 |  |  |
Το γνωστό εντομολόγο Νίκο Ροδιτάκη τον πρωτοάκουσα στο Βάι, σε εκδήλωση που έγινε εκεί στις 18-4-2010 για το απειλητικό κόκκινο σκαθάρι. Τον είδα ξανά στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) στις 21-2-2014, ήταν τότε πρόεδρος των φίλων του Μουσείου, με την ευκαιρία της παρουσίασης του έξοχου τόμου, “Κρήτη, μια Ήπειρος σ’ ένα Νησί”.
Με είχε συγκινήσει με τα θερμά λόγια που είχε να πει για την κίνησή μας, τη “Μία Κρήτη, Περιβάλλον • Άνθρωπος”. Λίγο μετά στην πρωτότυπη προεκλογική μας εκστρατεία, αποδέχτηκε να συμπαρουσιάσει το βιβλίο του Λέστερ Μπράουν, “Ο Πλανήτης μας στα Όρια του, πως θα αποτρέψουμε την Περιβαλλοντική και Οικονομική κατάρρευση” στην αίθουσα Ανδρόγεω στο Ηράκλειο. Η ομιλία του δουλεύει ακόμη μέσα μου.
Έτσι δεν είναι παράξενο που με αφορμή την συζήτηση στο ΠΣ στις 16-12-16 για την αντιμετώπιση του απειλητικού βακτηρίου Ξυλλέλα του τηλεφώνησα για να πάρω τη γνώμη του. Από εκείνο το τηλεφώνημα μου έμεινε ένα βάρος, το ότι δεν κατέγραψα τη συσσωρευμένη σοφία αυτού του ανθρώπου.
Αυτό το βάρος προσπαθώ να αναιρέσω με τη σημερινή συνέντευξη, αλλά και με μια πρόταση που έχω υποβάλλει στον πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου (ΠΣ), να καλούνται πριν από κάθε συνεδρίαση επιφανείς Κρήτες για μια σύντομη ομιλία 15 -20 λεπτών. Τα οφέλη προφανή και πολλαπλά.
ΑΑ: Κύριε Ροδιτάκη, αγαπητέ Νίκο, πείτε µου παρακαλώ πως ασχοληθήκατε µε την γεωπονική, πού σπουδάσατε, πού υπηρετήσατε και ποιους θεωρείτε σταθµούς στην καριέρα σας.
ΝΡ: Σπούδασα Γεωπονία στη Γεωπονική Σχολή Αθηνών (σήµερα Γεωπονικό Πανεπιστήµιο) τη περίοδο 1965-1970 . Υπηρέτησα τις Γεωργικές Εφαρµογές στο Ν. Ηρακλείου του Υπουργείου Γεωργίας 1976-1980 µε έδρες το Αρκαλοχώρι, το Καστέλι Πεδιάδος, τη Χερσόνησο. Από το 1981-2010 υπηρέτησα ως Εντοµολόγος Ερευνητής στο Ινστιτούτο Προστασίας Φυτών Ηρακλείου του Εθνικού Ιδρύµατος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), σήµερα ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ. Έλαβα το διδακτορικό µου δίπλωµα το 1993 από το Εργαστήριο Οικολογίας και Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου µε αντικείµενο τη διερεύνηση της διάπαυσης της Ευδεµίδας του αµπελιού. Το 2000-2006 υπηρέτησα ως /ντής του Ινστιτούτου Αµπέλου Λαχανοκοµίας και Ανθοκοµίας Ηρακλείου. Ορίστηκα το 2002-3 αναπληρωτής του Προέδρου του ΕΘΙΑΓΕ. Το 2010-2014 εκλέχτηκα Πρόεδρος των Φίλων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας. Υπηρέτησα µε ζήλο και συνέπεια τις Γεωργικές Εφαρµογές ασχολούµενος παράλληλα µε την Έρευνα στο Δάκο της ελιάς (Προσδιορισµό του κατάλληλου χρόνου επέµβασης-Βιολογία του εντόµου στις συνθήκες της Κρήτης) σε συνεργασία µε το Εργαστήριο Εντοµολογίας και Γ. Ζωολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών Καθηγ. κ. Ευστάθιο. Πελεκάση. Μετά το 1980 µε αίτησή µου υπηρέτησα τη Γεωργική Έρευνα, όταν διαπίστωσα ότι η επιστηµονική υποστήριξη του αγρότη στις Γεωργικές Εφαρµογές αντικαταστάθηκε από την ενασχόληση µόνο µε την γραφειοκρατία για τις επιδοτήσεις. Ως Ερευνητής διεκδίκησα και πήρα 21 Ερευνητικά.
Προγράµµατα από τα οποία 15 Ανταγωνιστικά Ευρωπαϊκά, συµµετείχα σε 12 Εθνικά και 15 Διεθνή Συνέδρια και δηµοσίευσα 45 ερευνητικές εργασίες σε έγκυρα Διεθνή Περιοδικά και απέκτησα και µια Διεθνή πατέντα. Συµµετείχα σε διάφορες Επιτροπές της Ε.Ε. εκπροσωπώντας τη χώρα σε θέµατα του γνωστικού µου αντικειµένου.
ΑΑ: Στη µακρόχρονη σταδιοδροµία σας ποιες θεωρείτε περιόδους ακµής και ποιες παρακµής. Ποτέ τα ερευνητικά ιδρύµατα που σχετίζονται µε τον πρωτογενή τοµέα ήταν περισσότερο αποδοτικά και σε ποια κατάσταση βρίσκονται σήµερα.
ΝΡ: Τα Ιδρύµατα Αγροτικής Έρευνας έχουν σχετικά µικρή ιστορία στη χώρα µας. Αυτός που έθεσε τα θεµέλια ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1921 µε την ίδρυση των τεσσάρων Ινστιτούτων Προστασίας Φυτών (Θεσσαλονίκη, Βόλο, Πάτρα, Ηράκλειο) µε αξιοζήλευτη στελέχωση και θαυµάσιες κτηριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισµό ευρωπαϊκού επιπέδου και χωρίς τοπικιστικά κριτήρια. Ίδρυσε την Αγροτική Τράπεζα που προσέφερε ουσιαστική βοήθεια, οικονοµική και τεχνική, στην ανάπτυξη της Ελληνικής Γεωργίας. Αυτός που έδωσε όµως ακόµη περισσότερη πνοή και δύναµη στην Αγροτική Έρευνα και στις Γ. Εφαρµογές στην Ελλάδα µεταπολεµικά ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ ως Υπουργός Γεωργίας. Βοήθησε µε την Ίδρυση και σωστή στελέχωση Ερευνητικών Ινστιτούτων στη χώρα ανάλογα µε τις ανάγκες της χώρας για τη σιτάρκεια και την επάρκεια σε τρόφιµα και ζωοτροφές αλλά παράλληλα ενίσχυσε το θεσµό των Γεωργικών Εφαρµογών µε ένα πρωτοποριακό θεσµό που µιµήθηκε κατόπιν η Κύπρος και εµείς πολύ αργότερα τον ρίξαµε στο κάλαθο των αχρήστων µέχρι σήµερα. Τα αποτελέσµατα ήταν η παραγωγή υπερεπάρκειας αγαθών µέσα σε λίγα χρόνια και σηµαντικές εξαγωγές σε όλες τις χώρες. Δεν νοείται Αγροτική Έρευνα χωρίς αποτελεσµατικές Γεωργικές Εφαρµογές. Οφείλω όµως να τονίσω τη σοβαρή προσπάθεια αυτής της περιόδου στη παραγωγή και βελτίωση ντόπιων ποικιλιών σιτηρών, καπνού, καλαµποκιού, δενδρωδών και κηπευτικών που κάλυπταν
ΑΑ: Πόσο ανησυχείτε από τις επιπτώσεις της λεγόµενης κλιµατικής αλλαγής στην Γεωργία και την Αλιεία. Στην οµιλία σας για το βιβλίο του Λέστερ Μπράουν είχατε αναφερθεί σε δικές µας γεωργικές αρρώστιες που µεταναστεύουν βορειότερα, στην Ελβετία π.χ., ενώ νέες ασθένειες και νέα προβλήµατα απειλούν την περιοχή µας, µε πιο γνωστό το λεγόµενο λαγοκέφαλο που έχει αναστατώσει την αλιεία. Τι µέτρα θα συστήνατε;
ΝΡ: Η κλιµατική αλλαγή είναι εµφατικά παρούσα από το 1990 και είναι σήµερα η µεγαλύτερη απειλή ιδιαίτερα στον αγροτικό τοµέα που εξαρτάται εν πολλοίς από τη σταθερότητα του κλίµατος. Οι µεταβολές αυτές βοήθησαν πολλές ασθένειες και ζωικούς εχθρούς να εγκατασταθούν και να ευδοκιµήσουν σε περιοχές που δεν ήταν ποτέ στο παρελθόν, ευνοϊκές πλέον γι’ αυτούς. Το αποτέλεσµα είναι σοβαρότατες καταστροφές στην αγροτική παραγωγή, φυτικό και ζωικό κεφάλαιο, λόγω της απουσίας βιολογικών ανταγωνιστών. Έχοµε πρόσφατα δικά µας παραδείγµατα, ο θρίπας της Καλιφόρνιας (Frankliniella occidentalis), η τούτα στη τοµάτα (Tuta ansoluta), το κόκκινο σκαθάρι των φοινικοειδών κλπ. Όλα αυτά τα εξωτικά παράσιτα ευνοήθηκαν από τη κλιµατική αλλαγή (υψηλότερες θερµοκρασίες κλπ). Στην Ευρώπη είχαµε ανάλογα προβλήµατα όπως π.χ. στην Ελβετία ευδοκίµησε η ευδεµίδα του αµπελιού και ανέτρεψε την υπάρχουσα κατάσταση ελέγχου της κοχυλίδας µε σεξουαλική σύγχυση, µέθοδος χωρίς καθόλου εντοµοκτόνα. Τώρα µετά την εισβολή της ευδεµίδας η χρήση εντοµοκτόνων έγινε απαραίτητη. Η εισβολή εξωτικών παθογόνων οργανισµών και µικροοργανισµών υπήρχε ανέκαθεν σε όλες τις χώρες αλλά επιταχύνθηκε µε την αύξηση της ταχύτητας των εµπορικών συναλλαγών και ευνοήθηκε η παρουσία τους από τη κλιµατική αλλαγή. Από την εµπειρία που έχω η εισβολή τέτοιων οργανισµών και µικροοργανισµών σε οποιαδήποτε Ευρωπαϊκή χώρα από το 1880 µεταδίδεται σε όλες τις άλλες µέσα σε διάστηµα 4-6 ετών. Το διάστηµα αυτό µπορεί να θεωρηθεί ως διάστηµα ΄εκκόλαψης΄ µέχρι να γίνει εµφανώς αντιληπτή. Ακολουθεί έπειτα µια ραγδαία εξέλιξη πολύ καταστροφική για τις καλλιέργειες. Ένας έλεγχος ικανοποιητικός ακολουθεί µετά από 5-6 χρόνια που οφείλεται στον αιφνιδιασµό, την ελλιπή ενηµέρωση, την απουσία αποτελεσµατικών µέτρων κλπ. Μια τέτοια περίπτωση είναι και Ξυλέλλα (Xylella fastidiosa ) σήµερα αφρικανικής προέλευσης όπως ήταν και ο Δάκος της ελιάς (Κένυα) στο απώτερο παρελθόν.
ΑΑ: Το βακτήριο Ξυλλέλα, που έχει καταστρέψει εκτενείς ελαιοκαλλιέργειες στο Μπάρι της Ιταλίας µου είπατε ότι αργά ή γρήγορα θα έρθει κι εδώ και πως πρέπει να καθυστερήσουµε αυτή την είσοδο και να είµαστε προετοιµασµένοι για εναλλακτικές καλλιέργειες. Θα ήθελα να αναλύσετε αυτή την άποψη αλλά και να απαντήσετε στη θεωρία που θέλει το βακτήριο αυτό να λειτουργεί ως µοχλός επέκτασης πολυεθνικών φυτοφαρµάκων που το αντιµετωπίζουν. Σύµφωνα µε την ίδια θεωρία µε την ελαχιστοποίηση των φυτοφαρµάκων ενισχύεται το ανοσοποιητικό σύστηµα της ελιάς κι έτσι δεν κινδυνεύουν από την Ξυλλέλα.
ΝΡ: Η Ξυλέλλα είναι ένα βακτήριο εξαιρετικά καταστροφικό αφρικανικής προέλευσης που ήρθε µε το πολλαπλασιαστικό υλικό εξ΄ ου και η σηµασία της επάρκειας της χώρα µας σε ντόπιο πολλαπλασιαστικό υλικό. Αρµόδιος για τη σωστή αντιµετώπιση για όσα µου αναφέρετε είναι ο Δρ. . Γκούµας που έχει αναλάβει το βάρος της διάγνωσης και της αντιµετώπισης. Κατά την άποψή µου αν περιµένετε πώς και πότε θα αυξήσετε την ανοσία της ελιάς για να αντιµετωπισθεί το βακτήριο δεν είναι φρόνιµο αφού αυτή η αντοχή επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και όχι από ένα και είναι αµφίβολης αποτελεσµατικότητας. Παρόλα αυτά κάθε µέτρο καλλιεργητικό που συµβάλλει στην αύξηση της αντοχής του φυτού είναι θετικό δεν λύνει όµως το πρόβληµα στον επιθυµητό βαθµό. Το πλέον φρόνιµο είναι σε µια τέτοια πραγµατική απειλή να αρχίσοµε από τώρα να βρούµε εναλλακτικές καλλιέργειες εκτός από τα κατασταλτικά και προληπτικά µέτρα που πρέπει να εφαρµόζονται µε συνέπεια. Ακόµη θα πρέπει να αξιοποιηθούν όλα τα επιστηµονικά δεδοµένα (π.χ. χρήση της λακτοπεροξειδάσης), Στο Μπάρι Ιταλίας έχουν ήδη καταστραφεί προληπτικά 5.000.000 δένδρα λόγω προσβολής από τη Ξυλέλλα. Αναλογιστείτε µια τέτοια εξέλιξη εδώ τι επιπτώσεις θα έχει. Η ελιά έχει εξελιχθεί σε µονοκαλλιέργεια και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο και πρέπει να αλλάξει και πρέπει να αλλάξει προγραµµατισµένα.
Στη µετάδοση του βακτηρίου συµβάλλουν είδη εντόµων Ηµιπτέρων των οικογενειών Cicadellidae και Cercopidae που για κάθε περιοχή είναι και διαφορετικά. Είναι το µόνο στοιχείο που µε αφορά σχετικά µε τη ξυλέλλα. Στην Ιταλία το Philaenus spumarius (Hemiptera: Aphrophoridae) είναι ένας διαπιστωµένος φορέας µετάδοσης αλλά και κάθε έντοµο που αποµυζά χυµούς από την ελιά θα µπορούσε να είναι. Είναι αναγκαία η διερεύνηση του. Εν τούτοις δεν µπορεί να εφαρµοστεί µια τακτική χηµικής αντιµετώπισης κάθε δυνητικού εντόµου φορέα που αποµυζά χυµούς από την ελιά, θα είναι εγκληµατικό και αδύνατο. Άλλωστε µετάδοση µπορεί να γίνει και µε καλλιεργητικά εργαλεία όταν δεν έχοµε εµφανή συµπτώµατα.
ΑΑ: Είχατε προτείνει από τη δεκαετία του 1990 να γίνει η Κρήτη παραγωγός βιολογικών προϊόντων στα πρότυπα των Καναρίων νήσων. Παρότι ως συνήθως η πρόταση έγινε αρχικά δεκτή από τους πολιτικούς στην πράξη δεν έγινε τίποτε µε αποτέλεσµα η αλόγιστη χρήση φυτοφαρµάκων να υποβαθµίζει την ποιότητα των προϊόντων και να θέτει σε µεγάλο κίνδυνο την υγεία καλλιεργητών και καταναλωτών. Μπορούµε να επικαιροποιήσουµε αυτή τη συζήτηση και να την κάνουµε αποτελεσµατική πολιτική πρόταση για την Κρήτη;
ΝΡ: Καλό θα ήταν να τεθεί το θέµα γιατί έστω και αργά µπορεί να συγκεκριµενοποιηθούν οι εφικτοί στόχοι. Να συγκεκριµενοποιηθούν επίσης πόροι, µέσα και απαιτούµενο προσωπικό. Αυτό που χρειάζεται ο βιοκαλλιεργητής είναι η τεχνική υποστήριξη που δεν υπάρχει και η παραγωγή ντόπιας τεχνογνωσίας. Ένα 5ετές πρόγραµµα µε στόχο αναθεωρούµενο κατά περιόδους να γίνει 10ετές θα µπορούσε να βάλει τις βάσεις.
ΑΑ: Ακούγοντας σας και βλέποντας τις εξαίσιες φωτογραφίες φυτών και εντόµων που ανεβάζετε στο διαδίκτυο σκέφτοµαι πως για σας η φύση δεν είναι µόνον τροφός, αλλά είναι και δασκάλα και µούσα. Σκέφτοµαι παράλληλα πως αυτή η θεώρηση είναι σε αντίθεση µε την επικρατούσα άποψη που αντιµετωπίζει τη φύση µε µια χυδαία αναπτυξιακή λογική, υποβαθµίζοντας την σε οικόπεδο πολλαπλών χρήσεων. Με ποιους τρόπους νοµίζετε θα µπορούσε η δική σας αντίληψη για τη φύση να συνδυαστεί µε αλλά τουριστικά και οικονοµικά πρότυπα ώστε να ωφελήσει και το περιβάλλον και την κοινωνία.
ΝΡ: Η βιοποικιλότητα του νησιού µας είναι ένας πραγµατικός θησαυρός. Οι συνθήκες είναι τέτοιες που το καθιστούν µοναδικό. Για να προστατευθεί πρέπει να το γνωρίσοµε εµείς οι ίδιοι και να το προβάλλοµε. Να το γνωρίσουν τα µικρά παιδιά οι νέοι. Αυτοί είναι η άµυνα. Για να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη αναπτυξιακή λογική θα πρέπει να οριστούν νοµοθετικά οι δυνητικοί χώροι και να προστατευτεί η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής. Θα αναφέρω µια προσωπική µου εµπειρία από τη περιοχή της Σητείας, κοντά στη Μονή Τοπλού. Εξέταζα στο πλαίσιο ενός προγράµµατος την παρουσία ωφέλιµων Ετεροπτέρων στο θυµάρι. Η περιοχή έξω από τη Σητεία προς Μονή Τοπλού έχει πλαγιές γεµάτες θυµάρι. Εκεί συνάντησα ένα Ιταλό από τη Β. Ιταλία µε δύο κοπέλες που µάζευαν µπουµπούκια ανθισµένα από θυµάρι µε το χέρι και τα έβαζαν σε να πλαστικό µπουκάλι. Ρώτησα τι το κάνει το θυµάρι και γιατί δεν το µαζεύει από την Ν. Ιταλία που είναι πιο εύκολο. Μου εξήγησε ότι διατηρεί ένα πολύ καλό εστιατόριο και πως αυτό το θυµάρι της Σητείας αποτελεί τη βάση για ειδικά σπεσιαλιτέ πιάτα που έλκουν τη πελατεία του. Έρχεται τώρα και 10 χρόνια και µαζεύει θυµάρι µε τον ίδιο τρόπο, κεφάλι-κεφάλι, από τη ίδια περιοχή. Προσπάθησε να αλλάξει τόπο συλλογής , δεν είναι το ίδιο, δεν έχει το ίδιο άρωµα.
Ας γνωρίσοµε την αξία της χλωρίδας και της πανίδας του τόπου µας και να την αγαπήσοµε, αυτή είναι ο πλούτος µας. Τα αρωµατικά φυτά και γενικότερα η πλούσια χλωρίδα του τόπου µας του τόπου µας είναι ένας αναξιοποίητης θησαυρός. Αυτός ο θησαυρός σχετίζεται άµεσα µε τη µελισσοκοµία και την αιγοπροβατοτροφία που έχουν πολύ µεγάλες δυνατότητες.
ΑΑ: Όταν σας ρώτησα αν σκοπεύετε να συγκεντρώσετε την πλούσια εµπειρία σας φανήκανε απογοητευµένος θεωρώντας ότι κανείς δεν θα ενδιαφερθεί σοβαρά να την αξιοποιήσει. Επανέρχοµαι ρωτώντας σας, αν είχατε την εξουσία ποια θα ήταν οι στόχοι που κατά προτεραιότητα θα υπηρετούσατε;
ΝΡ: Πιστεύω αναφέρεστε για τον αγροτικό Τοµέα. Την εκπόνηση και εφαρµογή ενός πολυετούς αναπτυξιακού σχεδίου που θα έχει ως βάση την ποιοτική παραγωγή και διάδοση ντόπιας τεχνογνωσίας σε συγκεκριµένους τοµείς αιχµής (Βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, µελισσοκοµία, πολλαπλασιαστικό υλικό, αρωµατικά φυτά-παραγωγή βιοτεχνολογικών προϊόντων, κλπ) µε την αξιοποίηση του ντόπιου φυτικού και ζωικού κεφαλαίου µε έµφαση στη µικρή οικογενειακή εκµετάλλευση. Σαν γενική κατεύθυνση θα βοηθήσει στη πραγµατική περιφερειακή ανάπτυξη µε τη συγκράτηση του πληθυσµού στην ύπαιθρο.
Οφείλω στο τέλος να τονίσω την προστασία των υδατικών πόρων και τη λήψη µέτρων κατά της ερηµοποίησης.
- Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Κρήτη, την Ελλάδα και όλο τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, με εγκυρότητα και αξιοπιστία, στο cna.gr
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Facebook
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Twitter
- Ακολουθήστε το cna.gr στο YouTube
- Ακολουθήστε το cna.gr στο Instagram
