Εφορία: Κατάργηση εγγράφων, βιβλίων και παραδοσιακών ελέγχων – Το νέο νομοσχέδιο

Όσα γνωρίζετε για την εφορία ξεχάστε τα! Ή τουλάχιστον, πολλά από αυτά που βασάνιζαν τους φορολογούμενους την αναλογική εποχή των χαρτιών, των βιβλίων και των εγγράφων. Οι εποχές αλλάζουν και μαζί τους ο κώδικας φορολογικών διαδικασιών μέσα από το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή.

Η ταλαιπωρία πολλών με τις φορολογικές δηλώσεις, οι ελέγχοι που δεν τελειώνουν ποτέ, οι «σκληροί» οροι για απώλεια ρυθμίσεων αποτελούν παρελθόν. Ο νέος κώδικας πρακτικά φέρνει «ετοιμοπαράδοτες» φορολογικές δηλώσεις που συμπληρώνονται και υποβάλλονται από την εφορία, κατάργηση λογιστικών βιβλίων κατά την διαδικασία ελέγχου και ψηφιακά ειδοποιητήρια από την ΑΑΔΕ για κάθε έγγραφο που εκδίδεται (χωρίς δηλαδή επιδόσεις και θυροκολλήσεις) ευκολότερη φορολογική ενημερότητα για όσους εξοφλούν τρίτους που σχετίζονται με την εφορία και ευνοϊκότερη παραγραφή υποθέσεων. Επίσης ο νέος φορολογικός κώδικας έχει και άλλα «παράθυρα» που ευνοούν τους φορολογούμενους καθώς χαλαρώνουν οι όροι με τους οποίους χάνεται μία ρύθμιση οφειλών προς την εφορία ενώ δίνεται και ευκαιρία σε όσους έχουν ήδη πληρώσει και την έχασαν να επιστρατεύουν στον διακανονισμό. Επίσης, οι έλεγχοι από την εφορία θα γίνονται σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο και πολύ δύσκολα θα επεκτείνονται Από την άλλη όμως, ο ελεγκτικός μηχανισμός θα μπορεί να προσδιορίζει και ένα ενδιάμεσο φόρο αν αισθάνεται ότι κάποιος επιχειρηματίας μπορεί να εξαφανιστεί!

Αναλυτικά, οι βασικές διατάξεις του νομοσχεδίου περιλαμβάνουν τα εξής:

1) Προσυμπληρωμένες φορολογικές δηλώσεις

Η διαδικασία σύνταξης και υποβολής φορολογικών δηλώσεων πρακτικά καταργείται για τους φορολογούμενους που έχουν εισοδήματα αποκλειστικά από μισθούς και συντάξεις (υπολογίζονται σε 1 εκατομμύριο πολίτες). Η φορολογική δήλωση προσυμπληρώνεται αυτόματα από την ΑΑΔΕ και οριστικοποιείται επίσης αυτόματα αν ο φορολογούμενος δεν την τροποποιήσει, υποβάλλοντας αντιρρήσεις εντός της προθεσμίας υποβολής των φορολογικών δηλώσεων. Σήμερα εφαρμόζεται μόνο η προσυμπλήρωση των εισοδημάτων από μισθούς και συντάξεις, αλλά δεν ισχύει η αυτόματη οριστικοποίηση της δήλωσης.

2) Κατάργηση υποχρέωσης προσκόμισης βιβλίων

Οι φορολογούμενοι που τηρούν βιβλία με βάση το απλογραφικό λογιστικό σύστημα (κυρίως επιτηδευματίες και μικρές επιχειρήσεις) απαλλάσσονται από την υποχρέωση να προσκομίζουν τα λογιστικά τους αρχεία στη φορολογική διοίκηση, εφόσον όλα τα σχετικά στοιχεία (έσοδα – έξοδα) διαβιβάζονται στην πλατφόρμα myDATA. Το προηγούμενο καθεστώς προβλέπει πρόστιμο ύψους 2.500 ευρώ για τη μη προσκόμιση των βιβλίων. Περαιτέρω η προθεσμία για την παροχή των πληροφοριών, που ζητά η ΑΑΔΕ από τους φορολογούμενους, αυξάνεται από 5 σε 10 ημέρες.

3) Ψηφιοποίηση διαδικασιών – Κατάργηση αλληλογραφίας από και προς την ΑΑΔΕ

Καταργείται η έγχαρτη αλληλογραφία μεταξύ φορολογικής διοίκησης και φορολογούμενων. Η επικοινωνία τους θα γίνεται αποκλειστικά με ψηφιακά μέσα (με ανάρτηση στο σύστημα Taxis και προσωπική ηλεκτρονική ειδοποίηση μέσω e-mail). Όλα τα έγγραφα θα κοινοποιούνται με την ανάρτησή τους στο λογαριασμό που διαθέτει κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο πληροφοριακό σύστημα της ΑΑΔΕ. Ο φορολογούμενος θα λαμβάνει μια ειδοποίηση στο ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο και θα εισέρχεται στο πληροφοριακό σύστημα με τους κωδικούς του για να λάβει γνώση του εγγράφου. Σημειώνεται πως η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται ήδη για μια σειρά ειδοποιήσεων της ΑΑΔΕ προς τον φορολογούμενο (π.χ. όταν εξοφλείται μια δόση της φορολογίας εισοδήματος η ΑΑΔΕ στέλνει email στον φορολογούμενο με το οποίο τον ειδοποιεί να μπει στο πληροφοριακό σύστημα για να «κατεβάσει» την απόδειξη πληρωμής της δόσης). Η επικοινωνία με τις «κλασικές» μεθόδους (επιστολές, επιδόσεις κλπ.) θα γίνεται μόνο κατ’ εξαίρεση, σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.

Το βασικό όφελος από την ψηφιοποίηση των διαδικασιών, πέρα από την επιτάχυνσή τους, είναι η ακριβής αποτύπωσή τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αμφισβητηθούν δικαστικά ο χρόνος, η μορφή και το περιεχόμενο της επικοινωνίας, αποφορτίζοντας παράλληλα και τα Δικαστήρια.

Η τήρηση όλων των αρχείων της Φορολογικής Διοίκησης θα πρέπει να γίνεται και ψηφιακά ενώ ψηφιοποιείται παράλληλα το έγχαρτο αρχείο της ΑΑΔΕ που περιλαμβάνει τα έγγραφα που εκδίδει και λαμβάνει.

4) Γρηγορότερα η έκδοση φορολογικής ενημερότητας

Υιοθετείται η διαλειτουργικότητα μεταξύ των φορέων του Δημοσίου ώστε η ΑΑΔΕ να ενημερώνεται για την ύπαρξη ή μη ληξιπρόθεσμων οφειλών του πολίτη και αντίστοιχα να χορηγεί ή μη το πιστοποιητικό φορολογικής ενημερότητας. Πρακτικά, με τη ρύθμιση αυτή κυρίως οι ΟΤΑ αλλά και άλλοι φορείς του Δημοσίου θα επικοινωνούν με την ΑΑΔΕ μόνο ηλεκτρονικά (αντί των επιστολών που ανταλλάσσουν σήμερα), είτε για την απαγόρευση απόδοσης της ενημερότητας είτε για την άρση της απαγόρευσης αυτής. Έτσι, αντιμετωπίζονται περιπτώσεις π.χ. που ο φορολογούμενος έχει εξοφλήσει οφειλές προς το Δήμο αλλά δεν μπορεί να πάρει φορολογική ενημερότητα επειδή η ΑΑΔΕ δεν έχει ενημερωθεί για την εξόφληση.

5) Συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο για τους φορολογικούς ελέγχους

Τίθεται ανώτατο χρονικό όριο για την ολοκλήρωση του φορολογικού ελέγχου, κατ’ αρχήν ένα έτος από την κοινοποίηση της εντολής ελέγχου με δυνατότητα παράτασης για 6 μήνες αν εν τω μεταξύ έχει ξεκινήσει ο έλεγχος και άλλους 6 μήνες με την προϋπόθεση αν κατά το διάστημα αυτό είναι εφικτή η ολοκλήρωση του ελέγχου. Μόνο αν από τον μέχρι τότε έλεγχο προκύψει ένδειξη ποινικώς κολάσιμης φοροδιαφυγής, κατά τους ειδικότερους όρους του άρθρου 79, περί αδικήματος φοροδιαφυγής, επιτρέπεται, με απόφαση του Διοικητή παράταση της διάρκειας του ελέγχου για 8 ακόμη μήνες. Τονίζεται, πως σήμερα δεν υπάρχει πρόβλεψη για την μέγιστη διάρκεια του ελέγχου, η οποία προσδιορίζεται από τους εκάστοτε υπαλλήλους που τον διενεργούν. Μετά το πέρας των παραπάνω προθεσμιών δεν επιτρέπεται νέος έλεγχος για το ίδιο αντικείμενο.
Αποσαφηνίζονται επίσης οι έννοιες του μερικού, πλήρους, επιτόπιου ή απομακρυσμένου ελέγχου.

6) Eνδιάμεσος προσδιορισμός φόρου

Θεσπίζεται η δυνατότητα του ενδιάμεσου προσδιορισμού φόρου, στις περιπτώσεις που συντρέχει συνδυασμός κριτηρίων από τα οποία προκύπτει άμεσος και επικείμενος κίνδυνος φοροδιαφυγής (π.χ. εποχικές νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις, ή όταν υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις ότι ο φορολογούμενος σκοπεύει να εγκαταλείψει τη χώρα). Σήμερα, υπάρχει σε ισχύ σχετική διάταξη για προληπτικό προσδιορισμό του φόρου, η οποία όμως πρακτικά δεν εφαρμόζεται, καθώς αφορά μόνο περιπτώσεις όπου υπάρχει ένδειξη φυγής από τη χώρα. Τώρα πλέον, η διάταξη γίνεται πιο συγκεκριμένη και αποτελεσματική ως προς την εφαρμογή της. Η δυνατότητα του ενδιάμεσου προσδιορισμού φόρου κρίθηκε απαραίτητη από την ΑΑΔΕ καθώς παρατηρείται συχνά το φαινόμενο εποχικές νεοσυσταθείσες επιχειρήσεις να λειτουργούν για λίγο χρονικό διάστημα και να κλείνουν από την μια μέρα στην άλλη χωρίς να αποδίδουν ούτε ένα ευρώ φόρο.

7) Παραγραφή

Η κοινοποίηση της πράξης προσδιορισμού φόρου πρέπει να γίνει μέσα στην πενταετία που προβλέπεται για την παραγραφή. Μέχρι τώρα αρκούσε μέσα στην πενταετία να έχει γίνει μόνο η έκδοση της πράξης ενώ στο εξής θα πρέπει να έχει γίνει και η κοινοποίησή της στον φορολογούμενο.

8) Διευθέτηση ρυθμίσεων προς την φορολογική διοίκηση και εξορθολογισμός κανόνων που αφορά την τυχόν απώλεια τους

Παρέχεται η δυνατότητα διευθέτησης ρυθμίσεων οφειλών που είχαν πρακτικά χαθεί προς τη φορολογική διοίκηση, με την αποπληρωμή των εκπρόθεσμων δόσεων, όσες και αν είναι αυτές, μέχρι την έναρξη ισχύος του νόμου. Οι ρυθμίσεις αυτές υπολογίζονται σε περίπου 230.000. Σε περίπτωση που έχει ήδη καταβληθεί μέρος των ανωτέρω δόσεων, τότε οι φορολογούμενοι αρκεί να αποπληρώσουν το υπόλοιπο ποσό προκειμένου να αναβιώσουν τη ρύθμιση. Σημειώνεται πως προκειμένου να αποφευχθεί η απώλεια των ανωτέρω ρυθμίσεων, η φορολογική διοίκηση θα προβεί κατά προτεραιότητα στην πίστωση στις δόσεις αυτών των ποσών που προέρχονται από επιστροφές φόρων ή από παρακρατήσεις λόγω έκδοσης αποδεικτικού ενημερότητας. Τονίζεται ωστόσο πως η παραπάνω διευθέτηση ΔΕΝ αφορά ρυθμίσεις που έχουν απολεσθεί με πράξη του Προϊσταμένου ΔΟΥ.

Επιπρόσθετα, με το σχέδιο νόμου εξορθολογίζονται οι κανόνες που αφορούν στην απώλεια των ρυθμίσεων. Σήμερα, η μη υποβολή των προβλεπόμενων δηλώσεων φόρου εισοδήματος και ΦΠΑ ή η καθυστέρηση υποβολής τους ακόμη και για μία ημέρα έχει ως συνέπεια την απώλεια των ρυθμίσεων για άλλες οφειλές. Το ίδιο ισχύει και για τυχόν νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές, που, εάν δημιουργηθούν για έστω και μια ημέρα, συνεπάγονται απώλεια της ρύθμισης. Με τις προβλέψεις του σχεδίου νόμου, δίνεται η δυνατότητα πληρωμής των παραπάνω και η τακτοποίηση των οφειλών που δεν περιλαμβάνονται στη ρύθμιση εντός 3 μηνών προκειμένου να αποφευχθεί η απώλεια της ρύθμισης. Πιο αναλυτικά, με το νέο σύστημα οι φορολογούμενοι θα μπορούν να διατηρήσουν τις ρυθμίσεις οφειλών τους εφόσον:

• Έχουν υποβάλει τις ανωτέρω δηλώσεις εντός 3 μηνών από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής τους. Εάν η προθεσμία έχει παρέλθει μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2023, μπορούν να υποβάλουν 5 μήνες μετά, δηλαδή μέχρι 31 Μαΐου 2024.
• Έχουν εξοφλήσει ή ρυθμίσει τις νέες οφειλές τους σε χρονικό διάστημα 3 μηνών από την πάροδο της προθεσμίας καταβολής τους.

9) Δυνατότητα υποβολής εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης έως και την 10η ημέρα από την κοινοποίηση του προσωρινού διορθωτικού προσδιορισμού

Προς διευκόλυνση των πολιτών και των επιχειρήσεων που υποβάλλουν κάθε χρόνο φορολογικές δηλώσεις, παρέχεται η δυνατότητα υποβολής εκπρόθεσμης αρχικής ή τροποποιητικής δήλωσης έως και τη 10η ημέρα από την κοινοποίηση προσωρινού διορθωτικού προσδιορισμού φόρου. Σήμερα αυτό που ισχύει είναι η δυνατότητα υποβολής τους μέχρι την ημέρα κοινοποίησης του προσωρινού διορθωτικού προσδιορισμού φόρου.