Επιστροφή νεολιθικών ευρημάτων από τη Γερμανία στην Ελλάδα

Νεολιθικά ευρήματα επιστρέφουν, 72 χρόνια μετά τον εκπατρισμό τους από τους ναζί, στην Ελλάδα. Η πρωτοβουλία του γερμανικού Pfahbaumuseum κλείνει έναν κύκλο, ελπίζοντας να εγκαινιάσει νέες συνεργασίες.

Ένας εκπατρισμένος αρχαιολογικός θησαυρός επιστρέφει μετά από 72 χρόνια σε ελληνικό έδαφος. Τα περίπου 9000 θραύσματα κεραμικών αγγείων της πρώιμης εποχής του λίθου βρίσκονται σήμερα στο Pfahlbaumuseum Unteruhldingen στη λίμνη της Κωνσταντίας, πλάι στους προϊστορικούς πασσαλόπηκτους οικισμούς.

Η διαδικασία επαναπατρισμού ξεκίνησε με προσωπική πρωτοβουλία του διευθυντή του γερμανικού μουσείου Γκούντερ Σέμπελ. «Είχαμε ήδη από το 2010 επαφές με τις ελληνικές αρχές, με το υπουργείο Πολιτισμού και με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και είπαμε ότι βεβαίως εμείς, ως αρχαιολόγοι, θέλουμε να τα δώσουμε πίσω. Ότι είναι ευθύνη και καθήκον μας, αλλά πρέπει να βρούμε τον τρόπο», εξηγεί ο γερμανός αρχαιολόγος στο μικρόφωνο της DW.

Τα ευρήματα ήρθαν στο φως στο πλαίσιο ανασκαφής γερμανών αρχαιολόγων στη Μαγούλα Βισβίκη, ένα νεολιθικό οικισμό που είχαν φέρει στην επιφάνεια οι έρευνες του σημαντικού έλληνα αρχαιολόγου Χρήστου Τσούντα στις αρχές του 20 αι. Τις γερμανικές ανασκαφές στην περιοχή του Βελεστίνου επέβλεπε ο αρχαιολόγος Χανς Ράιναρτ, υπό το πρόσταγμα στρατιωτικού επιτελείου με επικεφαλής τον ιδεολόγο του ναζισμού Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ.

Σε αναζήτηση προγονικού κλέους

Οι εθνικοσοσιαλιστές ανέσκαψαν τους γηλόφους της Θεσσαλίας προς άγραν τεκμηρίων για την αρχαία εγκατάσταση γερμανικών φύλων στην περιοχή, με απώτερο στόχο να αποδείξουν τη φυλετική και πολισμική τους ανωτερότητα, καθώς και τη νομιμότητα της κατοχής των ελληνικών εδαφών.

Οι ανασκαφές έγιναν με την έγκριση του Κ. Λογοθετόπουλου, υπουργού Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου. Τα νεολιθικά ευρήματα ανασύρθηκαν από τη γη το 1941. Ένα μέρος τους έμεινε τότε στο Βόλο και τα υπόλοιπα μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο για να μελετηθούν από επιστήμονες του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Μετά από βομβαρδισμούς στη γερμανική πρωτεύουσα το 1943 συσκευάστηκαν πρόχειρα για να καταλήξουν αργότερα με περιπετειώδη τρόπο στο Pfahlbaumuseum.

Αρωγός και διαμεσολαβητής για το συντονισμό της επιστροφής των ευρημάτων είναι το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Στουτγάρδη. «Είναι μία διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, διότι ένα τέτοιο εγχείρημα απαιτεί κατά πρώτο λόγο μία προεργασία σε επιστημονικό στάδιο. Κατά δεύτερο λόγο βεβαίως υπάρχουν και οι διαδικαστικές πτυχές της υπόθεσης: το πώς θα σταλούν, πως θα γίνει η παράδοση, όλα αυτά τα ζητήματα, οι λεπτομέρειες αυτές», εξηγεί ο Γενικός Πρόξενος Παναγιώτης Πάρτσος.

Παράθυρο μελλοντικής συνεργασίας

Φαίνεται λοιπόν ότι ο νόμιμος επαναπατρισμός των ευρημάτων είναι απλά θέμα χρόνου. Ο Γκούντερ Σέμπελ εξέφρασε την επιθυμία παράδοσης σε δύο δόσεις, καθώς οι τελευταίες μελέτες του υλικού βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη: Άμεση επιστροφή 6000 θραυσμάτων και παράδοση των υπόλοιπων 3000 εντός του χρόνου.

«Είναι γνωστό το πόσο καλές είναι οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Είναι άριστες, είμαστε και οι δύο μέσα στην ΕΕ, υπάρχουν τόσα πράγματα που συνδέουν τις δύο χώρες και αυτό είναι κάτι επιπρόσθετο στο ήδη υφιστάμενο άριστο πλέγμα σχέσεων», δηλώνει ο κ. Πάρτσος αποτιμώντας τον επαναπατρισμό των ευρημάτων.

Ο διευθυντής του Pfahlbaumuseum ελπίζει ότι με την επιστροφή αυτή θα κλείσει ένας κύκλος, που θα μπορούσε να εγκαινιάσει μία νέα διμερή συνεργασία. «Θα ήθελα να τελειώσω τη συγκεκριμένη υπόθεση, αλλά θα ήθελα επίσης να τη δει κανείς ίσως σαν μια αρχή για έναν τρόπο αμοιβαίας συμπεριφοράς στο μέλλον. Ώστε να μπορεί να πει απλά ότι είναι ανοησία να σκεφτόμαστε με εθνικιστικούς και ιδεολογικούς όρους. Στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με μία κοινή ευρωπαϊκή προϊστορία. Τα σημερινά όρια δεν υπήρχαν σε καμία περίπτωση στην εποχή του λίθου. Αυτό το γνωρίζουμε σήμερα», τονίζει ο Γκούντερ Σέμπελ.

Άρης Καλτιριμτζής