Ελ Τσάπο: Η αληθινή ιστορία του μεγαλύτερου βαρώνου ναρκωτικών στον κόσμο

Ο Χοακίν Αρκιβάλντο Γκουσμάν Λοέρα είναι βαρώνος ναρκωτικών από το Μεξικό και πρώην ηγέτης του Καρτέλ Σιναλόα, μέλος του διεθνούς συνδικάτου του εγκλήματος.

Γνωστός και ως «Ελ Τσάπο» («μικρούλης», ‘’κοντός’’) λόγω του ύψους 1.68 μέτρων, ο Γκουσμάν θεωρείται ο ισχυρότερος έμπορος ναρκωτικών στον κόσμο. Έχει καταδικαστεί αμετάκλητα σε ισόβια δεσμά το 2019 και βρίσκεται σήμερα φυλακισμένος σε κατάστημα κράτησης υψίστης ασφαλείας στις ΗΠΑ.

Το όνομά του ήρθε και πάλι στη δημοσιότητα λόγω της σύλληψης του 32χρονου γιού του στο Μεξικό που πυροδότησε άγριες ταραχές μεταξύ συμμοριών και σωμάτων ασφαλείας με δεκάδες νεκρούς.

Το Μεξικό και το εμπόριο κοκαΐνης

Το Μεξικό, έζησε για πολλά χρόνια σε συνθήκες πλήρους αναρχίας και απανωτών μικρών ή και μεγάλων εμφυλίων πολέμων, ανάμεσα στις πόλεις-κλειδιά για το αδιάκοπο αλισβερίσι όπιου, μαριχουάνας και αργότερα κοκαΐνης, ηρωίνης, αμφεταμίνης και κρακ.

Η κατάσταση ηρέμησε για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 70, όταν εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Μιγκέλ Άνχελ Φέλιξ Γκαγιάρδο, πρώην αστυνομικός με τεράστια όνειρα και δίψα για χρήμα και εξουσία. Ο νεαρός Μεξικανός ξεκίνησε να χτίζει την αυτοκρατορία του, καλλιεργώντας τεράστιες φυτείες μαριχουάνας, μαζί με τον στενό του φίλο και γεωπόνο Ραφαέλ Κουιντερό, αλλά γρήγορα επεκτάθηκε στη διακίνηση κοκαΐνης, αντιλαμβανόμενος ότι οι Κολομβιανοί έψαχναν συνεργασία και ένα εύκολο και γρήγορο πέρασμα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εκμεταλλευόμενος τις διασυνδέσεις του στην Κολομβία ο Γκαγιάρδο κατάφερε να ενώσει όλα τα καρτέλ της χώρας του σε μία μεγάλη, ισχυρή ομοσπονδία. Και αυτό σίγουρα ήταν τεράστια επιτυχία. Αν ο Εσκομπάρ στην Κολομβία πλήρωσε τις τεράστιες, πολιτικές φιλοδοξίες του, ο Μιγκέλ πλήρωσε το γεγονός ότι δολοφόνησε τον Αμερικανό πράκτορα της Δίωξης Ναρκωτικών Κίκι Καμαρένα, μετά από πολλές ημέρες απάνθρωπων, αποτρόπαιων βασανισμών.

Μετά την σύλληψη του το 1989 από τον μεξικανικό στρατό στην έπαυλη του στη Γουδαλαχάρα, ο χάρτης της διακίνησης ναρκωτικών στην χώρα της κεντρικής Αμερικής άλλαξε ριζικά για άλλη μία φορά. Δίνοντας τη δυνατότητα στα αφεντικά όλων των ισχυρών καρτέλ του Μεξικό να οραματιστούν τους εαυτούς τους ως τον απόλυτο αρχηγό αυτού του παιχνιδιού.

Κι όμως το ερώτημα δεν ήταν ποτέ ποιος απ’ όλους είναι ο πιο ισχυρός. Το μοναδικό ζητούμενο ήταν ποιος απ’ όλους θα εξυπηρετούσε καλύτερα την ανάγκη της κυβέρνησης και των ΗΠΑ για ειρηνική συνύπαρξη ανάμεσα στις διάφορες οργανώσεις.

Χοακίν Γκουσμάν ή Chapo

Γιος ενός μικροκαλλιεργητή όπιου στην επαρχία Σιναλόα του Μεξικό, ο Χοακίν Γκουσμάν, είχε το παρατσούκλι «Chapo», λόγω του χαμηλού του αναστήματος. Η ιστορία λέει πως η μητέρα του πάντα πίστευε ότι όσο μπόι έλειπε από τον αγαπημένο της Χοακίν το είχε κερδίσει σε μυαλό και πείσμα.

Και πράγματι αυτό το νεαρό αγόρι που μεγάλωνε σε ένα φτωχό χωριατόσπιτο και είχε μία βαθιά συγκρουσιακή σχέση με τον πατέρα του (ο Εμίλιο ήταν αλκοολικός και υπήρξε πολύ βίαιος απέναντι του), έψαχνε από νωρίς να βρει τρόπους για να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή του. Και, φυσικά, να επεκτείνει την μικρή, οικογενειακή επιχείρηση.

Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο Ελ Τσάπο ξεκίνησε να δουλεύει με τον ανερχόμενο έμπορο ναρκωτικών Χέκτορ Λουίς Πάλμα Σαλαζάρ και στη συνέχεια μπήκε στην ομάδα του Μιγκέλ Φέλιξ Γκαγιάρδο, σε επιβλέποντας αρχικά τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της ομοσπονδίας.

Η ιδέα

Το 1985, ωστόσο, ο Τσάπο είχε μία ιδέα. Μία καταπληκτική ιδέα που δεν είχε κανένας άλλος πριν από αυτόν. Εντόπισε ένα έρημο σπίτι στα σύνορα του Μεξικό με την Καλιφόρνια από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Το σπίτι ήταν τόσο κοντά στο Μεξικό ώστε μπορούσες να το δεις πεντακάθαρα από το συρματόπλεγμα που χώριζε τις δύο χώρες.

Τι στεκόταν, λοιπόν, ανάμεσα στον Χοακίν Γκουσμάν και στον πιο γρήγορο τρόπο που σκέφτηκε ποτέ άνθρωπος για να περάσει ναρκωτικά από την κεντρική στην βόρεια Αμερική; Μόλις 600 μέτρα. Σκάβοντας ένα τούνελ που συνέδεε μία αποθήκη στην επαρχία Τιχουάνα του Μεξικό με το σπίτι που αγόρασε στην πλευρά των ΗΠΑ, ο Τσάπο ήταν έτοιμος να διακινήσει αμέτρητους τόνους κοκαΐνης σε χρόνο ρεκόρ για λογαριασμό του Εσκομπάρ, παρακάμπτοντας τους αδελφούς Αβεντάνιο, αρχηγούς του καρτέλ της επαρχίας Τιχουάνα.

Όταν εκείνοι αντιλήφθηκαν τι συνέβη μία τεράστια βεντέτα, η οποία κρατάει δεκαετίες, πυροδοτηθηκε από την αρχή με μία άγρια ανταλλαγή πυρών και στυγερών δολοφονιών, κυρίως από την πλευρά των Αβεντάνιο που δεν ήταν έτοιμοι να δεχτούν ότι ο μικροσκοπικός Τσάπο είχε επιχειρήσει να τους κοροϊδέψει. Όταν οι Αβεντάνιο δολοφόνησαν την σύζυγο και τα παιδιά του πιο κοντινού του συνεργάτη, Χέκτορ «Ελ Γκουέρο» Σαλαζάρ, ο Τσάπο ορκίστηκε εκδίκηση. Έκανε όμως τόση φασαρία στην προσπάθεια του να ξεφορτωθεί τους ορκισμένους εχθρούς του που οι αρχές του Μεξικό και των ΗΠΑ διέταξαν την σύλληξη του τον Μάιο του 1993.

Η σύλληψη

Αυτή ήταν η ευκαιρία του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος του Μεξικό (PRI), το οποίο κατείχε την εξουσία για επτά ολόκληρες δεκαετίες, να αποδείξει στην κοινή γνώμη ότι έκανε σωστά την δουλειά του.

Η σύλληψη του Τσάπο, του διαβόητου εμπόρου ναρκωτικών πάνω στον οποίο έριξαν τα πάντα, ακόμα και μία δολοφονία για την οποία δεν είχε ιδέα (αυτή του καρδινάλιου της Γουαδαλαχάρα) θα λειτουργούσε σαν τη μεγαλύτερη ένδειξη ότι η κυβέρνηση μαχόταν στα αλήθεια την διακίνηση ναρκωτικών στην χώρα και ότι δεν είχε την παραμικρή σχέση με τους βαρώνους και τα αφεντικά.

Ο Τσάπο μεταφέρθηκε σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στην πόλη Almoloya όπου παρέμεινε για 2 χρόνια. Οι πληροφορίες λένε ότι πέρασε ένα τεράστιο διάστημα σε συνεχή απομόνωση, σε έναν ατελείωτο πόλεμο νεύρων από την πλευρά των αρχών. Τελικά το 1995, μετά από συμφωνία με την κυβέρνηση, μεταφέρθηκε σε άλλο σωφρονιστικό ίδρυμα, με αρκετά πιο χαλαρό σύστημα λειτουργίας και μεγαλύτερη ανοχή, απ’ όπου κατάφερε να δραπετεύσει το 2001. Λέγεται ότι σχεδίαζε την απόδραση του για πολλά χρόνια, ήδη από την εποχή που βρισκόταν στην φυλακή της Almoloya, κάτι που όμως δεν θα ήταν εφικτό με τα δρακόντεια μέτρα ασφαλείας που επικρατούσαν στο εν λόγω ίδρυμα.

Η απόδραση

Τελικά δωροδοκώντας τους φύλακες, τον διευθυντή της φυλακής, τους υπεύθυνους ασφαλείας και σχεδόν όποιον μιλούσε ισπανικά και έτυχε να βρεθεί στον δρόμο του, ο Τσάπο κατάφερε να διαφύγει νύχτα από τη φυλακή σε μία από τις πιο κινηματογραφικές αποδράσεις όλων των εποχών. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουρία πώς κατάφερε να βγει από το σωφρονιστικό ίδρυμα, με τον ίδιο να ισχυρίζεται ότι απλά κρύφτηκε σε έναν κάδο με άπλυτα ρούχα. Κάτι που, όμως, αμφισβητήθηκε έντονα από βιογράφους, τον διεθνή Τύπο και μέλη της μεξικανικής κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.

Όσο ο Τσάπο παρέμενε στη φυλακή η εγκληματική οργάνωση του συνέχισε ανενόχλητη το έργο του, χτίζοντας μέρα-μέρα την γιγάντια αυτοκρατορία του. Με την επιστροφή του στα πράγματα το 2001 η ιδέα για μία νέα ομοσπονδία αντίστοιχη με εκείνη που είχε φτιάξει ο Μιγκέλ Φέλιξ Γκαγιάρδο πριν από αρκετά χρόνια ήταν στο τραπέζι ξανά. Αυτή τη φορά το μεγάλο αφεντικό δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από τον Χοακίν Γκουσμάν, το φτωχό παιδί που έγινε ο πιο ισχυρός βαρώνος ναρκωτικών στον κόσμο. Βέβαια, οι «διοικητές» των υπόλοιπων καρτέλ του Μεξικό δεν τον δέχτηκαν με ανοικτές αγκάλες. Χρειάστηκε μία νέα συμφωνία με την κυβέρνηση, μία συμφωνία που θα του εξασφάλιζε ότι κανείς δεν θα τον κυνηγούσε πια, ώστε να ανοίξει ο δρόμος του Τσάπο ως ο ένας και μοναδικός αρχηγός του εμπορίου ναρκωτικών σε ολόκληρο το Μεξικό. Η πολυπόθητη συμφωνία ήρθε όταν ο Γκουσμάν κατάφερε να παραδώσει στις αρχές τον Μπενχαμίν Αβεντάνιο, άσπονδο εχθρό του και ανεπιθυμήτο, πλέον, από τη Δίωξη Ναρκωτικών της Αμερικής.

Στη λίστα του Forbes

Για περισσότερα από 10 χρόνια ο Ελ Τσάπο υπήρξε ένας από τους ισχυρότερους ανθρώπους στον κόσμο, ελέγχοντας πάνω από το 50% της συνολικής ποσότητας ναρκωτικών που φτάνουν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ H περιουσία του δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, αλλά ενώ ο Πάμπλο Εσκομπάρ ήταν αναγκασμένος να κρύβει σε μουχλιασμένες τρύπες τις δέσμες με τα χαρτονομίσματα του, ο Ελ Τσάπο κατάφερε να μπει στη λίστα του Forbes με τους πιο επιδραστικούς δισεκατομμυριούχους στον κόσμο για το 2009.

Ήταν παντρεμένος ταυτόχρονα με τέσσερις -τουλάχιστον- γυναίκες, οι οποίες, σύμφωνα πάντα με πηγές και βιογράφους, τον αγαπούσαν τρελά και συνεχίζουν να τον αγαπούν, ενώ μιλούν μόνο για την καλή πλευρά του χαρακτήρα του.

Πιο γνωστή απ’ όλες, η εξωτικής ομορφιάς Έμμα Κορονέλ, η οποία ήταν μόλις 18 χρονών την ημέρα του γάμου τους. Χαρακτηριστική είναι η αδυναμία της στα πανάκριβα κοσμήματα και αξεσουάρ και στα πολυτελή ταξίδια.

Σύγχρονος Ρομπέν των Δασών

Μια καλή εξήγηση για τους λόγους για τους οποίους ο Χοακίν Γκουσμάν κατάφερε να συνεχίσει ανενόχλητος για τόσο μεγάλο διάστημα την εγκληματική του δραστηριότητα ήταν το γεγονός ότι είχε άψογες σχέσεις με την κυβέρνηση του Μεξικό όπως επίσης το ότι είχε την κοινή γνώμη της χώρας του με το μέρος του.

Ο φτωχός λαός τον λάτρευε, μάλιστα στο Μεξικό είναι γνωστός ως «ο σύγχρονος Ρομπέν των Δασών». Δεν είναι καθόλου λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο Ελ Τσάπο υπήρξε ένας χαμηλών τόνων άντρας που απλά δραστηριοποιούνταν σε μία επιχείρηση για την οποία οι Αρχές γνώριζαν τα πάντα.

Ένας «ήσυχος» βαρώνος που γινόταν βίαιος μόνο όταν τον απειλούσες. Πόσο εφικτό είναι το να ισχύουν όλα τα παραπάνω για κάποιον που έχει διατάξει τις δολοφονίες δεκάδων ανθρώπων, έχει κατηγορηθεί για βιασμούς και έχει διακινήσει τεράστιες ποσόσητες κοκαϊνης, ηρωίνης, αμφεταμινών και κρακ στην Αμερική, παραμένει ανοικτό σε ερμηνείες και είναι πάρα πολύ συζητήσιμο.

Η εμφύλια σύρραξη και ο Σον Πέν

Ήταν τελικά μία εμφύλια σύρραξη μέσα στο ίδιο του το καρτέλ που προκάλεσε μία σειρά αλυσιδωτών γεγονότων τα οποία οδηγήσαν τελικά στην δεύτερη σύλληψη του το 2014. Και αυτή η ιστορία κράτησης κατέληξε σε έναν αληθινό διασυρμό των μεξικανικών φυλακών με τον Τσάπο να διαφεύγει ξανά από ίδρυμα υψίστης ασφαλείας, αυτή τη φορά με τον τρόπο που γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα. Σκάβοντας ένα τούνελ.

Αν η πρώτη του απόδραση του 2001 είχε χαρακτηρισθεί κινηματογραφική, η δεύτερη ξεπερνούσε κάθε φαντασία.

Στα τέλη του 2015 ο Τσάπο βρίσκεται κρυμμένος στα βάθη της ζούγκλας του Μεξικό. Εκεί τον συνάντησε ο Σον Πεν, ο μοναδικός Αμερικανός που μπόρεσε να φτάσει στο κρησφύγετο του με την συμβολή της φίλης του, της ηθοποιού Κέιτ ντελ Καστίγιο.

Η συνέντευξη που πήρε από τον αρχιβαρώνο ναρκωτικών για το περιοδικό Rolling Stone προκάλεσε αναστάτωση στην Αμερική με τον διάσημο ηθοποιό να αναγκάζεται στο τέλος να υποδείξει την ακριβή τοποθεσία του δραπέτη Τσάπο στις Αρχές. Το 2016 ο Χοακίν Γκουσμάν συλλαμβάνεται ξανά. Την στιγμή που πληροφορείται την έκδοση του στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ξεσπά σε κλάματα μέσα στο κελί του.

Ο πιο αμφιλεγόμενος εγκληματίας

Κατά πάσα πιθανότατα ο Ελ Τσάπο είχε σκεφτεί ότι ακόμα κι αν τον συλλάβουν ξανά, αυτός θα βρει και πάλι τον τρόπο να δραπεύσει. Όπως ο ίδιος συνηθίζει να λέει «δεν το βάζω ποτέ κάτω». Μπορεί, από την άλλη, αυτή τη φορά να έχει στα αλήθεια κουραστεί.

Το μόνο σίγουρο είναι πως ο Γκουσμάν έχει υπάρξει ο πιο αμφιλεγόμενος εγκληματίας τόσο μεγάλης εμβέλειας.

Με την Αμερική να καλωσορίζει πανηγυρικά την έκδοση του και το Μεξικό να πονά για τον άντρα που βοήθoυσε για πάρα πολλά χρόνια αμέτρητους φτωχούς ανθρώπους σε ανάγκη, μάλλον είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτή η ιστόρια είναι αρκετά σύνθετη και πολυεπίπεδη και έχει κυρίως να κάνει με την πραγματικότητα σε μία μακρινή χώρα για την οποία δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα παρά ελάχιστα πράγματα.

Εκτός από αυτό: Eνώ ο Εσκομπάρ έφτιαχνε ζωολογικούς κήπους μέσα στο ράντσο του και ο Μιγκέλ Γκαγιάρδο αγόραζε το ένα ρόλεξ μετά το άλλο, ο Ελ Τσάπο ζούσε μόνιμα on the run σε μία ακραία επικίνδυνη ζωή, η οποία τελικά βρήκε στη μικρή οθόνη την αντιμετώπιση που της αναλογούσε μέσα από την ομώνυμη παραγωγή του Netflix.

O αστικός μύθος λέει ότι η μεγαλύτερη σπατάλη που έκανε ποτέ ήταν την ημέρα που επικήρυξε το κεφάλι του Ντόναλντ Τραμπ για 100 εκατομμύρια δολάρια. Ένα πραγματικά αστρονομικό ποσό για να ξοδέψει κανείς μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει την οργή του για εκείνο το τείχος στα σύνορα ΗΠΑ και Μεξικού. Αλήθεια, ψέμματα; Ποιος ξέρει.