ιησούς από τα επτά δαιμόνια, σύμφωνα με το κατά Μάρκον. Και τι άλλο θα μπορούσαν να συμβολίζουν αυτά τα δαιμόνια αν όχι τα επτά αμαρτήματα;…Είναι σαφές, αδέλφια, πως η γυναίκα είχε χρησιμοποιήσει το μύρο για να αρωματιστεί πριν τις απαγορευμένες πράξεις». Άρα, ήταν πόρνη.

Ήταν σαφές αλήθεια; Μάλλον όχι. Ακόμα και στην περίπτωση που η Μαγδαληνή ήταν η αμαρτωλή που αναφέρει ο Λουκάς δεν υπάρχει καμία απόδειξη πως οι αμαρτίες της ήταν αμαρτίες της σάρκας -τον πρώτο αιώνα, μια γυναίκα θα μπορούσε να θεωρηθεί «αμαρτωλή» ακόμα και για το ότι μίλησε σε άντρα που δεν ήταν ο άντρας της.

Εξακόσια χρόνια μετά, όμως, σε ταραγμένους καιρούς, η Εκκλησία είχε ανάγκη από μια δυνατή, συγκινητική ιστορία μετάνοιας, κάτι που θα μπορούσε να γεμίσει τις καρδιές των παραστρατημένων με ελπίδα…

Κι έτσι, με τρεις κουβέντες, σε ένα ακροατήριο βλοσυρών ιερέων και μοναχών, ο Γρηγόριος άλλαξε την ταυτότητα της Μαγδαληνής για 14 αιώνες. Η λατρεία της Αγίας των Αμαρτωλών, σάρωσε την Ευρώπη ως το 1969, οπότε το Βατικανό παραδέχτηκε το λάθος του.

Ακόμα και μετά, όμως, η εικόνα της μετανιωμένης πόρνης επέζησε στην κοινή αντίληψη, σε γραπτά, κηρύγματα και ταινίες. Ώσπου, ένας Κώδικας τα άλλαξε όλα…

Τhe Dan Brown Magdalene 

Ο Dan Brown ανακάτεψε γρίφους, ίντριγκες, μυστικά, συμβολολογία, καθολικές συνομωσίες, κυνηγητά, καμιά δεκαριά φόνους, παλιούς μεσαιωνικούς μύθους, ένα best seller του ΄83 (το “Holy Blood, Holy Grail” των Richard Baigent, Richard Leigh και Henry Lincoln) και καμιά εξακοσαριά σελίδες, πριν φτάσει να ξεφουρνίσει το μυστικό πίσω από τη «μεγαλύτερη συγκάλυψη όλων των εποχών».

Που ήταν ποιό; Σύμφωνα με όσα αφηγείται ο Brown, στον «Κώδικα Da Vinci», πως ο Ιησούς ήταν παντρεμένος και είχε γίνει και πατέρας. Η Μαρία η Μαγδαληνή ήταν η σύζυγός του, το ιερό κύπελλο, το Άγιο Σκεύος στο οποίο συγκεντρώθηκε το βασιλικό αίμα του Ιησού Χριστού.

Επειδή, μάλιστα, ήταν έγκυος όταν σταυρώθηκε ο Χριστός δεν είχε -για χάρη της ασφάλειας του αγέννητου παιδιού της- άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει του Άγιους Τόπους. Έτσι, με τη βοήθεια του θείου του Ιησού, του Ιωσήφ της Αριμαθαίας ταξίδεψε μυστικά στη Γαλλία, η οποία λεγόταν τότε Γαλατία. Εκεί βρήκε ασφαλές καταφύγιο σε μια ιουδαϊκή κοινότητα και γέννησε το παιδί της: μια κόρη, τη Σάρα.Την πρώτη απόγονο μιας βασιλικής γενιάς, που έδωσε παιδιά και εγγόνια.

Μάλιστα, τον πέμπτο αιώνα ένας από τους απογόνους του Ιησού παντρεύτηκε ένα μέλος της γαλλικής βασιλικής οικογένειας δημιουργώντας τον οίκο απ’όπου προήλθε η δυναστεία των Μεροβιγγείων. Κι έτσι, στην ουσία, η αναζήτηση του Άγιου Δισκοπότηρου δεν είναι άλλη από την αναζήτηση της Μαγδαληνής της αδικημένης βασίλισσας (αφού ανήκε άλλωστε και η ίδια στον οίκο των Βενιαμίν, οίκο βασιλιάδων) που επέστρεψε μέσα από το σκοτάδι των αιώνων για να διεκδικήσει τα νόμιμα δικαιώματά της…

Άρωμα γυναίκας

Ο μύθος του Brown παρουσιάζει, βέβαια, ορισμένα νοηματικά κενά – το ζήτημα του γάμου είναι ένα απ’αυτά. Πουθενά δεν αναφέρεται ρητά πως ο Χριστός είχε τελέσει γάμο, Οι ευβλαβείς πιστοί, μάλιστα, θεωρούν μια τέτοια ιδέα βλάσφημη. παρότι είναι πιο λογική η θεώρηση ενός Ιησού παντρεμένου από εργένη, μιας και οι κοινωνικοί κανόνες της εποχής δεν επέτρεπαν σε κανέναν Ιουδαίο άντρα να μένει άγαμος. (σ.σ. Σύμφωνα με τα ιουδαϊκά έθιμα, η αγαμία ήταν καταδικαστέα γι’ αυτό και υποχρέωση κάθε Ιουδαίου πατέρα ήταν να βρει κατάλληλη σύζυγο για το γιό του πριν κλείσει τα 20).

Περισσότερο ενοχλητική και από την ιδέα πως η Μαγδαληνή υπήρξε σύζυγος του Ιησού ή παλλακίδα Του (κάτι που ήταν και η κεντρική αντίληψη της αίρεσης των Καθαρών, μιας πανίσχυρης «αιρετικής» λατρείας που αναπτύχθηκε στη νότια Γαλλία), είναι η ιδέα της Ισχυρής Μαγδαληνής, η ιδέα πως η Μαγδαληνή δεν ήταν απλά μια μαθήτρια αλλά η αρχηγός των Αποστόλων, ή «Πρωταπόστολος», όπως αναφέρεται στα απόκρυφα Γνωστικά Ευαγγέλια.

Η επίσημη θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι πως, φυσικά, ο Ιησούς δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Όσο για την Αγία Μαρία Μαγδαληνή, μετά την Ανάληψη του Χριστού, εξακολούθησε να υπηρετεί το ευαγγελικό κήρυγμα και, όταν, ο Απόστολος Ιωάννης αποσύρθηκε στην Έφεσο τον ακολούθησε. Εκεί, έμεινε σε μια σπηλιά, ως το τέλος της ζωής της.

Η Εκκλησία μας την τιμά ως ισαπόστολο και γιορτάζει τη μνήμη της στις 22 Ιουλίου, στις 4 Μαϊου, αλλά και την τρίτη Κυριακή μετά το Πάσχα, την Κυριακή των Μυροφόρων.

Ταιριαστή τιμή για μια γυναίκα, που το άρωμά της ποτίζει ακόμα τα δωμάτια της Ιστορίας…