Ιερά Μονή Παναγίας Προυσιώτισσας στην Ευρυτανία

Media+ 12/08/2021Τελευταία ενημέρωση: 07/07/2022

Ανάγνωση 2 λεπτών

Σε πυκνά δάση και χαράδρες, ανάμεσα στα βουνά Χελιδόνα, Καλιακούδα και την οροσειρά του Παναιτωλικού, η μονή στέκει επιβλητική από τον 12ο αι., με την εικόνα της Παναγίας, που μεταφέρθηκε με τρόπο θαυματουργικό σε μία σπηλιά από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Η εικόνα φυλάσσεται στη λοξευμένη σπηλιά, που φιλοξενεί στο εσωτερικό της, τον πρώτο και παλαιό ναό της μονής.

Ιερό προσκύνημα των χριστιανών της Ρούμελης, της ορεινής Θεσσαλίας, των Αγράφων και της βόρειας Πελοποννήσου, κέντρο ελληνικής παιδείας, κυρίως τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως αποδεικνύουν χειρόγραφα και έντυπα βιβλια της βιβλιοθήκης της. Το μοναστήρι γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, γιατί τότε σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε η ιερή εικόνα. Όπως παραδίδεται, η εικόνα για πολλούς αιώνες θαυματουργούσε σε ναό στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Το 829, μοναχός με τ’ όνομα Διονύσιος για ν ατην σώσει από τους εικονομάχους προσπάθησε να την μεταφέρει στην Ελλάδα, αλλά στη διαδρομή την έχασε. Την εικόνα ανακάλυψαν βοσκοί σε μια σπηλιά, σε τοποθεσία σήμερα εντός της μονής. Ο Διονύσιος πληροφορήθηκε την ανεύρεσή της, πήγε στο Καρπενήσι και την πήρε. Αναχωρώντας με τη συνοδέια του, νύχτωσε και κοιμήθηκαν. Το πρωί η εικόνα είχε εξαφανιστεί και μια φωνή τους πληροφόρησε ότι επιθυμία της εικόνας ήταν να παραμείνει στην περιοχή. Όπως λέγεται, κατά την επιστροφή της η Παναγία, πάτησε σ’ έναν κάθετο βράχο που υπάρχει μέχρι σήμερα, πάνω στον οποίο φαίνονται επτά διαφορετικού χρώματος σχήματα, που έχουν τη μορφή πατημάτων. Αυτό το σημείο οι ντόποιοι το αποκαλούν «Πατήματα της Παναγίας».

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, που ερμηνεύει γιατί αποκαλούνταν και Ιερά Μονή Πυρσού, τον 10ο αι. μ’ εντολή του αυτοκράτορα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή δύο μοναχοί για να εκχριστιανίσουν τους πληθυσμούς. Έστησαν ένα προσκυνητάρι και άναψαν μόνιμα ένα πυρσό, από τον οποίο πήρε τ’ ονομά της η μονή που ιδρύθηκε τον 12ο αι.. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η εικόνα αποκαλύφθηκε θαυματουργικά σ’ ένα τσοπανόπουλο, με μια στήλη φωτός σαν πυρσός, γι’ αυτό πήρε και την ονομασία Πυρσός.

Το 1587 πυρκαγιά κατέστρεψε το καθολικό το οποίο ξαναχτίστηκε και τοιχογραφήθηκε. Με τον καιρό έγινε από «Πυρσού», «Μπουρσού». Το 1845 επίσημα πλέον το μοναστήρι μετονομάστηκε σε Μονή Προσού. Το καθολικό, αφιερωμένο στην Παναγία Προυσιώτισσα, είναι σταυροειδής με τρούλο (1754). Στ’ αριστερά διασώζεται κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι, ενώ οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται στα 1785. Του 13ου αι. είναι οι τοιχογραφίες στην εξωτερική δυτική πλευρά της κρύπτης. Εσωτερικά της κρύπτης υπάρχουν δύο στρώματα, το ένα χρονολογείται στα 1518, ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο της χρονολογείται στα 1810. Το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων απέναντι από το μοναστήρι κτίστηκε το 1754.

Ο ΚαραΪσκάκης δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας για να θεραπευτεί από τις θέρμες που τον τυραννούσαν και εξαιτίας των οποίων έμενε κατά περιόδους στον Προυσό, που αποτελούσε την έδρα των επιχειρήσεων του. Την ένδυση, την κατασκεύασε ο χρυσοχόος Γεώργιος Καρανίκας το 1824, όπως αποκαλύπτει ανάγλυφη επιγραφή στο δεξιό ώμο της Παναγίας. Λίγο πριν την επανάσταση του 1821, ηγούμενος της μονής ανέλαβεε ο αγιορείτης Κύριλλος Καστανοφύλλης, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος οργάνωσε και λειτούργησε τη «Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων» (1818-1828), το κτίριο της οποίας ακόμα διασώζεται. Η Μονή αποτέλεσε κέντρο πολιτικής καθοδήγησης του απελευθερωτικού αγώνα, ενώ έπαιξε κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση της πολιορκίας του Μεσολλογίου. Η Ιερά Μονή Προυσού υπέστη πολλές καταστροφές και πυρπολήθηκε από πολλούς επιδρομείς, με τελευταίους τους Γερμανούς (16 Αυγούστου 1944), επειδή θεωρήθηκε κρησφύγετο ανταρτών.

*Ιωάννα Κρητσωτάκη – Δρακωνάκη, θεολόγος, πιστοποιημένη εκπαιδευτικός στη «Διαπολιτισμική και Συμπεριληπτική Εκπαίδευση» από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΕΚΠΑ με ειδίκευση στη «Σχολική Θρησκευτική Αγωγή».