Αυτό το κείμενο μπορεί απλώς να εκληφθεί ως μια χρήσιμη παρέκβαση στην αφηγηματική ασάφεια της κουραστικής και ακατανόητης επικαιρότητας.
Το Υπουργείο Παιδείας υποστηρίζει ότι κανένας διοικητικός υπάλληλος των ΑΕΙ δεν θα απολυθεί. Μάλιστα διαβεβαιώνει ότι αν κάποιοι τεθούν σε διαθεσιμότητα, τότε θα μετακινηθούν σε άλλη υπηρεσία εντός της Περιφέρειας που υπηρετούν. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι που μπορεί να καθησυχάσει ούτε το διοικητικό προσωπικό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτε τις διοικήσεις των ΑΕΙ/ΤΕΙ. Η σχεδιαζόμενη και μέσω της «διαθεσιμότητας» συρρίκνωση των ΑΕΙ θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μιας ευρείας συζήτησης στην ατζέντα των μέσων συλλογικής ή μαζικής ενημέρωσης, αλλά κάτι τέτοιο φαίνεται ότι δεν εντάσσεται στις προτεραιότητες της θεματολογίας τους. Ωστόσο, αυτό είναι ένα ζήτημα με μεγάλη πολιτική σημασία και πρέπει να καταστεί σαφές στους φοιτητές, που δεν επιδεικνύουν ανάλογο συλλογικό ενδιαφέρον. Πρέπει να δοθούν αναλυτικές εξηγήσεις στους γονείς και στους συγγενείς των φοιτητών και σε όλους όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά για τη παιδεία στο σύνολό της, ώστε να μην συντηρείται μια ενδεχομένως στρεβλή η παρεξηγημένη αντίληψη της κατάστασης.
Το υψηλό ποσοστό της αδιαφορίας, βέβαια, μπορούμε να το αποδώσουμε ερμηνευτικά στην δεδομένη κόπωση της κοινωνίας από τις αλλεπάλληλες και εν πολλοίς αναποτελεσματικές κινητοποιήσεις, από τον διάχυτο φόβο για τα χειρότερα που έρχονται και από το κλίμα της εντεινόμενης εξαθλίωσης.
Υπάρχουν, όντως, ορισμένοι κηφήνες στις διοικητικές υπηρεσίες των ΑΕΙ, αλλά αυτοί πρέπει να αντικατασταθούν με ευθύνη των διοικήσεων των ιδρυμάτων και των υπηρεσιών τους, όχι με λίστες «προγραφών» από κεντρικές υπηρεσίες. Η διατήρηση των κηφήνων, βέβαια, βαραίνει τις υπηρεσίες. Το συντονιστικό όργανο των συλλόγων προσωπικού διατείνεται ότι ο μέσος όρος στα ελληνικά ΑΕΙ είναι 3,5 υπάλληλοι ανά 100 φοιτητές και το δεχόμαστε καλοπροαίρετα. Ένα συγκριτικό στοιχείο για μια πρώτη αίσθηση της κατάστασης είναι ότι στο πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες στην Καλιφόρνια (UCLA) εργάζονται 65 υπάλληλοι ανά 100 σπουδαστές, στο Imperial του Λονδίνου 55/100 και στο καναδέζικο πανεπιστήμιο του Τορόντο 10/100. Σε αυτά τα ιδρύματα του εξωτερικού υπάρχουν και έσοδα από δίδακτρα, οπότε η απαίτηση για ποιοτική παροχή υπηρεσιών είναι αναμενόμενη κλπ. Το ΕΜΠ, όμως, είναι σε θέση να τεκμηριώσει μια ποιότητα προσφοράς στην κοινωνία και στην πολιτεία που δεν είναι καθόλου γνωστή στον πολύ κόσμο.
Το ΕΜΠ είχε έναν Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας, καρπό της Πρυτανείας του Θεμιστοκλή Ξανθόπουλου (1997-2003). Ήταν χρήσιμο εργαλείο νοικοκυρέματος αλλά όχι πλήρες, εφόσον υπήρχαν υπηρεσίες εκτός οργανογράμματος, κάποιες άλλες αδυναμίες κτλ. Ένας κανονισμός (οργανισμός ή οργανόγραμμα) ΑΕΙ είναι απαραίτητος και πρέπει να προβλέπει στο σώμα του όλες τις υπηρεσίες και όλες τις λειτουργίες ενός Ιδρύματος. Έτσι ο νυν Πρύτανης Σίμος Σιμόπουλος (2010-) φρόντισε, ήδη από το 2011, ώστε να θεσπιστεί από τη Σύγκλητο του ΕΜΠ ένας νέος Οργανισμός του Ιδρύματός μας. Αυτός ο Οργανισμός τεκμηρίωνε και κατά κάποιον τρόπο κατοχύρωνε όλες τις θέσεις εργασίας. Το κείμενο απεστάλη προς δημοσίευση στο ΦΕΚ, όπως μας ενημέρωσε στις 5.9.13 η Κίνηση Μελών ΕΜΠ (https://kimemp.ntua.gr), μόνο που η αποστολή δεν ολοκληρώθηκε: παρακρατήθηκε σε εκκρεμότητα στα συρτάρια των Υπουργείων. Όταν υπεβλήθη σχετικό ερώτημα για την καθυστέρηση της δημοσίευσης, η απάντηση υποδείκνυε ως προϋπόθεση την εκλογή Συμβουλίου Ιδρύματος (Σ.Ι.). Μετά από την εκλογή του Σ.Ι. η απάντηση στο ερώτημα, γιατί δεν προχωράει η δημοσίευση του Οργανισμού ΕΜΠ σε ΦΕΚ, παρέπεμπε στην ολοκλήρωση του σχεδίου ΑΘΗΝΑ, ώστε να διαπιστωθούν οι πραγματικές ανάγκες. Αφού ολοκληρώθηκε και το σχέδιο ΑΘΗΝΑ οι αρμόδιοι ορίζουν να απομακρυνθούν πρώτα οι υπάλληλοι που πρέπει να τεθούν σε διαθεσιμότητα και μετά βλέπουμε… Αυτή η «αλά γκρέκα» διαδικασία δεν τιμάει ούτε την πολιτεία ούτε το ΕΜΠ.
Το Ίδρυμά μας, λοιπόν, επικαιροποίησε τον Οργανισμό του, αλλά μάλλον εκτίθεται αφελώς, όταν καλοπροαίρετα και με ανιδιοτελή διάθεση προσφοράς προς την ελληνική κοινωνία και προς το ελληνικό κράτος έχει επιτρέψει ώστε ένα πλήθος υπαλλήλων του και μελών ΔΕΠ να εξυπηρετούν την κυβερνητική μηχανή και την ελληνική κοινωνία από διάφορα πόστα ευθύνης, όπως είναι οι γενικές γραμματείες στα Υπουργεία, οι Διευθύνσεις ΔΕΚΟ κοκ. Προ εικοσαετίας, αν θυμάμαι καλά, οι εξυπηρετητές του ΕΜΠ υποστήριζαν ιστότοπο του Αγίου Όρους, της ΕΡΤ, της ΕΜΥ κ.ά. Η Τεχνική Υπηρεσία του ΕΜΠ επί χρόνια εξυπηρετούσε και την Πάντειο Α.Σ.Π.Ε -νυν Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πρέπει να αναγνωρίσει επισήμως η πολιτεία ότι οι εξειδικευμένοι σε δεξιότητες υπάλληλοι, αλλά και μέλη ΔΕΠ του ΕΜΠ, συνέβαλαν αποτελεσματικά, ώστε ο κρατικός μηχανισμός να επεξεργαστεί, να απορροφήσει και να διαχειριστεί το Β΄ και Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (alias πακέτα Ντελόρ) και το νυν επονομαζόμενο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Αυτά τα τεράστια αναπτυξιακά κονδύλια «βάλτωναν» κάθε τόσο ως αδιάθετα κεφάλαια και έσπευδαν «νεοελληνικά» (αλά γκρέκα) να τα απορροφήσουν οι αρμόδιοι πάντα «στο παρά πέντε», για να μη χαθούν. Το Κέντρο Δικτύων (ΚΕΔ) του ΕΜΠ δικτύωσε τα ΑΕΙ και ΤΕΙ ολοκληρώνοντας και συντηρώντας το πανελλήνιο σχολικό δίκτυο με δικό του προσωπικό, αλλά και όλο το σύστημα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στήθηκε και λειτούργησε με προσωπικό του ΕΜΠ. Το προσωπικό του ΕΜΠ έστησε το πανελλήνιο Δίκτυο Βιβλιοθηκών και το συντηρεί μέχρι σήμερα. Συν τοις άλλοις υπάρχει και η προσφορά-έστω και με αμοιβή- των Εργαστηριακών Μονάδων Παροχής Υπηρεσιών (ΕΜΠΥ) του ΕΜΠ στην πιστοποίηση της αντοχής, της σύνθεσης, της καθαρότητας και της ποιότητας εν γένει διαφόρων υλικών, τροφίμων κτλ.
Ας ιεραρχηθούν αξιολογικά οι λειτουργίες των ΑΕΙ και να συμπεριληφθεί στα κριτήρια κατάταξης και η τεκμηριωμένη προσφορά τους στην ελληνική κοινωνία και στο ελληνικό κράτος. Αλλά, αν υπήρχαν εξορθολογισμένα κριτήρια απόφασης και διαχείρισης, θα υπήρχε και η προϋπόθεση μιας λογικής βάσης που θα παρουσίαζε ένα πολιτικό σχέδιο και όχι τους σπασμωδικούς και ασυνεχείς ελιγμούς της τελευταίας πενταετίας. Εν πάση περιπτώσει, ας αποφασίσει αρμοδίως ο κυβερνητικός μάνατζερ κατά πόσο το ΕΜΠ αποτελεί μια πολυτέλεια εκπαιδευτική, κοινωνική, πολιτική, τεχνολογική, διαχειριστική και ως ένα περιττό «λούσο» πρέπει να εκποιηθεί σε μεγάλο βαθμό. Αλλιώς, οφείλει ο κυβερνητικός μάνατζερ να προστατεύσει το ΕΜΠ ως ένα ζωτικό εργαλείο για την αναπτυξιακή λειτουργία του Κράτους.
Δεν μπορεί να έχουν όλα τα ΑΕΙ μεταξύ τους την ίδια ισοδυναμία στα κριτήρια και ας μην εκληφθεί ως εκλεκτισμός (elitism) αυτή η αποστροφή του λόγου μου, αλλά ως αξιοκρατικός ορθολογισμός. Μια οριζόντια ισοπέδωση συμπιέζει κατωφερώς την ποιότητα σε επίπεδο περιφερειακού ΤΕΙ και μια τέτοια προοπτική δεν είναι αναπτυξιακή, δεν έχει ακαδημαϊκό προσανατολισμό, δεν έχει την δυναμική αριστείας, ούτε εμπνέει ένα εκπαιδευτικό όραμα στους νέους και στους διδάσκοντες. Ένα Ίδρυμα αποψιλωμένο από το δυναμικό του, εκπτωχευμένο, αποδεκατισμένο, συρρικνωμένο και κακομοίρικο θα καλλιεργεί εκ των ενόντων, που λένε, την ακαδημαϊκή μιζέρια και την ερευνητική πενία. Το γιατί και πώς πρέπει να συνδέσουμε την πρόσφατη μεταρρυθμιστική τσαπατσουλιά με το γενικότερο τοπίο της αμείλικτης κρίσης μπορεί να το σκεφτεί ο καθένας που έχει κοινή λογική ή να ανοίξει κάποιος σχετικός δημόσιος διάλογος.
Όμως επειδή η κοινή λογική δεν είναι πολύ κοινή εντέλει (common sense is not very common), ας αναρωτηθούμε γιατί οι Πρυτάνεις όλων των ΑΕΙ δεν εμφανίζονται με αρραγές μέτωπο απέναντι στον Υπουργό ή στον Πρωθυπουργό; Γιατί δεν καταλήγουν σε μια κοινή γραμμή στάσης αποφασίζοντας να κλείσουν τα Ιδρύματα της χώρας, εφόσον επιμένει η κυβέρνηση να επιβάλει μια διοικητική καχεξία και να μεταδώσει μια χρηματοδοτική φυματίωση διαμορφώνοντας μέσα από το ενδεχόμενο της πενίας μια ωφελιμιστική στροφή της έρευνας σε αμιγώς «εφαρμοσμένα» προϊόντα της; Δεν πρέπει οι Πρυτάνεις να επιδείξουν πνεύμα ανεξαρτησίας από κάθε λογής θεμιτές ή αθέμιτες δεσμεύσεις τους και να ομονοήσουν εκδηλώνοντας σύμπνοια και συμπαγές μέτωπο και μιαν ανυποχώρητα σκυροδεμένη στάση απέναντι στους κατασκευαστές μιας άγουρης και εσπευσμένης χρηματοοικονομικής και όχι εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης;
Δεν θα πρότεινα, βέβαια, να ανακαλέσουν οι Σύγκλητοι των ΑΕΙ όλες τις άδειες κατοχής θέσης σε Οργανισμούς, Επιτροπές και άλλα κυβερνητικά πόστα, αλλά ίσως θα έπρεπε όσοι κατέχουν τα εν λόγω πόστα να παραιτηθούν επιστρέφοντας στον αμιγώς ακαδημαϊκό ρόλο τους, ενδυναμώνοντας το οικείο Ίδρυμά τους και εκδηλώνοντας εμπράκτως -και απλώς συμβολικά- την διαφωνία τους για την απαξίωση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Εκτός κι αν συμφωνούν.
