Το Ηράκλειο πρωτοπορεί στον ενεργειακό και πράσινο μετασχηματισμό

«Απόβαση» στις χειμωνιάτικες Βρυξέλλες, στην καρδιά της Ε.Ε. έκανε, πριν από λίγες ημέρες, ελληνική αποστολή, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης, του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου και της Ενωσης Λιμένων Ελλάδος.

Στις αποσκευές τους είχαν το πρωτοποριακό σχέδιο του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου, ElectriPort, το οποίο βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και το παρουσίασαν σε εκπροσώπους θεσμικών φορέων. Το σχέδιο εκπονείται στο πλαίσιο της απανθρακοποίησης των Θαλάσσιων Μεταφορών που αποτελεί βασικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στόχος είναι η μελέτη και σχεδίαση των απαιτούμενων έργων για την ηλεκτρική τροφοδοσία των πλοίων στο λιμάνι από το ηλεκτρικό δίκτυο της στεριάς (cold ironing ή Onshore Power System-POS). Η υλοποίησή του θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και των εκπομπών βλαπτικών για την υγεία αέριων ρύπων και θα συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη του Ηρακλείου. Θα αποτελέσει έργο-πιλότο για την ανάπτυξη και άλλων παρόμοιων έργων σε πόλεις-λιμάνια. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στα λιμάνια τα πλοία χρησιμοποιούν τις βοηθητικές τους μηχανές προκειμένου να τροφοδοτήσουν τα αναγκαία φορτία για τη λειτουργία των επιμέρους Η/Μ εγκαταστάσεων, κυρίως φωτισμό, κλιματισμό κ.λπ. Με τη διαδικασία του cold ironing, το πλοίο έχει σβηστές τις μηχανές του καθ’ όλη τη διάρκεια του ελλιμενισμού του και αντλεί όλη την απαιτούμενη ενέργεια από το ηλεκτρικό δίκτυο του λιμένος. Το «business stories» ήταν εκεί και παρακολούθησε το… road show.

Ο Μανώλης Κουτουλάκης, γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, που συμμετείχε στην αποστολή εκπροσωπώντας την ελληνική κυβέρνηση επεσήμανε:

«Η κοινή παρουσία και πορεία του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και των φορέων της λιμενικής βιομηχανίας της Ελλάδας και ειδικότερα με τον ΟΛΗ Α.Ε. και την Ενωση Λιμένων Ελλάδος (ΕΛΙΜΕ), υποδηλώνει την προσήλωση και θεσμική συνεργασία όλων για την προώθηση του κοινού σχεδιασμού για την απανθρακοποίηση των θαλασσίων μεταφορών, με έμφαση στα νησιώτικα λιμάνια και τη ναυτιλία» και συνέχισε:

«Οι πρωτοβουλίες, αλλά και η ταυτότητα του ΟΛΗ, ως ο οργανισμός που πρωτοπορεί σε θέματα ενεργειακού και πράσινου μετασχηματισμού, αποτελούν για το υπουργείο ένα ζωντανό εργαστήριο για δοκιμή, ωρίμαση και αξιολόγηση καινοτόμων εφαρμογών που λειτουργούν ως οδηγός και για τα άλλα λιμάνια, σε λύσεις όπως το cold-ironing, η αξιοποίηση του υδρογόνου, οι εφαρμογές ΑΠΕ στα λιμάνια κ.ά.».

Οπως τόνισε ο γ.γ., «ο Εθνικός Σχεδιασμός για την απανθρακοποίηση των θαλάσσιων ενδομεταφορών με έμφαση στις νησιωτικές μεταφορές και την ακτοπλοΐα, προχωράει εντατικά, τόσο μέσα από την εκπόνηση πρότυπων μελετών, όσο και με τη δέσμευση ικανών πόρων μέσα από το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης, όσο και μέσα από εξειδικευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως ο ΝΕΑΡΧΟΣ, που αναμένεται τα επόμενα χρόνια να κατευθύνουν πόρους τουλάχιστον 300 εκατ. ευρώ. Σημαντικό ποσοστό αυτών των πόρων θα αφορά παρεμβάσεις στον τομέα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και επενδύσεις σε φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες».

Ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΗ Μηνάς Παπαδάκης έκανε την παρουσίαση του σχεδίου, ενώπιον θεσμικών παραγόντων με προεξέχουσες την Ισαβέλλα Ρίκμποστ, γενική γραμματέα του Οργανισμού Ευρωπαϊκών Λιμένων-ESPO και τη Μαρί-Καρολάιν Λορέν, γενική διευθύντρια της Διεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας-CLIA για την Ευρώπη.

Ανέφερε μεταξύ άλλων: «Προχωράμε να καλύψουμε την παροχή ηλεκτροδότησης σε πέντε θέσεις ελλιμενισμού πλοίων, ήτοι τρία για την ακτοπλοΐα και δύο για κρουαζιερόπλοια ή εμπορικά πλοία. Η μέγιστη ισχύς που θα μπορούμε να παράσχουμε ταυτόχρονα στα ελλιμενιζόμενα πλοία ανέρχεται σε 15 MW, και αυτό είναι ένας περιορισμός από τα δεδομένα του τοπικού δικτύου. Με την ισχύ αυτή θα μπορούμε να καλύψουμε ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο, δύο πλοία της ακτοπλοΐας και ένα ακόμα μικρότερο κρουαζιερόπλοιο ή εμπορικό πλοίο».

Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΟΛΗ Α.Ε., «το συνολικό ύψος της επένδυσης, στην ελαφριά της έκδοση, θα ανέλθει σε 15 εκατ. ευρώ. Το κόστος μετατροπής για τα πλοία κυμαίνεται ανάλογα με τον τύπο τους και ξεκινάει από 500.000 ευρώ για τα πλοία της ακτοπλοΐας και φτάνει στο 1 εκατ. ευρώ για τα κρουαζιερόπλοια».

Η Ισαβέλλα Ρίκμποστ από την πλευρά της άρχισε την τοποθέτησή της απονέμοντας τα εύσημα στον ΟΛΗ:

«Φέρνετε καλά νέα στις Βρυξέλλες. Εχετε πολύ καλή προσέγγιση του θέματος. Αποτελεί μέρος των ecoports στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης. Σε λίγα χρόνια όλο και περισσότερα ευρωπαϊκά λιμάνια θα έχουν ηλεκτρικό δίκτυο της στεριάς. Βέβαια το θέμα δεν είναι πόσες εγκαταστάσεις θα υπάρχουν, αλλά πόσες θα λειτουργούν σωστά ώστε να μπορούν να συνδέονται με τα πλοία» και συνέχισε: «Πρέπει οι πόλεις-λιμάνια να έχουν καθαρό αέρα. Οι εκπομπές αερίων από τα ελλιμενισμένα πλοία είναι ένα μικρό ποσοστό σε σύγκριση με το συνολικό ποσοστό αερίων που εκπέμπουν όλα τα πλοία». Στη συνέχεια τόνισε ότι «οι πράσινες επενδύσεις στα λιμάνια είναι ένα μικρό ποσοστό σε σύγκριση με τις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν στη ναυτιλιακή βιομηχανία συνολικά» και προσέθεσε για τη χρηματοδότηση των έργων και το θεσμικό πλαίσιο:

«Το funding, η εξεύρεση χρηματοδότησης, είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα. Είναι πρόκληση για τα λιμάνια οι επενδύσεις με στόχο τη μετάβαση στην πράσινη ναυτιλία. Χρειάζεται να γίνουν τεράστιες επενδύσεις. Ομως εάν θέλουμε να προσελκύσουμε χρηματοδότες και να κάνουμε επενδύσεις θα πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ε.Ε. είμαστε σχεδόν έτοιμοι για το Onshore Power System».

Τα κρουαζιερόπλοια

Από την πλευρά της η Μαρί-Καρολάιν Λορέν, γενική διευθύντρια της Διεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας-CLIA για την Ευρώπη, εξέφρασε την ικανοποίησή της διότι ο ΟΛΗ εκπονεί το σχέδιο ElectriPort. Τόνισε ότι η μείωση των εκπομπών θα είναι αρχικά 10% ανάλογα με τη διαχείριση του πλοίου, ενώ σε τοπικό επίπεδο θα φτάσει μέχρι και το 80%.

Αναφερόμενη στη βιομηχανία της κρουαζιέρας υπογράμμισε ότι στα κρουαζιερόπλοια μέλη της CLIA, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 94% του παγκόσμιου στόλου, έχουν ήδη εγκατασταθεί συστήματα cold ironing στο 40%, ενώ μέχρι το 2028 θα έχουν εγκατασταθεί στο 75%.

Οπως είπε, «το θέμα είναι ότι αν και τα κρουαζιερόπλοια έχουν τον κατάλληλο εξοπλισμό, μόλις 11 ευρωπαϊκά λιμάνια έχουν τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας σε σύνολο 300 που εξυπηρετούν την κρουαζιέρα. Και αυτά τα 11 βρίσκονται στη Βόρεια Ευρώπη. Υπογράμμισε ότι η κρουαζιέρα κάνει το καθήκον της και θα πρέπει να έχει τη στήριξη-συνεργασία τόσο της Ε.Ε. όσο και των κρατών-μελών στον δρόμο για την απανθρακοποίηση». Πρόσθεσε μάλιστα ότι θα πρέπει αφενός να εξασφαλιστούν χαμηλές και σταθερές τιμές ηλεκτρικού ρεύματος για τα πλοία που το χρησιμοποιούν στα λιμάνια και αφετέρου να μην επιβληθούν νέοι φόροι ή επιπλέον χρεώσεις.

Ο Αντώνης Αβρανάς, διαπιστευμένος στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε. για θέματα Θαλασσίων Μεταφορών, ξεκαθάρισε το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει την ηλεκτροφόρτιση των πλοίων στους λιμένες τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο και αποκάλυψε το τι ειπώθηκε σε ενδοκοινοτικό επίπεδο:
«Η από ξηράς παροχή ρεύματος στους λιμένες θα ρυθμίζεται θεσμικά με έναν από τους Κανονισμούς που περιλαμβάνονταν στο πακέτο Fit for 55 της Επιτροπής, δηλαδή τον Κανονισμό για την Υποδομή Εναλλακτικών Καυσίμων, τον λεγόμενο AFIR. Σε έναν πρώτο άτυπο τριμερή διάλογο στις 27 Οκτωβρίου 2022, οι συννομοθέτες, Συμβούλιο και Ευρωκοινοβούλιο, αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με τις θέσεις τους και συμφώνησαν να παραχωρήσουν ευρεία εντολή σε επίπεδο τεχνικών συναντήσεων.

Κατά τον δεύτερο άτυπο τριμερή διάλογο στις 13 Δεκεμβρίου 2022, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος». Οπως είπε, όσον αφορά το άρθρο 9 για την από ξηράς παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στους θαλάσσιους λιμένες, «το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου συμφωνήθηκε. Ορισμένα θέματα μόνο παραμένουν ανοιχτά και θα συζητηθούν κατά τη διάρκεια του τρίτου άτυπου διαλόγου με το Ευρωκοινοβούλιο που έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί στα τέλη Φεβρουαρίου (28η Φεβρουαρίου). Οπως όλα δείχνουν, το πιθανότερο είναι έως το τέλος του εξαμήνου που διανύουμε η πρόταση Κανονισμού AFIR θα έχει συμφωνηθεί από τους συννομοθέτες και εντός του 2023 θα υιοθετηθεί». Οσο για το τι σημαίνει αυτό για τα ελληνικά λιμάνια είπε:

1 Σύμφωνα με το Αρ.9 του Κανονισμού, τα κράτη-μέλη διασφαλίζουν ότι παρέχεται στους θαλάσσιους λιμένες του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών μια ελάχιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από την ξηρά για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και επιβατηγά πλοία και για τον σκοπό αυτό, επί τη βάσει ορισμένων κριτηρίων θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι έως την 1η Ιανουαρίου 2030 οι λιμένες θα είναι εξοπλισμένοι για να παρέχουν κάθε χρόνο ηλεκτρική ενέργεια από την ξηρά για τουλάχιστον το 90% του συνολικού αριθμού των προσεγγίσεων πλοίων άνω των 5.000 μεικτών τόνων που θα είναι αγκυροβολημένα στην αποβάθρα του σχετικού θαλάσσιου λιμένα

2 Παράλληλα, τα κράτη-μέλη διασφαλίζουν ότι διατίθεται επαρκής υποδομή και χωρητικότητα δικτύου, απόθεμα ισχύος και κατάλληλη μετατροπή συχνότητας για την ικανοποίηση των απαιτήσεων για την ασφαλή και επαρκή ηλεκτροφόρτιση των πλοίων.

3 Στις περιπτώσεις όπου ο θαλάσσιος λιμένας του διευρωπαϊκού δικτύου βρίσκεται σε νησί που δεν συνδέεται απευθείας με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας δεν θα υφίσταται υποχρεωτικότητα εφαρμογής, έως ότου ολοκληρωθεί μια τέτοια σύνδεση ή αναπτυχθεί επαρκής τοπικά παραγόμενη δυναμικότητα ηλεκτρικής ενέργειας από μη ορυκτές πηγές ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών του νησιού.

4 Σε εθνικό επίπεδο τώρα αυτό που εκκρεμεί και πρέπει να άμεσα να γίνει είναι ο Εκτελεστικός Κανονισμός με τη μορφή Προεδρικού Διατάγματος για την ασφαλή ηλεκτροδότηση, φόρτιση, ελλιμενισμό και έλεγχο/πιστοποίηση ηλεκτρικών και υβριδικών σκαφών. Σύμφωνα με πληροφορίες μου από την πρωτεύουσα, το Προεδρικό Διάταγμα βρίσκεται στο τελικό του στάδιο και αναμένεται να δημοσιευθεί εντός του 2023».

Ο Δημήτρης Ιατρίδης, εκτελεστικός διευθυντής της Ενωσης Λιμένων Ελλάδος, ανέφερε ότι το λιμάνι του Ηρακλείου βρίσκεται στην κορυφή όσων προετοιμάζονται εγκαίρως για τη μετάβαση στην πράσινη αλλά και στην έξυπνη ναυτιλία και πρόσθεσε: «Το επιτυχημένο έργο Electriport καταδεικνύει περίτρανα αυτό το σημείο όσον αφορά την παροχή χερσαίας ηλεκτρικής ενέργειας. Το ρεκόρ προσέλευσης κρουαζιέρας στο Ηράκλειο το 2022 που δημοσιοποίησε ο Σύνδεσμός μας και τα ισχυρά ετήσια οικονομικά αποτελέσματα και η ανάπτυξη υπογραμμίζουν μια εξαιρετική οργανωτική διαχείριση. Το Ηράκλειο κινείται επίσης προς την εξασφάλιση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για άλλα υπερσύγχρονα έργα μαζί με άλλα ελληνικά λιμάνια. Είναι πεντακάθαρο ότι απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις για την παροχή χερσαίας ηλεκτρικής ενέργειας στο πλαίσιο του Κανονισμού Υποδομών Εναλλακτικών Καυσίμων, που βρίσκεται σε διαδικασία ολοκλήρωσης».

Ο Γιάννης Μωραϊτάκης, υπεύθυνος πώλησης έργων Νότιας Ευρώπης για τη Wartsila, εξήγησε: «Το έργο θα αναπτυχθεί στις προβλήτες 1, 2, 4 και 5 όπου ελλιμενίζονται επιβατικά οχηματαγωγά, πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και κρουαζιερόπλοια. Η μέγιστη ηλεκτρική ισχύς που προβλέπεται να διατεθεί από τον ΔΕΔΗΕ είναι 15 ΜW και για τον λόγο αυτό υφίσταται περιορισμός για το πόσα πλοία μπορούν να τροφοδοτηθούν ταυτόχρονα. Σε κάθε περίπτωση όμως η σχεδίαση είναι τύπου «ανοικτής αρχιτεκτονικής» και θα είναι δυνατή στο μέλλον η ταυτόχρονη ηλεκτροδότηση περισσότερων πλοίων με μικρή αναβάθμιση του συστήματος, εφόσον διατεθεί περισσότερη ισχύ από τον ΔΕΔΗΕ».

Η δρ Μαρίνα Μανιάτη και ο δρ Μανώλης Νικολαΐδης από την Premium Consulting, εταίρος του έργου, παρουσίασαν την οικονομοτεχνική προσέγγιση του έργου και κατέδειξαν τις παραμέτρους από τις οποίες εξαρτάται η βιωσιμότητα του έργου τόσο για το λιμάνι όσο και για τους χρήστες της νέας υπηρεσίας.

Ο Δρ Εμμανουήλ Καραπιδάκης, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο: H τροφοδοσία ηλεκτρικής ισχύος και ενέργειας των πλοίων από την ξηρά είναι μια καινοτόμα τεχνολογία που επιτρέπει στα πλοία να κλείνουν τις γεννήτριες ντίζελ τους, ενώ βρίσκονται στο λιμάνι, το λιμάνι του Ηρακλείου στην συγκεκριμένη περίπτωση. Αυτό όχι μόνο μειώνει τις εκπομπές επιβλαβών ρύπων ουσιαστικά εντός αστικού ιστού (πόλη του Ηρακλείου), αλλά μειώνει επίσης την κατανάλωση καυσίμου και τα επίπεδα θορύβου.

Οι αναγκαίοι υποσταθμοί στο εκάστοτε λιμάνι είναι κρίσιμης σημασίας υποδομή, η οποία πρέπει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις ανάγκες των πλοίων, όσο και του τοπικού δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Στο λιμάνι του Ηρακλείου οι συγκεκριμένοι υποσταθμοί περιλαμβάνουν μετασχηματιστές συνολικής ισχύος 15MW, συσκευές προστασίας και συστήματα καλωδίωσης που μπορούν να χειριστούν τις υψηλές τάσεις και τα ρεύματα που απαιτούνται από τα πλοία.

Μελλοντικά, η ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η υπεράκτια αιολική και η ηλιακή ενέργεια σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης, διευρύνει τις δυνατότητες τροφοδοσίας από το λιμάνι του Ηρακλείου, καθιστώντας δυνατή την τροφοδοσία των πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από καθαρές και βιώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας.

Συνεπώς, καθώς όλο και περισσότερα λιμάνια και πλοία υιοθετούν την συγκεκριμένη τεχνολογία τροφοδοσίας κατά την διάρκεια του ελλιμενισμού, η ναυτιλιακή βιομηχανία δύναται να σημειώσει σημαντική πρόοδο προς την επιδιωκόμενη ενεργειακή μετάβαση και την μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του τομέα.

Την αξιολόγηση ασφάλειας των συστημάτων εγκαταστάσεων του έργου Electriport ανέπτυξε ο καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου του τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Νικήτας Νικητάκος, αναφερόμενος ότι η εγκατάσταση της ηλεκτροδότησης πλοίων με ρεύμα από την ξηρά θα επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις στο θέμα ασφάλειας (security) του λιμένος του Ηρακλείου. Τόνισε ότι όσον αφορά την φυσικά ασφάλεια θα πρέπει να γίνει τροποποίηση του υπάρχοντος σχεδίου ασφάλειας (ISPS) προβλέποντας επιπρόσθετα μέτρα στα σημεία που πρόκειται να εγκατασταθούν οι διατάξεις ηλεκτροδότησης. Τα μέτρα θα αφορούν και θα διαφοροποιούνται και στις 3 καταστάσεις ασφάλειας. Αρκετά σημαντικό, λόγω των σημαντικών τεχνολογικών εξελίξεων, είναι η εκπόνηση μελέτης για την κυβερνοασφάλεια τόσον όσον αφορά τα συστήματα ΙΤ (Information Technology -πληροφοριακά συστήματα) όσον και τα συστήματα ΟΤ (Operation Technology – PLCs, SCADA etc). Απαιτείται κατάλληλη εκπόνηση μελέτης εντοπισμού και διαχείρισης κινδύνων ασφάλειας που προέρχονται από τα παραπάνω συστήματα.