Βουλιάζει όποιος ξεχνάει τις αρχαίες πέτρες | του Κωστή Μαυρικάκη
Μπορούν τα ελάχιστα σπαράγματα της βενετοκρατίας στην Κρήτη, να διασωθούν με μια συντονισμένη κρατική προσπάθεια;
 |  |  |
Το διάκοσμο εγχάρακτο ανάγλυφο σε μαύρη σιδερόπετρα, ήταν κάποτε κλειδί της καμάρας, του μεγάλου τοξωτού ανοίγματος εισόδου, στο αρχοντικό ενός ισχυρού Βενετοκρητικού ευγενή άνδρα (Nobili Cretensi) της Βενετσιάνικης Διοίκησης σε κάποιο χωριό της Καστελανίας του Μεραμπέλου.
Σήμερα, είναι ένα από τα ολίγιστα υπαρκτά σπαράγματα μνήμης, από το πάμπλουτο στερέωμα των μνημείων της βενετοκρητικής κληρονομιάς στην Κρήτη, που έχουν χαθεί για πάντα. Το πιο τραγικό, το πιο φρικτό, τα περισσότερα απ’ αυτά τα μνημεία χάθηκαν ή κατεδαφίστηκαν με ΦΕΚ από το επίσημο ελληνικό κράτος πολλές δεκαετίες μετά την ένωση του νησιού με την Ελλάδα και την αποχώρηση και του τελευταίου από τους Οθωμανούς, οι οποίοι τα σεβάστηκαν και τα προστάτεψαν.
Το ανάγλυφο της εικόνας που συνοδεύει αυτή την επιφυλλίδα, περιτριγυρισμένο από αλλεπάλληλα στρώματα του ξεθωριασμένου ασβέστη στην όψη της κατοικίας, σώζεται εντοιχισμένο, αυτούσιο και αυθεντικό (στον ίδιο τοίχο που το φωτογράφισε ο G. Gerola) σε κοινή θέα στον κεντρικό δρόμο σε κάποιο χωριό του Μεραμπέλου. Του ατυχώς μετονομασθένος «μέρους με την καλή θέα» των Γενουατών και μετέπειτα των Βενετσιάνων, σε Δήμο Αγίου Νικολάου. Ίσως όχι μόνο η άγνοια, μα και τα άλλα ενδιαφέροντα μιας άλλης εποχής, κάνουν τη συντριπτική πλειονότητα των περαστικών να το προσπερνούν αδιάφορα και να μην ανασηκώνουν καν το κεφάλι. Ίσως και να είναι καλύτερα έτσι, ταριχευμένο στη μοναξιά του ασκητικού τοπίου της πέτρας και του ασβέστη, αφού και με την άγνοια των περαστικών αντιστέκεται στη φθορά και στον κίνδυνο της φυγάδευσης, εδώ και αιώνες. Είναι αμφίβολο αν η ύπαρξή του είναι καταγεγραμμένη στον επίσημο κρατικό κατάλογο στοργής της αρχαιολογικής μας κληρονομιάς του ΥΠ.ΠΟ. Φαίνεται, πως η κρατική αρωγή περιορίζεται στο βαρύγδουπο επικοινωνιακό θόρυβο του επαναπατρισμού αυτής της κληρονομιάς από ξένες αρχαιολογικές συλλογές αρχαιοκάπηλων, χωρίς να ενδιαφέρεται ουδαμώς για τη βαριά αμέλεια του εκπατρισμού της, της φυγάδευσής της. Αυτή είναι ίσως και η μεγάλη αντίφαση μιας Ελλάδας που πληγώνει στις δεικτικές της λεπτομέρειες…
Τούτο το εντοιχισμένο διάκοσμο ανάγλυφο, το φωτογράφισε ο διάσημος Ιταλός αρχαιολόγος και ιστορικός Giuseppe Gerola κατά το διάστημα της παραμονής του στην Κρήτη από τις αρχές του 1900 έως τον Ιούλιο 1902, σε μια αποστολή που αποτύπωσε τα μεγαλειώδη ίχνη της βενετσιάνικης παρουσίας στο νησί και είναι δημοσιευμένο στο πολύτομο εμβληματικό έργο του «Μνημεία της Βενετοκρατίας στην Κρήτη» (Monumenti Veneti dell’ isola di Creta) το οποίο διέσωσε έστω και εικονικά, τα ιστορικά παλίμψηστα τεσσεράμισι αιώνων της μεγάλης Δημοκρατίας του Αδρία στο νησί μας.
Πάνω στον ανάγλυφο γλυπτικό διάκοσμο της ντόπιας μαύρης σιδερόπετρας, απεικονίζονται σε υψίγλυφη χάραξη τα μονογράμματα του Ιησού (IHS), της Παναγίας (MRA) και του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης (FRAC), του πιο διάσημου Αγίου των φτωχών και των κατατρεγμένων της Καθολικής Εκκλησίας. Απεικονίζεται ακόμη σε υψίγλυφη σύνθεση η τραχιά μορφή ενός Αγίου με φωτοστέφανο και άμφια που με το ένα χέρι ευλογεί και με το άλλο κρατάει ποιμαντορική ράβδο. Ο Giuseppe Gerola υποθέτει ότι είναι ο Άγιος Βλάσιος (San Biagio) των Λατίνων (και των Ορθοδόξων) που τιμάται στη Βενετία και που από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι το 1511 αποτελούσε την κεντρική εκκλησία της Ρωμαίικης κοινότητας στην πλωτή πολιτεία της Αδριατικής. Η τεχνική και η θεματολογία της παράστασης παραπέμπει σε κατασκευή της μέσης περιόδου της Βενετοκρατίας στην Κρήτη, ίσως στο τέλος του 15ου αιώνα. Στους συγκεκριμένους Λατίνους Άγιους Φραγκίσκο και Βλάσιο, που μαρτυρούν επιρροές από τη μητρόπολη Βενετία, γινόταν συχνή επίκληση από Βενετοκρητικούς ευγενείς της Νομπιλιτάς, αφού σε σχετικό νοταριακό έγγραφο αγοραπωλησίας του 1494 από τον άρχοντα Μπαρμπαρίγο στην Καστελανία του Μεραμπέλου, γίνεται μνεία «στην υπεραγία Θεοτόκο και τους θαυματουργούς Αγίους Φραγκίσκο της Ασίζης και Βλάσιο από τη μεριά της όστριας, στο μεγάλο αρσενάλι της Σερενίσσιμας».
Το ερώτημα βέβαια μετά από όλα αυτά αναδύεται αβίαστο: Μπορούν τα ελάχιστα εναπομείναντα σπαράγματα της βενετοκρατίας στην Κρήτη από τον τεράστιο πλούτο που κατέγραψε και φωτογράφησε πριν από 125 χρόνια ο G. Gerola στο μνημειώδες σύγγραμμά του, να διασωθούν με μια συντονισμένη κρατική προσπάθεια μαζί με την Περιφερειακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση; Δύσκολα πράγματα θα μου πείτε αυτά, όταν έχεις να ασχοληθείς σαν αιρετός με πολύ δυσκολότερα «μεσ’ στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες, στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινή ανοησία»…
Η διάκοσμηση εντοιχισμένη γλυπτική πλάκα όπως είναι δημοσιευμένη στο πολύτομο έργο του Giuseppe Gerola «Monumenti Veneti dell’ isola di Creta», Venazia M. CM. XXXII-X.
- Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Κρήτη, την Ελλάδα και όλο τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, με εγκυρότητα και αξιοπιστία, στο cna.gr
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Facebook
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Twitter
- Ακολουθήστε το cna.gr στο YouTube
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Instagram
