Αγιος Νικόλαος, Αμμος: Οι κάμερες καταγράφουν παράνομα προς την παραλία;

Η επώνυμη καταγγελία ήρθε στα γραφεία μας σήμερα το πρωί. Το ερώτημα: Τι εξυπηρετεί η τοποθέτηση καμερών στην παραλία της Αμμου στον Αγιο Νικόλαο;

Συγκεκριμένα η καταγγελία γράφει μεταξύ άλλων τα εξής: «… σήμερα λοιπόν πηγαίνοντας για μπανιο με τα ανήλικα παιδιά μου αντιλήφθηκα ότι στην παραλία Άμμος έχουν τοποθετηθεί 4 κάμερες που καταγράφουν τα πάντα σε όλη την παραλία, δηλ. το ανέμελο παιχνίδι των παιδιών μας η την τρυφερή αγκαλιά με τη γυναίκα μας! Απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω η βιντεοσκόπηση σε δημόσιο χώρο απαγορεύεται ρητά σε δημόσιους χώρους από ιδιώτες από την αρχή προστασιας προσωπικών δεδομένων και θα πρέπει επιτέλους κάποιος να επιληφθεί του θέματος και όχι να κάνει ο καθένας ότι γουστάρει !!! Υπάρχουν νόμοι που δεν τηρούνται με την ανοχή των υμέτερων» !!!!

Κατά κανόνα, δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών σε δημόσιο χώρο από ιδιώτη για τον σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών (μια τέτοια τοποθέτηση μπορεί να επιτραπεί σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις – βλ. άρθρο 6 της οδηγίας 1/2011).

Σε χώρους αναψυχής/εστίασης και διασκέδασης, δεν επιτρέπεται βιντεοσκόπηση και μόνο σε μπαρ επιτρέπεται η βιντεοσκόπηση επάνω από το σημείο που βρίσκεται το ταμείο. Όσον αφορά τη βιντεοσκόπηση των δημοσίων χώρων και κατά πόσο αυτή επιτρέπεται, αυτό που θα πρέπει πρώτα να εξεταστεί είναι τί συνιστά δημόσιο χώρο.

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, Δημόσιοι χώροι είναι αυτοί που προορίζονται κατά την κείμενη πολεοδομική νομοθεσία για κοινή χρήση, όπως πλατείες, παραλία, αιγιαλός, λιμάνια, δημόσια δάση. Επίσης, δημόσιος είναι και κάθε άλλος ανοικτός, ελεύθερα προσβάσιμος χώρος που έχει νομίμως διατεθεί σε κοινή χρήση. Επίσης, δημόσιοι είναι οι σταθμοί διακίνησης επιβατών.

Σύμφωνα με το άρθρο 14 Ν. 3917/2011: «1. Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους, εφόσον συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, επιτρέπεται μόνο για:

α) τη διαφύλαξη της εθνικής άμυνας,

β) την προστασία του πολιτεύματος και την αποτροπή εγκλημάτων προδοσίας της χώρας,

γ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων που συνιστούν επιβουλή της δημόσιας τάξης,

δ) την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών, κοινώς επικίνδυνων εγκλημάτων, εγκλημάτων κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών και εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, όταν με βάση πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελέσθηκαν ή πρόκειται να τελεσθούν τέτοιες πράξεις και

ε) τη διαχείριση της κυκλοφορίας». Κατ’ αρχήν, δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών σε δημόσιο χώρο από ιδιώτη που σκοπό έχει την προστασία αγαθών και προσώπων, εκτός από τις περιπτώσεις που ορίζει η Οδηγία 1/2011 (άρθρο 6) της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, όπως π.χ σε περίπτωση λήψης εικόνας από παράπλευρες οδούς ή/και πεζοδρόμια, λόγω της φύσης του χώρου, όταν δηλαδή βρίσκονται στην περιοχή δημόσια κτίρια, ATM μηχανήματα κ.λ.π.

Κάμερες σε δημόσιους χώρους: Τι επιτρέπεται και τι όχι

Το θέμα της νομιμότητας της χρήσης κάμερας ή/και κλειστού κυκλώματος βιντεοπαρακολούθησης (ΚΚΒΠ) σε δημόσιους χώρους, όπως καταστήματα, εμπορικά κέντρα, κέντρα αναψυχής κ.λπ, απασχολεί πολύ κόσμο (πολίτες, πελάτες, εργαζόμενους, εργοδότες, διαχειριστές πολυκατοικιών κ.ά.) και συχνά υποβάλλονται σχετικά ερωτήματα στο γραφείο της επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Σύμφωνα, λοιπόν, με ανακοίνωση της εν λόγω επιτρόπου Ειρήνης Λοϊζίδου Νικολαΐδου, τα δεδομένα εικόνας και ήχου αποτελούν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. «Η καταγραφή εικόνας και ήχου αποτελεί επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία για να είναι νόμιμη πρέπει να συνάδει με τις διατάξεις του ΓΚΠΔ 2016/679 αλλά και της εθνικής νομοθεσίας Ν. 125(Ι)/2018. Η λήψη εικόνας με τη χρήση ΚΚΒΠ επιτρέπεται μόνο αν δεν υπάρχει λιγότερο παρεμβατικός τρόπος για την πραγματοποίηση του σκοπού», προστίθεται στην ανακοίνωση της επιτρόπου, που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του γραφείου της. Επιπλέον, η κ. Νικολαΐδου δίνει κάποια παραδείγματα στα οποία επιτρέπεται η λήψη εικόνας με τη χρήση κλειστού κυκλώματος βιντεοπαρακολούθησης: είσοδος / έξοδος κτηρίου, έξω από ασανσέρ (εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτό), πάνω από μηχάνημα κάρτας / ταμείου (εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτό), χώρος στάθμευσης. Η λήψη εικόνας με τη χρήση ΚΚΒΠ δεν επιτρέπεται σε διαδρόμους, μέσα σε ασανσέρ, σε χώρο αναμονής, τουαλέτες, σε εσωτερικό / εξωτερικό χώρο εστίασης, καφετέριας / εστιατορίου κ.λπ.

Ενημέρωση – δικαιώματα

Η επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα υπογραμμίζει ότι δεν επιτρέπεται να ελέγχονται η προσωπική συμπεριφορά, οι προσωπικές επαφές και η αποδοτικότητα των ατόμων μέσω τέτοιων συστημάτων. «Τα άτομα θα πρέπει να ενημερώνονται μέσω προειδοποιητικών πινακίδων, οι οποίες θα πρέπει να είναι ευδιάκριτες, επαρκείς σε αριθμό και σε εμφανές μέρος. Η πινακίδα πρέπει να αναγράφει (α) ότι γίνεται βιντεογράφηση, (β) τον υπεύθυνο επεξεργασίας και (γ) τον σκοπό της βιντεογράφησης», συμπληρώνει. Σημειώνει, ακόμα, ότι «το υποκείμενο των δεδομένων μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα πρόσβασης σε περίπτωση καταγραφής του από ΚΚΒΠ. Όσον αφορά το δικαίωμα διαγραφής, τα δεδομένα διατηρούνται για εύλογο χρονικό διάστημα, πάντα σε σχέση με τον σκοπό που εξυπηρετούν. Στις περιπτώσεις που η εγκατάσταση ΚΚΒΠ ενδέχεται να επιφέρει υψηλό κίνδυνο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες φυσικών προσώπων, απαιτείται η διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου πριν την επεξεργασία, με σκοπό την εκτίμηση των επιπτώσεων των σχεδιαζόμενων πράξεων, επισημαίνει η κ. Νικολαΐδου.

Οικίες – πολυκατοικίες

Επιπλέον, η επίτροπος διευκρινίζει ότι η εγκατάσταση ΚΚΒΠ σε ιδιωτικούς χώρους (όπως οικίες / πολυκατοικίες) για επεξεργασία που πραγματοποιείται από φυσικό πρόσωπο και αφορά δραστηριότητες προσωπικές ή οικιακές δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. «Η εμβέλεια καταγραφής όμως του ΚΚΒΠ δεν πρέπει να είναι εκτός της περιμέτρου του ιδιωτικού χώρου. Σε πολυκατοικίες η χρήση ΚΚΒΠ από έναν ένοικο δεν θα πρέπει να επηρεάζει την ιδιωτική ζωή των άλλων. Αν το ΚΚΒΠ θα εγκατασταθεί από τη διαχειριστική επιτροπή, θα πρέπει να περιορίζεται σε κοινόχρηστους χώρους μετά από απόφαση των ενοίκων που συμμορφώνεται με τις πρόνοιες του καταστατικού», καταλήγει η σχετική ανακοίνωση της επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ημερομηνίας 28 Ιουνίου 2019.

Αστυνομία / οπτικό υλικό

Αφορμή για το δημοσίευμα αποτέλεσε ερώτημα αναγνώστη, ο οποίος διερωτάται κατά πόσον ο ιδιοκτήτης κοινόκτητης οικοδομής μπορεί να τοποθετεί κάμερες παρακολούθησης που να επιτηρούν κοινόχρηστο χώρο, χωρίς την άδεια της διαχειριστικής επιτροπής. Ο αναγνώστης έχει επισυνάψει μαζί με το γραπτό ερώτημά του προς την εφημερίδα μας και σχετική αλληλογραφία, μέσα από την οποία διασαφηνίζονται από το γραφείο της επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και τα εξής: «[…] Η Αστυνομία, ως ανακριτική αρχή, δικαιούται να ζητήσει και να λάβει καταγεγραμμένο οπτικό υλικό, για σκοπούς διευρεύνησης της καταγγελίας, ανεξάρτητα αν ο καταγγέλλων δεν είναι ένοικος / ιδιοκτήτης στην πολυκατοικία […] Η διαχειριστική επιτροπή, ως ο υπεύθυνος επεξεργασίας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του νόμου, δικαιούται (δεν υποχρεούται) να παραδώσει το υλικό, χωρίς μάλιστα να έχει υποχρέωση να ενημερώσει τα υποκείμενα των δεδομένων του υλικού (άρθρο 11 του νόμου), λόγω του ότι υπάρχει απόφαση του επιτρόπου για άρση της υποχρέωσης αυτής για την Αστυνομία, όπως το άρθρο 11(4) του νόμου προνοεί. Στην περίπτωση, όμως, που η διαχειριστική επιτροπή δεν επιθυμεί να το πράξει, η Αστυνομία μπορεί να προβεί στη διαδικασία έκδοσης σχετικού δικαστικού εντάλματος».

Απαγορεύεται η εστίαση σε πρόσωπα

Στην ανακοίνωση της επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα επισημαίνεται ότι «οι κάμερες πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο που να μην οπτικογραφούν πεδία εκτός της περιμέτρου της οικίας / πολυκατοικίας στην οποία είναι εγκατεστημένο το ΚΚΒΠ, δηλαδή εξωτερικό δημόσιο χώρο (π.χ. δρόμο ή πεζοδρόμιο), καθώς και από γειτονικά κτήρια, ώστε να μην παραβιάζουν την προσωπική ζωή άλλων προσώπων». Θεωρούμε, συνεχίζει η κ. Νικολαΐδου, ότι «η διαχειριστική επιτροπή, που είναι το αρμόδιο όργανο διά τη διαχείριση του συγκροτήματος (σ.σ. πολυκατοικία) και θεωρείται ο υπεύθυνος επεξεργασίας, δεν έχει υποχρέωση να υποβάλει στο γραφείο μας γνωστοποίηση για την εγκατάσταση του ΚΚΒΠ».

Κάμερες σε χώρους εργασίας

Αναφορικά με τη χρήση συστημάτων βιντεοπαρακολούθησης και βιομετρικών από τους εργοδότες στους χώρους εργασίας, η επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα Ειρήνη Λοϊζίδου Νικολαΐδου εξέδωσε σχετική γνώμη / οδηγία για τις εργασιακές σχέσεις και τη βιντεοπαρακολούθηση (19/10/2018), στην οποία αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής:

Η χρήση κλειστού κυκλώματος βιντεοπαρακολούθησης (ΚΚΒΠ) συνιστά αυτοματοποιημένη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Οι εργοδότες που εξετάζουν την ανάγκη εγκατάστασης ΚΚΒΠ στον εργασιακό χώρο, για σκοπούς προστασίας της περιουσίας / προσωπικού και/ή την πρόληψη αδικημάτων, ως οι υπεύθυνοι επεξεργασίας των δεδομένων εικόνας που τα ΚΚΒΠ οπτικογραφούν, θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η χρήση των ΚΚΒΠ είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του νόμου.

Η χρήση τέτοιων ΚΚΒΠ συνιστά παρεμβατικό μέτρο που περιορίζει το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Συνεπώς, σε κάθε περίπτωση, εργοδότες που εξετάζουν τη χρήση ΚΚΒΠ σε δημόσιους χώρους θα πρέπει να αναζητούν μια ισορροπία μεταξύ του έννομου συμφέροντος της προστασίας της περιουσίας τους και του θεμελιώδους δικαιώματος προστασίας της ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων και θα πρέπει να είναι το τελευταίο μέτρο που θα εφαρμόζουν, νοουμένου ότι οι επιδιωκόμενοι σκοποί τους δεν μπορούν να επιτευχθούν με άλλα λιγότερο επαχθή και παρεμβατικά μέτρα. Τονίζεται ότι η καταγραφή δεδομένων ήχου (συνομιλιών) μέσω του συστήματος ΚΚΒΠ κρίνεται άκρως παρεμβατική για την ιδιωτική ζωή και κατά κανόνα απαγορεύεται σε όλες τις περιπτώσεις.

Σε ό,τι αφορά τις αρχές που διέπουν την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων, προνοείται ότι μια επεξεργασία για να είναι νόμιμη πρέπει να διεξάγεται με βάση τις αρχές της διαφάνειας, του περιορισμού του σκοπού, της ελαχιστοποίησης των δεδομένων, της ακρίβειας, του περιορισμού της περιόδου αποθήκευσης, της ακεραιότητας και της εμπιστευτικότητας. Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, ο υπεύθυνος επεξεργασίας φέρει την ευθύνη να αποδείξει τη συμμόρφωσή του με τις πιο πάνω αρχές.

Ο έλεγχος και η παρακολούθηση των εργοδοτουμένων στον χώρο εργασίας επιτρέπεται στο πλαίσιο του νόμου μόνο όταν ο εργοδότης είναι σε θέση να δικαιολογήσει τη νομιμότητα και την αναγκαιότητα του ελέγχου και της παρακολούθησης και όταν δεν υπάρχει άλλος λιγότερο παρεμβατικός τρόπος για την πραγματοποίηση των σκοπών που επιδιώκει. Για παράδειγμα, η χρήση του ΚΚΒΠ θα μπορούσε να δικαιολογηθεί σε ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας (π.χ. στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Σε έναν τυπικό χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται σε χώρους εισόδου και εξόδου, έξω από τους ανελκυστήρες, από τα κλιμακοστάσια, σε χώρο στάθμευσης, σε ταμεία ή χώρους με χρηματοκιβώτια, ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό κ.λπ., υπό τον όρο ότι οι κάμερες εστιάζουν στο αγαθό που προστατεύουν και όχι στους χώρους των εργαζομένων και στα πρόσωπά τους. Απαγορεύεται η καταγραφή εργαζομένων στα γραφεία τους, σε αίθουσες συνεδριάσεων, σε διαδρόμους, κουζίνα, έξω από αποχωρητήρια, αποδυτήρια κ.λπ.