ΕΚΟΥΣΙΑ ΠΛΑΝΗ

Γλωσσική απορία (του Κώστα Θεολόγου)

Φαίνεται ότι δεν υπάρχει καθολική απόφανση ή οριστική επιλογή για την ελληνική απόδοση του coronavirus, λέξης ή όρου που μας ταλανίζει τους τελευταίους μήνες και ειδικότερα και «πιο σφιχτά» τις τελευταίες εβδομάδες: κορωνοϊός, κορονοϊός ή κορωναϊός.

Ο Μπαμπινιώτης ως ειδικός αποφαίνεται ότι το σωστότερο είναι να αποδώσουμε τον όρο ως κορων-ιός, επειδή το β΄ συνθετικό αρχίζει από φωνήεν (πβ. δουλ-έμπορος, θεατρ-άνθρωπος, δέκ-αθλο). Αποδίδουμε την corona (που σημαίνει στεφάνη, κορώνη) ως κορώνα και τη σύνθετη λέξη κορωνοϊό, αντί του ορθότερου παραγωγικά κορων-ιού, ώστε να αποφύγουμε το φαινόμενο της συνίζησης, η οποία μπορεί να προκαλεί σύγχυση λόγω συμπροφοράς της ληκτικής συλλαβής (λήγουσας) ως νιός.

Η σωστή παραγωγή της σύνθετης λέξης κορωνοϊός προέρχεται ετυμολογικά από τη ρίζα του α΄ συνθετικού κορων- και του β΄ συνθετικού ιός. Ωστόσο, όπως μόλις προείπαμε, για να αποφεύγεται η συμπροφορά κορωνιός, που μπορεί να παραπέμπει στον εκ Κορώνης καταγόμενο, βάζουμε κι ένα όμικρον σαν να άρχιζε η επόμενη λέξη (το β΄ συνθετικό) από σύμφωνο και όχι από φωνήεν, όπως στις λέξεις που έχουν για α΄ συνθετικό ένα πρωτόκλιτο ουσιαστικό (π.χ. γλώσσα, ψυχή, τράπεζα) και με το β΄ συνθετικό που αρχίζει από σύμφωνο παράγουν τις λέξεις γλωσσοπλάστης, ψυχολόγος, τραπεζοκόμος.

Εφόσον η απάντηση στο ζήτημα είναι δοθείσα, γιατί ορισμένα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας, έντυπα ή ηλεκτρονικά, εξακολουθούν να επιμένουν στην επιλογή  κορωναϊός και δεν επιλέγουν να λένε το ορθόν κορωνοϊός -ή έστω την πιο εξεζητημένη επιλογή να λένε «κοροναβάιρους» και να γράφουν “coronavirus”;

Σε αυτό το ερώτημα μπορούν να απαντήσουν αρμοδίως οι γλωσσικοί διορθωτές στα έγκριτα και μεγάλης εμβέλειας ΜΜΕ,  ή άλλης ειδικότητας επιστήμονες, όχι του γλωσσολόγου, ασφαλώς, ούτε της δικής μου, η οποία, όταν βρίσκεται ενώπιον α-πορίας (δηλαδή όταν δεν βρίσκει πόρο, πέρασμα), διατυπώνει ερωτήματα. Μπορεί η εν λόγω απορία να επικριθεί ως σχολαστικισμός ή ως …κάψιμο στο πληκτρολόγιο, αλλά παραμένει ειλικρινής και ως πάθηση λόγω εγκλεισμού μπορεί να ονομαστεί μάλλον …απορίωση.

Κώστας Θεολόγου

Ο Κώστας Θεολόγου είναι Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού και Διευθυντής του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου (AKEΔ) στη Σχολή ΕΜΦΕ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1960 και αποφοίτησε από το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Νομικά και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (Paris-I, Pantheon Sorbonne) στην Κοινωνική Ιστορία και Κοινωνική Θεωρία με τον Jean-Marie Vincent, εισηγητή της Σχολής της Φρανκφούρτης στη Γαλλία. Το διδακτορικό δίπλωμά του από τον Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ (2006) εστιάζει στις συλλογικές ταυτότητες και στην Κοινωνιολογία του Πολιτισμού σε πολυεθνικά αστικά περιβάλλοντα. Διδάσκει σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο ΕΜΠ και σε άλλα πανεπιστήμια. Είναι Συντονιστής της Θεματικής Ενότητας ΕΠΟ41 (Κοινωνική Θεωρία και Νεωτερικότητα) της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Έχει διδάξει στην τριτοβάθμια ιδιωτική και στη δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση και έχει δημοσιεύσει μονογραφίες, μεταφράσεις, συγγράμματα και έχει επιμεληθεί σημειώσεις μαθημάτων για διδακτικές ανάγκες. Έχουν δημοσιευθεί ή βρίσκονται υπό έκδοση εργασίες του (άρθρα ή κεφάλαια) σε ξενόγλωσσα και ελληνικά περιοδικά ή συλλογικούς τόμους. Κριτικά σχόλιά του για νέες εκδόσεις έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Εντευκτήριο, Διαβάζω, Το Δέντρο, Οδός Πανός κ.α. Κείμενά του βρίσκονται επίσης στα περιοδικά Αντί, Μουσική, Άρδην, Νέμεσις και στις εφημερίδες Μακεδονία, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Η Αυγή, Τα Νέα κ.α. Δύο πρόσφατα βιβλία του είναι το «Φιλοσοφία και Τεχνολογία» (Δεκέμβριος 2023) και «Κριτικές Συναντήσεις: Άνθρωποι Βιβλία Τέχνες» (Μάρτιος 2024).

Σχετικά άρθρα

Back to top button