ΕΚΟΥΣΙΑ ΠΛΑΝΗ

Ο πάσης κτίσεως πρωτότοκος (του Κώστα Θεολόγου)

Τα Χριστούγεννα δεν αφορούν τη βρεφική ηλικία του Χριστού, αλλά τη θεϊκή καταγωγή του. Η ταπεινή γέννηση του δεν είχε ως σκοπό να αποκρύψει ότι ήρθε στον κόσμο ένας θεός. Νομίζω ότι η μοντέρνα εκδοχή και ερμηνεία των Χριστουγέννων, εν μέρει εύλογη λόγω της προϊούσας εμπορευματοποίησης και του παγκοσμιοποιημένου καταναλωτισμού, έχει αποδυναμώσει το αρχικό και σπουδαίο νόημα ή, μάλλον, δεν έχει αφήσει χώρο για οποιοδήποτε αποδεκτό, ας πούμε έγκυρο, νόημα.

Εξάλλου, ποιο ανώτερο και σίγουρο θηλαστικό σαν τον μεταμοντέρνο και χαμένο στην παχύρρευστη κοσμοθεωρία του άνθρωπο, θα έμπαινε στον κόπο να κατανοήσει τη θεϊκή προέλευση ενός βρέφους σε ένα στάβλο με πρόβατα; Ποιος θα κατανοήσει αυτό το συναμφότερον της πλήρως ανθρώπινης και συνάμα πλήρως θεϊκής υπόστασης του Ιησού;  Δυο χιλιετίες αντιδικούν οι άνθρωποι για την αλήθεια του Χριστού: ποιος ήταν, άραγε, υπήρξε; Αιρέσεις, δόγματα και σκεπτικισμοί έχουν διατυπώσει ποικίλες ερμηνείες και άλλες τόσες θέσεις ότι ήταν θεός ανάμεσα σε πολλούς άλλους, μια «κατασκευή», ένας Αρχάγγελος, ένας γκουρού, κάποιος φωτισμένος δάσκαλος, προφήτης κτλ. Ο κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις θεωρίες είναι ότι σμικρύνουν τον Ιησού, αμφισβητούν ότι είναι θεός.

Οι απόπειρες να επικαιροποιήσουμε το νόημα των Χριστουγέννων με νεοτερικές και άλλες μοντέρνες ερμηνείες, επιλέγοντας χαρακτήρες, όπως ο τσιγκούνης Εμπενίζερ Σκρουτζ στον Ντίκενς, τα ξωτικά του Άη-Βασίλη και τα εφιαλτικά πνεύματα των τύψεων στις κινηματογραφικές παραγωγές, μας έχουν απομακρύνει περισσότερο από τις Γραφές.

Ασφαλώς και δεν υπάρχει κάτι κακό όταν διασκεδάζουμε και χαιρόμαστε με τα σπουδαία χριστουγεννιάτικα φιλμ, αρκεί να μη λησμονούμε ότι η Παρθένος σήμερον, τον υπερούσιον τίκτει και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει. Νομίζω ότι αν γίνει μια έρευνα για «το νόημα των Χριστουγέννων» θα ευρεθεί ότι ίσως και εννέα στους δέκα δεν γνωρίζουν το νόημα των Χριστουγέννων κατά την Αγία Γραφή. Σταδιακά έχει εκλείψει η σχέση μας με τη βιβλική ερμηνεία. Μπορεί να γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε σε μια φάτνη, τους επισκέφθηκαν τρεις μάγοι με τα δώρα, διέφυγαν από την απογραφή του Ηρώδη, αλλά ας δούμε στο χωρίο του Κατά Λουκάν β΄ 8-12 το νόημα για τους ποιμένες: ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ, ὅς ἐστι Χριστὸς Κύριος, ἐν πόλει Δαυΐδ (εννοεί τη Βηθλεέμ) καὶ τοῦτο ὑμῖν τὸ σημεῖον· εὑρήσετε βρέφος ἐσπαργανωμένον, κείμενον ἐν φάτνῃ. Αν αναρωτηθούμε γιατί ένας Άγγελος ειδοποίησε αυτούς τους βοσκούς που φύλαγαν τα ποίμνιά τους εκεί κοντά, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι ο Χριστός ήταν ο αμνός του Θεού. Οι συγκεκριμένοι βοσκοί φύλαγαν αμνούς θυσιαστικούς, προορίζονταν για σφαγή. Αφού ο Άγγελος ειδοποίησε τους ποιμένες, ξαφνικά πλήθος στρατιάς Αγγέλων από τον ουρανό ενώθηκε μαζί του και όλοι δοξολογούσαν τον Θεό ψάλλοντας δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία.

Σύμφωνα με τις Γραφές, λοιπόν, το νόημα της γέννησης του αμνού του θεού είναι σπουδαίο, βαρυσήμαντο·  όσοι άνθρωποι τον βάλουν στην καρδιά τους, στη θέση που του πρέπει, θα βρουν γαλήνη ψυχική ακόμη και επί γης. Οι ποιμένες, εσωτερικά αλλαγμένοι και ψυχωμένοι από όσα βίωσαν,  διέδιδαν το μήνυμα περί τη γέννηση του βρέφους από την παρθένο κόρη στη φάτνη, και όσοι άκουγαν θαύμαζαν. Το νόημα, λοιπόν, των Χριστουγέννων είναι η γέννηση του αμνού και η έναρξη της ζωής του ως θέλημα Θεού, με τη δόξα των Ουρανών. Αυτή η γέννηση θα κορυφωθεί με τα πάθη και τη σταύρωση «του αμνού» υπέρ όλων ημών, αλλά θα αναστηθεί και θα αναληφθεί στους ουρανούς. Αν δεχτούμε τη γέννηση του θείου βρέφους ως αληθινή, θα λάβουμε τη γαλήνη που χαρίζει ο θεός, την εἰρήνη τοῦ Θεοῦ που υπερβαίνει κάθε λογική και κάθε λογισμό, όπως το γράφει ο Απόστολος Παύλος στην Προς Φιλιππησίους (4: 7) επιστολή.

Ο Παύλος έχει ίσως αναλύσει προσφυώς το νόημα των Χριστουγέννων σε μιαν άλλη επιστολή του (προς Κολοσσαείς, 1: 15-20), όπου ομολογεί ότι αυτό το βρέφος, αυτός, ο Υιός, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα, τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, (είναι δηλαδή απαράλλακτη εικόνα του Θεού του αοράτου, είναι πρωτοτόκος -δεν εκτίσθη, αλλά τον έτεκεν θνητή- γεννήθηκε προαιωνίως από την ίδια τέλεια ουσία του Πατρός Θεού, πριν ακόμη δημιουργηθεί κάποιο από όλα τα κτίσματα, διότι δι’ αυτού κτίσθηκαν τα πάντα, όλα όσα υπάρχουν στους ουρανούς και επί γης, τα ορατά και τα αόρατα).

Ο θεός μέσα από τον γιο του ειρήνευσε και συμφιλίωσε με το αίμα της θυσιαστικής σταύρωσής του τους ανθρώπους στη γη μεταξύ τους και με τον θεό και με τους αγγέλους στον ουρανό (Κολ. 1: 20)  εἰρηνοποιήσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ, δι᾿ αὐτοῦ εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς γῆς εἴτε τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς). Εμείς, όμως, δεν δεχόμαστε τον θεό ούτε τους αγγέλους στον ουρανό ούτε έχουμε μεταξύ μας ειρήνη στη γη, ούτε γαλήνη ψυχική μέσα μας.

Φέτος, ας εκδηλώσουμε σκεπτικισμό στις μεταμοντέρνες ερμηνείες για την καταγωγή του Χριστού και ας διαβάσουμε πρώτα το χωρίο από το κατά Λουκάν (κεφ. Β) και έπειτα την Προς Κολοσσαείς επιστολή του Παύλου, στην εκκλησία των Κολοσσών, της Φρυγίας. Μας αρμόζει, εφόσον όλοι μας νιώθουμε κολοσσοί, μεγάλοι και σίγουροι!

Κώστας Θεολόγου

Ο Κώστας Θεολόγου είναι Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού και Διευθυντής του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου (AKEΔ) στη Σχολή ΕΜΦΕ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1960 και αποφοίτησε από το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Νομικά και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (Paris-I, Pantheon Sorbonne) στην Κοινωνική Ιστορία και Κοινωνική Θεωρία με τον Jean-Marie Vincent, εισηγητή της Σχολής της Φρανκφούρτης στη Γαλλία. Το διδακτορικό δίπλωμά του από τον Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ (2006) εστιάζει στις συλλογικές ταυτότητες και στην Κοινωνιολογία του Πολιτισμού σε πολυεθνικά αστικά περιβάλλοντα. Διδάσκει σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο ΕΜΠ και σε άλλα πανεπιστήμια. Είναι Συντονιστής της Θεματικής Ενότητας ΕΠΟ41 (Κοινωνική Θεωρία και Νεωτερικότητα) της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Έχει διδάξει στην τριτοβάθμια ιδιωτική και στη δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση και έχει δημοσιεύσει μονογραφίες, μεταφράσεις, συγγράμματα και έχει επιμεληθεί σημειώσεις μαθημάτων για διδακτικές ανάγκες. Έχουν δημοσιευθεί ή βρίσκονται υπό έκδοση εργασίες του (άρθρα ή κεφάλαια) σε ξενόγλωσσα και ελληνικά περιοδικά ή συλλογικούς τόμους. Κριτικά σχόλιά του για νέες εκδόσεις έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Εντευκτήριο, Διαβάζω, Το Δέντρο, Οδός Πανός κ.α. Κείμενά του βρίσκονται επίσης στα περιοδικά Αντί, Μουσική, Άρδην, Νέμεσις και στις εφημερίδες Μακεδονία, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Η Αυγή, Τα Νέα κ.α. Δύο πρόσφατα βιβλία του είναι το «Φιλοσοφία και Τεχνολογία» (Δεκέμβριος 2023) και «Κριτικές Συναντήσεις: Άνθρωποι Βιβλία Τέχνες» (Μάρτιος 2024).

Σχετικά άρθρα

Back to top button