Tα πλεκτά κεριά του Κρούστα

Πάνε τόσα χρόνια από τότε που οι άνθρωποι οργάνωναν με τέτοιο τρόπο τη ζωή τους ώστε να παράγουν μόνοι τους όλα τα απαραίτητα για το νοικοκυριό και την οικογένειά τους. Συνήθως οι άνδρες ασχολούνταν με τις εξωτερικές εργασίες του σπιτιού, ενώ οι γυναίκες με την φροντίδα της οικογένειας και τις καθημερινές οικιακές εργασίες.

Στο πέρασμα των χρόνων άλλαξαν πολλά. Η ανάπτυξη της κοινωνίας, οι αυξημένες ανάγκες και ο εκσυγχρονισμός έφεραν ένα νέο τρόπο ζωής και απασχόλησης. Δημιουργήθηκε μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα που διευκόλυνε την καθημερινότητα των ανθρώπων. Η εργασία στην ύπαιθρο δεν εξασφάλιζε αποκλειστικά τα προς ζην και κάθε ανάγκη καλυπτόταν πλέον με ευκολία.

Όμως, όσο και αν οι εποχές άλλαξαν, συναντάμε πού και πού ακόμα και σήμερα μικρές κοινωνίες που δείχνουν να επιμένουν να ζουν σαν τον καλό παλιό καιρό… Μια βόλτα στον Κρούστα Μεραμπέλου θα σας πείσει και θα σας ταξιδέψει σε εποχές παλιές και ρομαντικές.

Οι κάτοικοι του χωριού εξακολουθούν να ζουν με τους δικούς τους ρυθμούς και ο μόχθος, η εργασία στην ύπαιθρο τούς δίνει συναισθηματική ικανοποίηση. Θες γιατί έτσι μεγάλωσαν, θες γιατί ο Κρούστας είναι ένα ορεινό χωριό και σχετικά απομακρυσμένο από τους σύγχρονους ρυθμούς, τα κατάφεραν και διατήρησαν κάθε δεσμό με το παρελθόν τους. Εκεί ο ήλιος δε βρίσκει εμπόδιο, ο αέρας και οι μυρωδιές των λουλουδιών και των φυτών “φλερτάρουν” μαζί τους και τους δίνουν κίνητρο να ζουν γαληνεμένα. Τα έθιμα και οι παραδόσεις τους πολλά!

Οι γυναίκες εξακολουθούν να υφαίνουν, να φουρνίζουν εφτάζυμο ψωμί και να φτιάχνουν μιστρόφτες και λαζάνια (χειροποίητα ζυμαρικά). Οι εικόνες και οι γεύσεις μας χάρισαν ένα νοερό ταξίδι στο χρόνο και εμείς αχόρταγοι περπατούσαμε για να δροσιστούμε ευχάριστα μέσα από τις συνήθειες και τις παραδόσεις τους. Κάπως έτσι καταφέραμε να φωτογραφίσουμε και να σας παραδώσουμε εικόνες μαγευτικές που σχετίζονται με τη θρησκευτικότητα των Κρουστιανών.

Με πίστη οι περισσότερες γυναίκες επιμένουν να φτιάχνουν μόνες τους τα κεριά που θα πάνε στην εκκλησία. Ακόμα και σήμερα που υπάρχουν τα κεριά του εμπορίου δεν κατάφεραν να σβήσουν τις συνήθειες αυτών των γυναικών. Αδιάλειπτα τόσα χρόνια τώρα, με πίστη, συνεχίζουν αυτή την παράδοση και κατάφεραν να την κάνουν να αντέξει και να συνεχιστεί.

Τα πανέμορφα πλεκτά κεριά του Κρούστα είναι άγνωστα για τους περισσότερους. Η τέχνη των πλεκτών κεριών, που κατά ανεξακρίβωτη παράδοση προέρχεται από το Βυζάντιο, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στο χωριό, και το σημαντικό… δεν έσβησε.

Η χλωρίδα της περιοχής, με τα άφθονα μελισσοκομικά φυτά, ευνόησε τη μελισσοκομία, προϊόν της οποίας είναι και το κερί, απ’ το οποίο φτιάχνονται και τα πλεκτά κεριά.

Η διαδικασία

Η Καλλιόπη Χωραφά μάς περιέγραψε τη διαδικασία όπως ακριβώς γινόταν παλιά: «Παλιά για να βγάλουμε το μέλι σπούσαμε τις κηρήθρες σε κοφίνια. Το μέλι έτρεχε από το κοφίνι και το κερί που έμενε το σφίγγαμε, το βάναμε σ’ ένα τσουκάλι και ψηνόταν. Το σουρώναμε 2-3 φορές μέχρι να καθαρίσει για να γενεί το κερί. Όταν ήταν έτοιμο το βάναμε σε λεκανάκια. Κάθε κομμάτι καθαρό κερί λεγότανε “τουπάρι”. Έτσι είχαμε μόνιμα στα σπίτια μας έτοιμο καθαρό κερί».

Οι φάσεις βέβαια κατασκευής των κεριών είναι δύο. Εκτός από το καθαρό κερί, χρειάζεται και το φιτίλι, και αυτό για να φτιαχτεί χρειάζεται βαμβακερό νήμα, το οποίο χρησιμοποιείται και στην υφαντική. Η Μαρία Δατσέρη μάς παρουσίασε την όλη διαδικασία, η οποία φαινόταν δύσκολη, αλλά και διασκεδαστική. Η ίδια το νήμα που φτιάχνεται το φιτίλι το ονόμαζε “μπαμπάκα”, κάνοντας έτσι ακόμα πιο διασκεδαστική την ατμόσφαιρα σε εμάς. Με κινήσεις γρήγορες έπαιρνε το νήμα από την ανέμη κάνοντας κάτι σαν αλυσίδα (στην ορολογία τη δικιά της το λεγόμενο αλυσίδι). Φανταστείτε ότι με γρήγορες κινήσεις κατάφερνε να κάνει θηλιές και να πλέκει κατά ένα περίεργο και παιχνιδιάρικο τρόπο το νήμα. Όσο η κυρία Μαρία έφτιαχνε το φιτίλι, η Ειρήνη Τζαβολάκη άναψε φωτιά. Η φωτιά στη συνέχεια θα βοηθήσει στο να μαλακώσουν το καθαρό κερί και να αρχίσουν να πλάθουν τα κεριά τους. Η συνεργασία 2-3 γυναικών είναι απαραίτητη! Μία γυναίκα μόνη της δύσκολα θα τα καταφέρει.

Οι γυναίκες που συναντήσαμε κουβαλούν μνήμες, θύμησες και συνήθειες που εκφράζουν άλλες εποχές. Όπως μας είπαν, συνηθίζουν να κάνουν τάματα στους Αγίους προστάτες τους, τάσσοντας το κεροφίτουλο (το φιτίλι που φτιάχνουν με το βαμβακερό νήμα) που θα φτιάξουν. Για να εκπληρωθεί το τάμα πρέπει να “ζωστεί” η εκκλησία με το κεροφίτουλο, πρέπει δηλαδή οι γυναίκες που έκαναν το τάμα να τυλίξουν περιμετρικά την εκκλησία με το φιτίλι όσες φορές έχουν τάξει. Το κεροφίτουλο αυτό μένει για 40 ημέρες γύρω από την εκκλησία και έπειτα μαζεύεται για να φτιαχτούν τα κεριά.

Όλα μας ταξίδευαν πίσω στο χρόνο και δημιουργούσαν μια ατμόσφαιρα ενότητας, αγάπης και ελπίδας. Με αυτή την ατμόσφαιρα συνεχίσαμε και τη διαδικασία για να φτιάξουμε τα κεριά. Αυτή τη φορά έπρεπε να πλησιάσουμε στην παρασιά και να αισθανθούμε τη θερμοκρασία της φωτιάς. Η συνεργασία των γυναικών είχε ξεκινήσει για τα καλά!

Η Ειρήνη Τζαβολάκη προσπαθούσε να ζεστάνει και να μαλακώσει το καθαρό κερί. Το πλησίαζε στη φωτιά και έπειτα σαν ζυμαράκι έπαιζε μαζί του. Ήθελε να το μαλακώσει, αλλά όχι να το λειώσει, ούτε να το αφήσει κρύο, διότι δε θα μπορούσε να το πλάσει σε κερί. Η Μαρία Δατσέρη κρατούσε τεντωμένο το φιτίλι και η Καλλιόπη Χωραφά ξεκινούμε να τρίβει το βόλο με το μαλακό κερί έως ότου δημιουργήθηκε ένα λεπτό και μεγάλο σε μήκος κερί, που πλησίαζε το ένα μέτρο. Το εντυπωσιακό ήταν ότι, αν και χειροποίητο, ήταν αψεγάδιαστο και είχε το ίδιο πάχος σε όλη την επιφάνειά του.

Στη συνέχεια ακολούθησε το πλέξιμο του κεριού και αφού το πλέξιμο τελείωσε, το άλειψαν με λάδι για να του χαρίσουν λάμψη και ομορφιά. Βέβαια η χρήση του λαδιού δεν είναι τυχαία, αφού συνδέεται με όλες τις τελετουργίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ήθη και έθιμα: Κρατούν ζωντανές τις παραδόσεις τους

Τα πλεκτά αυτά κεριά προσφέρονται στις εκκλησίες τις Κυριακές, τη Σαρακοστή των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Τη Μεγάλη Πέμπτη μάλιστα οι γυναίκες που τα φτιάχνουν τα στολίζουν με ρόδα για να τα πάν’ στην εκκλησιά.

Αν τώρα μια νοικοκυρά δεν έχει φτιάξει τα κεριά που θα χρειαστεί, παίρνει το κερί από κάποια άλλη, δίνοντας για αντάλλαγμα κάτι από τα προϊόντα της.

Ανακαλύπτοντας τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των Κρουστιανών, διαπιστώνει κανείς ότι οι προσπάθειες των ανθρώπων εκεί υφαίνουν μια πραγματικότητα που συνδέεται απόλυτα με την ιστορία και το παρελθόν τους. Η καθημερινότητά τους, οι ασχολίες τους, ο τρόπος ζωής τους διηγούνται ιστορίες που μοιάζουν να είναι από το μακρινό παρελθόν και, αν και μακρινό… δεν είναι ξεχασμένο!