Αγιος Σπυρίδων, ο προστάτης των κεραμοποιών

Κατά τη διάρκεια της Α’ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας, που κλήθηκε ν’ αντιμετωπίσει κυρίως την αίρεση του αρειανισμού – παρουσία του Μεγάλου Κωνσταντίνου – ο Άγιος Σπυρίδων μίλησε για το δόγμα της Αγίας Τριάδος με θαυμαστό τρόπο, χρησιμοποιώντας ένα κεραμίδι.

Ο Άγιος ζήτησε το λόγο, αντιμετωπίζοντας την περιφρόνηση των οπαδών του Αρείου, αλλά και τη δυσπιστία των Ορθοδόξων Πατέρων, μια και ήταν ενάρετος μεν, αλλά ολιγογράμματος. Όταν πήρε το λόγο, έβαλε το αριστερό χέρι στη τσέπη κι’ έβγαλε ένα κεραμίδι. Έκανε με το δεξί το σημείο του σταυρού κι’ είπε: «Εις το όνομα του Πατρός» και έσφιξε το κεραμίδι. Τότε, η φωτιά με την οποία ψήθηκε το κεραμίδι ανέβηκε πάνω. «Και του Υιού», πρόσθεσε. Το νερό με το οποίο ζυμώθηκε το ξερό κεραμίδι, έτρεξε κάτω. «Και του Αγίου Πνεύματος», συμπλήρωσε. Το χώμα έμεινε στο χέρι του.

Και ο Άγιος Σπυρίδων είπε κατατροπώνοντας τους αρειανιστές:

«Όπως το κεραμίδι αποτελεί ένα πράγμα μίας ουσίας και μιας φύσης, αλλά είναι τρισύνθετο – φωτιά, νερό, χώμα – έτσι και ο Άγιος Θεός. Αν και δεν πρέπει να παρομοιάσουμε την Άκτιστο και Υπερούσια αυτή Φύση με κτιστό και φθαρτό δημιούργημα, εν τούτοις για να κάνουμε τ’ ακατάληπτα καταληπτά, ας μας  συγχωρήσει το άπειρο έλεός Του».

Σύμφωνα με τους συναξαριστές ο Άγιος Σπυρίδωνας γεννήθηκε περίπου το 270 μ.Χ. στο ταπεινό χωρίο Ασκιά ή Ασσιά της Κύπρου. Παιδί φτωχής οικογένειας έμαθε ελάχιστα γράμματα και έγινε βοσκός. Όταν ήρθε σε ηλικία γάμου νυμφεύτηκε μια επίσης ταπεινή γυναίκα, ευλαβέστατη το όνομα της οποίας δεν μας διέσωσε ο χρόνος. Μαζί της απέκτησε μια κόρη, την Ειρήνη ή αλλιώς την Ρηνούλα αλλά σύντομα έμεινε χήρος και ανέλαβε ο ίδιος εξ΄ολοκλήρου την διαπαιδαγώγηση και την φροντίδα της μικρής Ειρήνης. Όντας πατέρας λογικού ποιμνίου ως επίσκοπος είχε αναρίθμητα πνευματικά παιδιά τα οποία ποτέ δεν τα ξεχώρισε από την βιολογική του κόρη.

Μέσα από τους συναξαριστές μόνο δύο περιστατικά διασώζονται τα οποία αναφέρονται στην κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα. Το ένα από αυτά δεν είναι τόσο γνωστό αλλά από αυτό μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία αλλά και διδάγματα και έχει ως εξής:

Σύμφωνα με αυτό το περιστατικό που μας διέσωσε ο Σωζόμενος, εκκλησιαστικός συγγραφέας και δικηγόρος του Ε’ αιώνα μια μέρα, ημέρα νηστείας, ένας πεινασμένος, ταλαιπωρημένος και κουρασμένος ταξιδιώτης κτύπησε την πόρτα της οικείας του ταπεινού επισκόπου της επαρχίας της Τρεμετουσιάς και ζήτησε κατάλυμα.Όταν τον αντίκρισε ο Άγιος Σπυρίδων τον υποδέχθηκε με αγάπη και σύστησε στην μονάκριβή του κόρη, την Ειρήνη, να του παρέχει καθετί που απαιτούσαν οι κανόνες τις φιλοξενίας εκείνης της εποχής.Έπρεπε να του πλύνει τα πόδια και να στρώσει τραπέζι για τον φιλοξενούμενο καθώς και να του ετοιμάσει το δωμάτιο στο οποίο θα ξεκουραζόταν.

Η κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα όμως εκείνη την ημέρα δεν είχε μαγειρέψει και παραξενεύτηκε με την πατρική προτροπή και έτσι ανέφερε στον πατέρα της πως δεν μπορούσε να προσφέρει ότι οι κανόνες τις φιλοξενίας επέβαλαν καθ ότι ήταν ημέρα νηστείας και δεν είχε μαγειρέψει ώστε να στρώσουν τραπέζι για τον φιλοξενούμενό τους.

Τότε ο πατέρας της ο Άγιος Σπυρίδωνας της ανέφερε πως θα έπρεπε να βάλει στο τραπέζι το χοιρομέρι που φύλαγαν για τις δύσκολες μέρες του χειμώνα. Πράγματι η κόρη του Αγίου δίχως άλλη προτροπή και κάνοντας υπακοή στον πατέρα της έτρεξε να ετοιμάσει ότι της είχε ζητηθεί.

Μα είναι δυνατόν σε ημέρα νηστείας να γίνει κατάλυση; Μα οι Άγιοι έχουν πιο πλατιά σκέψη και αντίληψη από εμάς που αμέσως θα πέφταμε στην αμαρτία της κατακρίσεως, έχουν ευρύτερη αντίληψη αλλά και γνώση. Η φιλοξενία κατ εφαρμογή του μεγάλου νόμου της αγάπης ήταν ανώτερη για τον Άγιο Σπυρίδωνα από αυτόν της νηστείας το οποίο αποτελεί άσκηση και όχι σκοπός, είναι απλά ένα μέσο για να φθάσουμε στον σκοπό…

Ο ξένος φιλοξενούμενός τους παραξενεύτηκε όταν αντίκρισε το τραπέζι στρωμένο. Είδε το χοιρομέρι καταμεσής του τραπεζιού στο σπίτι του επισκόπου όπου προσέφυγε για να βρει φιλοξενία και κατάλυμα. Μα να δεις που θα νόμισαν πως είμαι ειδωλολάτρης σιγοψιθύρισε και ευθύς αμέσως αναφέρει στον Επίσκοπο και Άγιο οικοδεσπότη του πως ήταν χριστιανός και δεν μπορούσε σε ημέρα νηστείας να έχει πασχαλινό γεύμα.

Κι ο Άγιος που γνώριζε ακόμη και την σκέψη και τα αισθήματα του ταλαιπωρημένου ταξιδιώτη για να τον απαλλάξει από το αίσθημα της ενοχής που άρχισε να τον διακατέχει ξεκίνησε να τρώγει πρώτος προτρέποντας τον φιλοξενούμενο να τον μιμηθεί λέγοντάς του «Πάντα καθαρά τοις καθαροίς, ο θείος απεφήνατο Λόγος».

Πολλές φορές εμείς οι άνθρωποι μένουμε στον τύπο και όχι στην ουσία. Το ίδιο δεν έκαναν και οι Ιουδαίοι την ημέρα του Σαββάτου; Ακόμη κι αν ένας αρρώσταινε ή πεινούσε ή έπεφτε και χτυπούσε δεν τον βοηθούσαν για να μην αποσπασθούν από τον τύπο που ανέφερε πως η ημέρα του Σαββάτου είναι αφιερωμένη μόνον στον Θεό αφήνοντας την ουσία…

Το δεύτερο περιστατικό στο οποίο αναφέρεται η κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα είναι και το πιο γνωστό μιας και μνημονεύεται και στο απολυτίκιο του Αγίου Σπυρίδωνα ”…διο νεκρά συ εν τάφω προσφωνείς…”.

Επιστρέφοντας στην επισκοπική του επαρχία ο Άγιος Σπυρίδωνας από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ. του αναγγείλαν με λύπη ότι η θυγατέρα του η Ειρήνη, η Ρηνούλα είχε πεθάνει όσο αυτός έλειπε και την ενταφίασαν. Μια δοκιμασία ακόμη τον περίμενε και αυτή η είδηση του έφερε πολλά συναισθήματα αλλά την υπέμεινε με καρτερία και υπομονή όπως άλλωστε έκανε σε όλη του την ζωή.

Λίγες μέρες μετά τον επισκέφθηκε μια γειτόνισσα και του ανέφερε πως είχε εμπιστευθεί προς φύλαξη στην Ρηνούλα ένα πολύτιμο κόσμημα το οποίο δεν πρόλαβε να της το επιστρέψει ούτε και γνώριζε η ίδια τον τόπο όπου το είχε φυλάξει και το ζήτησε πίσω από τον Άγιο. Πράγματι ο Άγιος δίχως δεύτερη σκέψη έψαξε ολάκαιρο το σπίτι, κάθε πιθανή κρύπτη μα δεν βρήκε τίποτε.

Αμέσως μετά βγήκε από την οικεία του και ακολουθούμενος από την γειτόνισσα πήγε στον τάφο της μονάκριβης του κόρης.

Μπροστά στον μνήμα σα να απευθύνεται σε άνθρωπο ζωντανό προσφωνεί την κόρη του και την ερωτά:

-Ειρήνη κόρη μου, που έκρυψες το κόσμημα της γειτόνισσας;

(Μα μήπως του σάλεψε; Μήπως δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τον χαμό της κόρης του; Μα αυτός που καθετί παράδοξο, φυσιολογικό και καθημερινό το μετέτρεπε ήταν δυνατόν να μην ξέρει τι κάνει;)

Κι ευθύς αμέσως μέσα από τον τάφο ακούστηκε η φωνούλα της Ειρήνης, της Ρηνούλας.

-Στο …(τάδε)… σημείο το έχω φυλαγμένο πατέρα μου!!!

Κι ο πατέρας της σαν Κύρης της ζωής και του θανάτου, χάρισμα της θαυματουργίας του που του το απέδωσε ο Ουράνιος Πατέρας, της απαντά:

-Σε ευχαριστώ πολύ Ειρήνη μου, κοιμήσου τώρα μέχρις ότου έρθει η Βασιλεία των Ουρανών.

Και πράγματι γυρνώντας στην οικεία του με την γειτόνισσα βρήκε το κόσμημα στο σημείο όπου του είχε υποδείξει η νεκρή κόρη του.

Μήπως αυτό το θαυμαστό γεγονός θέλει μόνο να μας δείξει ότι για τους ταπεινούς ανθρώπους τα πάντα είναι εφικτά μιας και στην καρδιά τους κατοικεί ο ίδιος ο Θεός;

Ή μήπως θέλει να μας δείξει ότι ο τάφος στον οποίο όλοι κάποια στιγμή καταλήγουμε είναι ένα προσωρινό κρεβάτι στο οποίο αναπαυόμαστε και πως το νήμα της ζωής δεν τελειώνει εκεί αλλά και πέρα από εκεί υπάρχει συνέχεια…

Μέσα από τα δύο αυτά περιστατικά μπορούμε να αντιληφθούμε πως η κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα διακονούσε τον πατέρα της αφιερωμένη η ίδια στον Θεό (ίσως ως ένα στάδιο πρώιμης μοναχικής αφιέρωσης) μιας και δεν νυμφεύτηκε εφόσον είναι προφανές ότι έμενε πάντοτε με τον πατέρα της και κοιμήθηκε μόνη της το έτος 325 μ.Χ.

Aν αναλογιστούμε και το έτος γέννησης του Αγίου Σπυρίδωνος συνειρμικά περίπου το έτος όπoυ περιήλθε σε γάμο ο Άγιος μπορούμε να φθάσουμε στο συμπέρασμα ότι η κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα η Αγία Ειρήνη δεν ξεπερνούσε τα 35 χρόνια σε ηλικία και πιθανότατα κοιμήθηκε ένεκα ασθένειας.

Η Αγία Ειρήνη η θυγατέρα του Αγίου Σπυρίδωνα καταριθμείται μεταξύ των Αγίων της Κυπριακής Εκκλησίας και μάλιστα στο μελέτημα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ ‘ με τίτλο «Κύπρος η Αγία Νήσος» περιλαμβάνονται στοιχεία 239 Αγίων που έζησαν στην Κύπρο, μεταξύ των οποίων αναφέρεται και η κόρη του Αγίου Σπυρίδωνα, η Αγία Ειρήνη.Επίσης στον νάρθηκα του ναού της Παναγίας της Ασίνου υπάρχει τοιχογραφία της Αγίας η οποία χρονολογείται από τις αρχές του 14ου αιώνος.

*Ιωάννα Κρητσωτάκη – Δρακωνάκη, θεολόγος, πιστοποιημένη εκπαιδευτικός στη «Διαπολιτισμική και Συμπεριληπτική Εκπαίδευση» από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στη “Διοίκηση και Οργάνωση Εκπαιδευτικών μονάδων” μεταπτυχιακή φοιτήτρια ΕΚΠΑ με ειδίκευση στη «Σχολική Θρησκευτική Αγωγή»