Οι επαχθείς επιπτώσεις στην καθημερινότητα μας την τελευταία δεκαετία εκπορεύονται από οικονομική-χρηματική αφετηρία. Η απώλεια της χαράς της ζωής (joie de vivre τη λένε οι Γάλλοι) προερχόταν από την υπερφορολόγηση, τη συρρίκνωση του καλαθιού του νοικοκύρη και της νοικοκυράς, τον περιορισμό σε δαπάνες ή εξόδους για λόγους ψυχαγωγίας κτλ.
Ποια υπήρξε, όμως, η σοβαρότερη υποβάθμιση της καθημερινής ζωής; Η απώλεια της εργασίας, η αιφνιδιαστική πτώχευση, το κλείσιμο των καταστημάτων, οι περικοπές σε απασχολούμενους και η μεγέθυνση του ποσοστού ανεργίας του εργασιακού δυναμικού της χώρας. Στο μεταξύ, οι Τράπεζες «ανακεφαλαιώνονταν», ενώ η χαρά της ζωής …αποκεφαλιζόταν!
Η εργασία ή, αν το πούμε πιο ξύλινα, «το δικαίωμα στην εργασία», αποτελεί μείζον επίτευγμα της δημοκρατικής κοινωνίας. Πώς αποκαλείται η αιφνιδιαστική απώλεια της εργασίας; Η μαζική ή η κατά περίπτωση απόλυση; Πώς ορίζουμε την απώλεια του βασικού δικαιώματός μας, ώστε να επιβιώνουμε στη σκληρή πραγματικότητα του …δημοκρατικού καπιταλισμού; Σίγουρα η αποστέρηση της εργασίας είναι μικρός και μερικός θάνατος του εργαζόμενου ως υποκειμένου. Και το υποκείμενο, ως πρώην εργαζόμενος με αυτοσεβασμό και αξιοπρέπεια, καθίσταται αντικείμενο χειραγώγησης και υποτέλειας στην ελεημοσύνη και στη φιλανθρωπία των κοντινών προσώπων του, εάν διαθέτουν. Γίνεται άτομο πίσω από την πλάτη κάποιου άλλου για να εισπράξει το συμβολικό επίδομα πενίας· παύει να είναι πρόσωπο στραμμένο στα μάτια του απέναντι προσώπου, διότι κοιτάζει πιο χαμηλά, ως άτομο νικημένο και υποταγμένο από την υπερδομή, ντρέπεται, ανησυχεί, φοβάται, ευτελίζεται, και ενίοτε αυτοκτονεί.
Υπάρχουν περιπτώσεις απολυμένων που ζουν ακόμη υπό το άχθος της αδράνειας και της υποτέλειας, έχοντας ασκήσει αγωγές στους πρώην εργοδότες τους, αλλά οι δικαστικές αποφάσεις σάμπως να έχουν αλλάξει «προσανατολισμό». Ποιες πολιτικές οδηγίες τίνος χάραξαν αυτήν τη δικαστική νομιμότητα, η οποία αποφαίνεται επιεικώς υπέρ της εργοδοσίας, δηλαδή υπέρ των επιχειρηματιών; Νομίζουμε ότι το δίκαιο που πρέπει να εφαρμόζεται είναι το δίκαιο που ίσχυε, όταν θεμελιώθηκε η αξίωση των απολυμένων, όχι αυτό που διαμορφώθηκε (ζυμώθηκε) στην πορεία, που λένε. Συνεπώς, υπάρχει το, μάλλον, φαύλο τρίγωνο: ο καημένος άνεργος που διεκδικεί απώλειες και αποζημιώσεις, ο επιτήδειος επιχειρηματίας που θέλει να διασώσει την περιουσία του και ο ζυγιστής του δίκιου ανάμεσά τους. Πώς λογίζονται τα ηθικά και νόμιμα μέτρα και σταθμά στο ζύγι; Ποιος ξέρει!
Ζώντας σε εποχή ασάφειας, αβεβαιότητας και παχύρρευστης αοριστίας συνηθίσαμε να υπνωτιζόμαστε από την αλήθεια που κατασκευάζει η μαζική ενημέρωση και ειδησεογραφία. Τερατώδεις ή οιονεί αυταπόδεικτες αλήθειες, όπως, λόγου χάρη, η υπόθεση Novartis. Η εν Ελλάδι θυγατρική προέβη σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με την αμερικανική δικαιοσύνη για κατηγορίες (allegations) περί τις εδώ (=ημεδαπές) παρανομίες. Είναι επαίσχυντος συμβιβασμός ή απλώς νομική και νόμιμη τρίπλα της πολυεθνικής εταιρίας; Συνάμα, αποδέχθηκε να καταβάλει περί τα 350 εκατομμύρια, κάτι που εντέλει μάλλον θα ήταν επωφελές για την ίδια. Υπήρξε και η πλύση εγκεφάλου για τη σημασία του όρου «foreign officials», που δεν περιλαμβάνει πολιτικά πρόσωπα, λες και αναφερόμαστε σε πρόσωπα εξωγήινα (alien officials). Έτσι, οι πολλοί έχουν παράλογα πεισθεί από τα ΜΜΕ -που εισέπραξαν αδιαμαρτύρητα 20 εκατομμύρια- ότι όλος ο συμβιβασμός τεκμηριώνει πως δεν συνέβη κάτι «πολιτικώς» επιλήψιμο και όλα περιορίζονται στους φορείς της υγείας και των νοσοκομείων. Ανάμεσα στις τερατώδεις αποφάσεις που αναφέραμε περιλαμβάνεται και το ζήτημα της αναστολής που κατέθεσαν συγκεκριμένες τράπεζες για τους πρώην εργαζόμενους της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία». Ασφαλώς κάποιοι από εκείνους έχουν ίσως καινούργια δουλειά και συνεχίζουν τη ζωή τους. Πολλοί, όμως, έχουν απόλυτη ανάγκη από αυτά τα χρήματα. Αλλά δεν πρέπει να αποκλείονται και οι «αποκαταστημένοι», διότι όλοι είναι, νομίζω, περίπου 850 και, εφόσον δικαιούνται τα δεδουλευμένα, εντέλει θα τα εισπράξουν, με δεδομένο ότι η διαδικασία έχει ξεκινήσει προ του 2015, δηλαδή πριν την αλλαγή του νόμου. Απλώς υπάρχει και πάλι μια …νόμιμη καθυστέρηση.
Ανάμεσα στη νομιμότητα -ή τη νομιμοφάνεια- και την πολιτική ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα νιώσουμε οι εξαθλιωμένοι Έλληνες ως πολίτες ευνομούμενου κράτους, όπου υπερισχύουν το δίκιο και οι θεσμοί, διαπιστώνουμε βαθύ χάσμα. Η ιδιότητα του πολίτη δεν καλλιεργήθηκε στα σχολεία και στον τρόπο ανατροφής μας· αποτελεί κομβικό σημείο υστέρησης όχι μόνον ημών των απλών πολιτών, αλλά και των πολιτικών μάνατζερ της χώρας, που υποτίθεται πως ενσαρκώνουν το δίκαιο και τους θεσμούς. Αυτό όμως είναι άλλη θλιβερή διαπίστωση, που δείχνει ότι το χάσμα ανάμεσα στη νομιμότητα και στην πολιτική ελπίδα θα παραμείνει βαθύ και προβληματικό για την αξιοπιστία της κάθε μίας διακριτής εξουσίας της δημοκρατίας μας.
