Έργα πολιτισμού σε Ηράκλειο και Χανιά

Εργα πολιτισμού πραγματοποιούνται στην Κρήτη με στόχο την ανάδειξη συγκεκριμένων περιοχών με έντονο πολιτιστικό απόθεμα. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού προχωρεί στην αποκατάσταση, την ανάδειξη και τη λειτουργική ένταξη των Νεωρίων, με τα συνοδευτικά τους κτήρια, στο μνημειακό σύνολο του ενετικού λιμένα του Ηρακλείου και στην καθημερινή ζωή της πόλης.

Στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με το Πολυτεχνείο Κρήτης εκπονήθηκε ερευνητικό πρόγραμμα –το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠΠΟΑ- με στόχο την ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση των μελετών ωρίμανσης των έργων, αποκατάστασης και επανάχρησης των Δυτικών και Ανατολικών Νεωρίων, στο Ηράκλειο.

«Με τις προτεινόμενες επεμβάσεις στο μνημειακό σύνολο των Νεωρίων επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος του στο αστικό περιβάλλον, αποκαθίστανται η ιστορικότητα του χώρου, ο μνημειακός χαρακτήρας του και η σχέση του εμβληματικού συγκροτήματος με τη θάλασσα. Στόχος μας είναι η προστασία και διάσωση των Νεωρίων, αλλά συγχρόνως η ανάδειξη και αξιοποίησή τους με νέες, συμβατές πολιτιστικές χρήσεις. Βασική αρχή των προτεινόμενων επεμβάσεων αποτελεί η διατήρηση του αποτυπώματος του χρόνου ως προς την αυθεντικότητα του μνημειακού κελύφους, έχοντας ως άξονες τη διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρα του συγκροτήματος και κάθε χώρου ξεχωριστά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο πετυχαίνουμε να διατηρήσουμε τη φυσιογνωμία και την αυθεντικότητα του συγκροτήματος, να αξιοποιήσουμε αναπτυξιακά έναν δυναμικό πολιτιστικό πόρο και να αναδείξουμε τον ιστορικό χαρακτήρα του ενετικού λιμανιού σε συνδυασμό με το φρούριο του Κούλε» δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.

Αντικείμενο του ερευνητικού προγράμματος, το οποίο έλαβε τη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, είναι η αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης, της σεισμικής συμπεριφοράς των επιμέρους κτηρίων του συγκροτήματος των Νεωρίων -Δυτικά και Ανατολικά Νεώρια, Δυτική Αποθήκη, Αποθήκη Άλατος και Δεξαμενή Τζάνε- η αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζουν, καθώς και η ένταξη νέων χρήσεων σε αυτά. Η ερευνητική ομάδα, που εκπόνησε το πρόγραμμα, αποτελείται από καθηγητές του Πολυτεχνείου Κρήτης, από ερευνητές και άλλων ελληνικών ΑΕΙ, καθώς και του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari της Βενετίας.

Βάσει των αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος επί των κτηρίων: Η Δυτική αποθήκη, η οποία προτείνεται να στεγάσει σημείο ενημέρωσης επισκεπτών, βρίσκεται σε ιδιαιτέρως κακή κατάσταση και κρίνεται πρόσφορη η διατήρηση μόνο του ισογείου. Στα Δυτικά Νεώρια, οι επεμβάσεις που έχουν γίνει έχουν αντιμετωπίσει τα βασικά δομικά προβλήματα του συγκροτήματος. Τα Δυτικά Νεώρια θα επαναχρησιμοποιηθούν ως εκθεσιακοί χώροι με βασική θεματική τη ναυπηγική τέχνη. Στην Αποθήκη Άλατος, η οποία θα στεγάσει περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις, προβλέπεται η κατασκευή αναβατορίου για χρήση ΑμεΑ. Τόσο η Αποθήκη, όσο και η Δεξαμενή Τζάνε, στην οποία θα φιλοξενείται έκθεση με θέμα τα δημόσια έργα της Βενετοκρατίας, δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά δομικά προβλήματα. Τα Ανατολικά Νεώρια διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση, παρά την κατά τόπους διάβρωση λόγω του θαλάσσιου περιβάλλοντος του μνημείου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Τα Ανατολικά Νεώρια πρόκειται να στεγάσουν υπαίθριες πολιτιστικές δραστηριότητες. Ως προς τον περιβάλλοντα χώρο των μνημείων, προτείνεται η ενοποίηση και αξιοποίησή του προς όφελος του κοινού, αποκαθιστώντας τη διάσπαση της συνοχής του ιστορικού συνόλου, απομακρύνοντας οχλούσες χρήσεις και αποκαθιστώντας την ασφαλή πρόσβαση των πεζών. Η ήπια προσέγγιση ως προς τις προτεινόμενες χρήσεις, με την ένταξη απλής μορφής κατασκευών εντός των θόλων, επιτρέπει τη διατήρηση και προστασία των ιστορικών κατασκευών. Οι θέσεις στα υψηλότερα σημεία στα Δυτικά Νεώρια και επί της Αποθήκης Άλατος, αλλά και το δώμα της Δεξαμενής Τζάνε προβλέπονται ως χώροι ανάπαυσης των επισκεπτών. Η πρόταση ανάδειξης του μνημειακού κτηριακού συγκροτήματος προβλέπει εξωτερικό και εσωτερικό φωτισμό.

Τα Νεώρια κατασκευάστηκαν επί Ενετοκρατίας μεταξύ 13ου και 16ου αι. Αφού συμπλήρωσαν τους φυσικούς βραχώδεις σχηματισμούς για τη διαμόρφωση λιμενοβραχιόνων, οργάνωσαν τον λιμένα του Χάνδακα για την ασφαλή διακίνηση του εμπορίου. Ο λιμένας εντάχθηκε στην οχύρωση της πόλης και κατασκευάστηκαν το Φρούριο της Θάλασσας, τα Νεώρια, η Δεξαμενή και η Αποθήκη Άλατος. Στα τρία συγκροτήματα Νεωρίων κατασκεύαζαν, επισκεύαζαν και διατηρούσαν τις βενετσιάνικες γαλέρες. Πρώτο οικοδομήθηκε το συγκρότημα των Arsenali Antichi (Αρχαία Νεώρια) το 1451, όπου σήμερα στεγάζονται υπηρεσίες της Περιφέρειας Κρήτης. Μεταξύ 1552 και 1556 κατασκευάστηκε δυτικά του λιμένα, ένα ακόμη συγκρότημα Νεωρίων, τα Arsenali Vecchi (Παλαιά Νεώρια). Στην ανατολική πλευρά ανεγέρθηκαν μεταξύ 1556 και 1609, τα συγκροτήματα των Arsenali Nuovi και Nuovissimi (Νέα και Νεώτερα Νεώρια). Δυτικά των Arsenali Nuovi-Nuovissimi, στο κενό που διαμορφώθηκε μεταξύ των Νεωρίων και της μεσαιωνικής οχύρωσης κατασκευάστηκε η μεγαλύτερη Δεξαμενή νερού της πόλης (Cisterna). Τα επιμέρους κτήρια του συγκροτήματος του 15ου – 17ου αιώνα, λόγω της κακής κατάστασης διατήρησής τους, πρέπει να αποκατασταθούν άμεσα.

Σε μια πολιτιστική διαδρομή 27 μνημείων η ιστορία του Αποκόρωνα Χανίων

Παράλληλα, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, τον Δήμο Αποκόρωνα και το Πολυτεχνείο Κρήτης, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση μιας πολιτιστικής διαδρομής, που θα αναδεικνύει πλήρως το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα του Αποκόρωνα Χανίων.

Η Σύμβαση υπεγράφη χθες στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Καρυδίου, από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, τον Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη, τον Δήμαρχο Αποκορώνου Χαράλαμπο Κουκιανάκη, τον Πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης Μιχαήλ Λαγουδάκη και την επιστημονική υπεύθυνη του έργου Αμαλία Κωτσάκη. Ο προϋπολογισμός της είναι 409.200 ευρώ με χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης και σταδιακή περάτωση σε 30 μήνες.

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Στην περιοχή του Αποκόρωνα έχει διατηρηθεί ένα μοναδικής σημασίας πολιτιστικό απόθεμα, περίπου 4.500 ετών, το οποίο συνδυάζεται με ένα απαράμιλλου κάλλους φυσικό περιβάλλον και πολύ σημαντική άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Όλα αυτά συνθέτουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημιουργία της πολιτιστικής διαδρομής, η οποία θα συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Σήμερα, κάνουμε το πρώτο βήμα. Περιμένουμε τη μελέτη, η οποία θα μας επιτρέψει την υλοποίηση της πολιτιστικής διαδρομής, ενώ θα αποτελέσει τη βάση για την εκπόνηση επί μέρους μελετών για τα αρχαία και νεώτερα μνημεία, τα οποία έχουν ανάγκη αποκατάστασης, ώστε να ενταχθούν στη συγκεκριμένη πολιτιστική διαδρομή».
Σκοπός της Σύμβασης είναι αφενός η ιστορική έρευνα για την τεκμηρίωση των 27 μνημείων που επελέγησαν να συγκροτήσουν την πολιτιστική διαδρομή στον Δήμο Αποκορώνου, αφετέρου η επιστημονική διερεύνηση και διάγνωση των αιτίων φθοράς των δομών τους, με στόχο την παραγωγή προτάσεων για την αποκατάσταση των κτισμάτων και του περιβάλλοντος χώρου τους και τις χρήσεις τους, κατά περίπτωση.

Επιπλέον, στόχος του ερευνητικού προγράμματος είναι η αναγνώριση συνδέσεων με το φυσικό περιβάλλον και προστατευόμενες περιοχές και ευρύτερα δίκτυα πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και συναρτήσεις με λειτουργικά δίκτυα χρήσεων γης και δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον τουρισμό, με το οικιστικό δίκτυο και τα δίκτυα μεταφορών.

Αυτοψία στη Δημοτική Αγορά Χανίων

Η Λίνα Μενδώνη πραγματοποίησε αυτοψία στο έργο αποκατάστασης της Δημοτικής Αγοράς Χανίων, συνοδευόμενη από τον Δήμαρχο Χανίων Παναγιώτη Σημανδηράκη και τους συνεργάτες τους, προκειμένου να δοθούν άμεσες λύσεις μετά την αποκάλυψη των ενετικών οχυρώσεων, επί των οποίων εδράζεται το κτήριο της Δημοτικής Αγοράς. Είχε προηγηθεί αυτοψία υπηρεσιακού κλιμακίου του ΥΠΠΟΑ υπό τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού.

Όπως τόνισε η Λίνα Μενδώνη, «Το έργο συνεχίζεται χωρίς κανένα πρόβλημα, με παράλληλη προστασία των ενετικών οχυρώσεων. Αλυτα τεχνικά θέματα δεν υπάρχουν, αρκεί να υπάρχει καλή πίστη και συνεργασία. Αμεσα ο Δήμος προχωρεί σε σημειακή επικαιροποίηση της μελέτης, προκειμένου να μην υπάρξει ζημία στην ενετική οχύρωση. Το έργο συνεχίζεται κανονικά. Ένα μέρος του ενετικού προμαχώνα αναδεικνύεται, ώστε να είναι ορατό και προσιτό σε όλους. Αυτό που αρχικά φάνηκε ότι είναι πρόβλημα, στην πραγματικότητα είναι ένα πλεονέκτημα για την πόλη των Χανίων, που διαθέτει ένα εντυπωσιακό σύστημα οχυρώσεων. Οι οχυρώσεις των Χανίων αποτελούν μέρος σειριακής εγγραφής των ενετικών οχυρώσεων και άλλων πόλεων στον Εθνικό Κατάλογο, που αποτελεί το πρώτο βήμα στην προσπάθεια δημιουργίας φακέλου για εγγραφή των μνημείων αυτών στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης δεν πρέπει να χαθεί».