ΕΚΟΥΣΙΑ ΠΛΑΝΗ

Εγρήγορση, ησυχία και σιωπή | του Κώστα Θεολόγου

Δεν ζήλεψα, δεν ζηλεύω κάτι στη ζωή μου, ούτε σπίτια, ούτε αυτοκίνητα, ούτε ανθρώπους, ούτε χρήματα… Για μένα επίζηλος κατάσταση είναι η ησυχία· αποζητώ τη σιωπή. Ακόμη και ως εικοσιπεντάχρονος, αλωνίζοντας τις παραλίες της νότιας Κρήτης με το εντούρο του Γέροντα, αναζητούσα την ηρεμία της υπήνεμης παραλίας, τη σιωπή κάτω από το αλμυρίκι, τη νωχέλεια του τζίτζικα και τα μεσοδιαστήματα, κυρίως όταν σταματούσε αποκαμωμένος προσώρας να τραγουδάει «Ζει και ζει και ζει ….. ο βασιλιάς ο ήλιος ζει».

Κι όταν η θάλασσα φούσκωνε καμιά φορά από την όστρια κι έσκαγε στα βράχια, χαιρόμουν το φύσημα του νοτιά και διάβαζα ποιήματα ή απλώς έδενα τα χέρια πίσω από το κεφάλι με τα μάτια κλειστά και άδειαζα τις σκέψεις μου.

Μεγαλώνοντας και μαθαίνοντας να διακρίνω τον κακομαθημένο, τον κακοπροαίρετο, τον ιδιότροπο, τον κακοήθη, τον δύστροπο, διαπιστώνω ότι αυτή η εμμονή μου στην ησυχία και στη σιωπή σχεδόν απαιτεί από τους άλλους να την αποδεχτούν πάση θυσία, ενώ θεωρώ με βεβαιότητα ότι την εκλαμβάνουν ως ελάττωμα. Μεγαλώνοντας αναγκάστηκα να μιλήσω πολύ· πάντως, όχι τόσο πολύ όσο έπρεπε. Αναπόφευκτα γινόμουν -και γίνομαι- δύστροπος, επειδή δεν αρέσκομαι στα πολλά λόγια. Σιωπούσα ή απομακρυνόμουν από μια συζήτηση, επειδή δεν είχα τη δέουσα υπομονή να επιχειρηματολογήσω με στόχο να εξηγήσω την πράξη μου, τη θέση μου ή την επιλογή μου. Έτσι, λοιπόν, ενίοτε σιωπώ, δεν συμμετέχω ή δεν εξηγώ, οπότε συνήθως παρεξηγούμαι λόγω αυτής της σιωπής, επειδή ακριβώς βαριέμαι να εξηγήσω γιατί επέλεξα να ενεργήσω έτσι κι όχι αλλιώς.

Παρεξηγημένος παραμένω και κλείνω τα μάτια, οσφραίνομαι τον αγέρα, αναγνωρίζω σαν θηρευτής το ιώδιο της θάλασσας· φτάνω να κολυμπήσω ως εκεί που δεν ακούγονται φωνές από την παραλία· θέλω αχινούς να τους γευτώ με λεμόνι κι ένα κουταλάκι, να ρουφήξω λίγες σταγόνες θάλασσα που τους μεγάλωσε. Ησυχάζω, πίνω κρύο νερό από την πηγή στον βράχο, ακούω το σύρσιμο του σκαθαριού στα πεσμένα φύλλα, μυρίζω τα σύκα που αρχίζουν να σκάνε, έχω αποκλείσει κάθε πηγή μελωδίας, λόγου ή μουσικής, πλην των ήχων της φύσης· καμιά φορά θέλω να βλέπω με μάτια κλειστά το υπερηχογράφημα του τοπίου πέρα μακριά, ολούθε γύρω. Θέλω να συνεννοούμαι μέσω της σιωπής, χωρίς λόγια, ούτε καν με το βλέμμα· θέλω να μετουσιωθώ σε σιωπή και, συνάμα, να αποκτήσω τα απαραίτητα εργαλεία ανάλυσης των γρήγορων κινήσεων της πεταλούδας και της μέλισσας, να τις καθιστώ βραδείες και αργές κατά το δοκούν, ώστε να τις κατανοήσω…

Αλλά αυτή η επιθυμία με εξοστρακίζει αλλεπάλληλα από την ιδεατή χώρα της ησυχίας και της σιωπής, καθώς αρχίζει η απορία να τρώει τα σωθικά του μυαλού μου, το κάθε παιδικό «γιατί» και οι κάθε λογής ερωτήσεις με ξεσηκώνουν· ανοίγω τα μάτια, παρατηρώ άγρυπνος ό,τι συμβαίνει, πασχίζω να καταλάβω το απερινόητο, το σύμπαν, τον άνθρωπο, τον θυμό, την αγάπη, τον Θεό, και μάλλον θα πεθάνω αν-ήσυχος, σε διαρκή εγρήγορση, όση επιτρέπουν τα γεράματα· μια εγρήγορση, όμως, την οποία πάντα θέλω να συζεύξω με την ησυχία και τη σιωπή… Κλείνω τα μάτια για τον απαραίτητο αναστοχασμό και τα πάντα  καταρρέουν… Η σύζευξη είναι αδύνατη.

Κώστας Θεολόγου

Ο Κώστας Θεολόγου είναι Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού και Διευθυντής του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου (AKEΔ) στη Σχολή ΕΜΦΕ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1960 και αποφοίτησε από το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Νομικά και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (Paris-I, Pantheon Sorbonne) στην Κοινωνική Ιστορία και Κοινωνική Θεωρία με τον Jean-Marie Vincent, εισηγητή της Σχολής της Φρανκφούρτης στη Γαλλία. Το διδακτορικό δίπλωμά του από τον Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ (2006) εστιάζει στις συλλογικές ταυτότητες και στην Κοινωνιολογία του Πολιτισμού σε πολυεθνικά αστικά περιβάλλοντα. Διδάσκει σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο ΕΜΠ και σε άλλα πανεπιστήμια. Είναι Συντονιστής της Θεματικής Ενότητας ΕΠΟ41 (Κοινωνική Θεωρία και Νεωτερικότητα) της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ). Έχει διδάξει στην τριτοβάθμια ιδιωτική και στη δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση και έχει δημοσιεύσει μονογραφίες, μεταφράσεις, συγγράμματα και έχει επιμεληθεί σημειώσεις μαθημάτων για διδακτικές ανάγκες. Έχουν δημοσιευθεί ή βρίσκονται υπό έκδοση εργασίες του (άρθρα ή κεφάλαια) σε ξενόγλωσσα και ελληνικά περιοδικά ή συλλογικούς τόμους. Κριτικά σχόλιά του για νέες εκδόσεις έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Εντευκτήριο, Διαβάζω, Το Δέντρο, Οδός Πανός κ.α. Κείμενά του βρίσκονται επίσης στα περιοδικά Αντί, Μουσική, Άρδην, Νέμεσις και στις εφημερίδες Μακεδονία, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Η Αυγή, Τα Νέα κ.α. Δύο πρόσφατα βιβλία του είναι το «Φιλοσοφία και Τεχνολογία» (Δεκέμβριος 2023) και «Κριτικές Συναντήσεις: Άνθρωποι Βιβλία Τέχνες» (Μάρτιος 2024).

Σχετικά άρθρα

Back to top button