«Στην υγειά μας» | της Ευαγγελίας Φανουράκη

Την προηγούμενη φορά που έγραψα βιωματικά ήταν για το βιβλίο του Ζουλιέν Γριβέλ, την δικιά μου Σπιναλόγκα και το σπιτι του παππού και της γιαγιας στον Βρουχά που αποχωρίστηκα (επέστρεφα πάντα στις γιορτές), περίπου στα δέκα μου χρόνια.

Αυτή τη φορά, έχω ανάγκη να σας μιλήσω για την αμέσως επόμενη διετία. Την διετία του ΕΣΥ «μας». Ήμουν τετάρτη δημοτικού κι οι γονείς μου συνυπηρετούσαν στο Γενικό και «Νομαρχιακό» -τότε- Νοσοκομείο Αγίου Νικολάου. Το προσωπικό όπως πάντα μετρημένο στα δάκτυλα… σε κάθε κλινική άντε να υπήρχαν ένας διευθυντής κι ένας επιμελητής ή καμία φορά ούτε επιμελητής. Οι εφημερίες τον μήνα δεκαπέντε για τον καθένα τους. Πολλές από αυτές ταυτόχρονα, με έβρισκαν να κοιμάμαι στο δωμάτιο εφημερίας, να τρώω στην κουζίνα μαζί τους, να διαβάζω στα τότε επείγοντα – έχω δει τον πατέρα μου να επαναφέρει άνθρωπο στη ζωή μετά από ανακοπή, μπροστά στα μάτια μου και να ευχαριστεί την Παναγία που τα κατάφερε ιδρωμένος και χλωμός από το στρες της ευθύνης – και καμία φορά να παίζω με παιδιά άλλων εργαζόμενων κρυφτό στο «δασάκι», τον χώρο που τώρα βρίσκονται οι Άγιοι Ανάργυροι. Όταν έβρεχε το αγαπημένο μου παιχνίδι ήταν ένα παλιό μικροσκόπιο που είχε αντικατασταθεί από πιο σύγχρονα και χρησιμοποιώντας χειροκίνητο μετρητή κυττάρων του αίματος να «διαβάζω» με την παρέα της μαμάς μου, τα πλακάκια (επίχρισμα αίματος).

Αυτά τα δυο χρόνια ήταν τόσο καθοριστικά στην ψυχολογία μου, ώστε να μην θέλω ποτέ να ακολουθήσω το επάγγελμα των γονιών μου, κι ας μπορούσα αν διάβαζα λίγο πιο μεθοδικά (κατά γενική ομολογία), αλλά παράλληλα επιθυμούσα να είμαι παρούσα, στον τομέα της υγείας με έναν ρόλο ασαφή για τουλάχιστον μια 20ετία, που όμως τον ανακάλυψα στην πορεία. Ήταν όμως εξίσου καθοριστικά ώστε να αγαπήσω το νοσοκομείο μας, σαν σπιτι μου, σαν οικογένεια και να έχω στην καρδιά μου, αμέτρητες ιστορίες (καλές, κακές, αστείες) για τους ανθρώπους του, που άλλος λίγο, άλλος πολύ συμβίωναν εκεί μέσα αρμονικά, με έναν περίεργο κοινοβιακού τύπου εργασία σαν σε μελίσσι, προσφέροντας τις τότε δυνατές υπηρεσίες υγείας στους πολίτες όλου του νομού. Πάντα με φιλότιμο, όπως και μέχρι σήμερα.

Πέρασαν τριάντα χρόνια από τότε, τα κοριτσάκια που μόλις είχαν διοριστεί, είναι πια γιαγιάδες, η τεχνολογία στην ιατρική έχει κάνει θαύματα, τα πρωτόκολλα έχουν θέσει κανόνες και όρια, όμως η ιατρική φροντίδα που παρέχεται στους συμπολίτες μας, στηρίζεται ακόμα στο φιλότιμο των ανθρώπων (έστω της πλειοψηφίας τους, γιατί έχω 1-2 ενστάσεις) που επέλεξαν να γίνουν μέλη σε αυτό το μελίσσι που λέγεται ΓΝΑΝ.

Όσοι μελετάμε έστω κι επιφανειακά τα οικονομικά της υγείας, διαπιστώνουμε σταθερά ότι οι κρατικές χρηματοδοτήσεις (στον κρατικό προϋπολογισμό) – ανεξαρτήτως κυβέρνησης από την ίδρυση του ΕΣΥ και μετά – στηρίζονται στον απλό καθημερινό μπακαλίστικο κανόνα του «πάνω – κάτω πέρυσι τα έξοδα ήταν τόσα , -βάλε κάτι ακόμα ο νιος είναι λεβέντης- να γίνουν τόσα και κάτι». Σποραδικές και σπασμωδικές κινήσεις περιορισμού των εξόδων φαρμάκων και υλικών άλλοτε οδήγησαν στον εξορθολογισμό των οικονομικών κι άλλες φορές στην έλλειψη απαραίτητων θεραπειών ιδιαίτερα για ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού. Ενώ οφείλω να εξαίρω τον ρόλο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης που πραγματικά ήταν σπουδαίο βήμα προόδου.

Στρατηγική όμως ολοκληρωμένη για την δημόσια και δωρεάν υγεία, για την στήριξη του θεσμού του ΕΣΥ δυστυχώς δεν υπήρξε και δεν υπάρχει ούτε και σήμερα.

Ψυχανεμίζομαι, όπως όλοι μας ότι στρατηγική για την «υγεία» υπάρχει, όμως φοβάμαι πως θα είναι μακριά πολύ απο το μοντέλο της «δημόσιας και δωρεάν παροχής υπηρεσιών υγείας του ΕΣΥ», κι ακόμα περισσότερο φοβάμαι για το διάστημα που θα περάσει μέχρι να οδηγηθούμε στο νέο οικονομικό μοντέλο. Τα μηνύματα αν και με πράξεις είναι ξεκάθαρα – πλήρης απαξίωση των δημοσίων νοσοκομείων και των εργαζομένων τους – δεν καταλήγουν στον στόχο. Κι αν είναι αυτός ένα μεικτό μοντέλο συνεργασίας ιδιωτικού / δημοσίου τομέα γνωρίζουμε όλοι καλά πως θα κρέμεται σε μια λεπτή κλωστή όπως είδαμε και με την ιδιωτική Μ.Τ.Ν Ιεραπετρας αυτές τις ημέρες.

Θυμάμαι όταν είδα για πρώτη φορά το ντοκιμαντέρ «SICKO», ΤΟΥ ΜΑΙΚΛ ΜΟΥΡ» – Πεθαίνοντας χωρίς περίθαλψη στις Η.Π.Α. νομίζω το 2007, φοιτήτρια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημόσια Υγεία και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας» στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, σοκαρίστηκα για μέρες. Από τότε ήταν ορατή, η «αμερικανολαγνεία» των κυβερνήσεων μας, όσον αφορά στην υγεία.

Κι ως ένα βαθμό το καταλαβαίνω. Βοήθησαν και κάποιοι εργαζόμενοι της υγείας σε αυτό. Τα φακελάκια, οι λίστες χειρουργείων κι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσαν, τα πρωτότυπα και τα generic φάρμακα, τα δημοσιονομικά κενά. Όμως η ψευδό-οικονομία στην Ελλάδα ακόμα ανθούσε κι έτσι όλοι ήταν «ευχαριστημένοι» και με παρωπίδες ακόμα κι όταν αρκετοί λόγιοι της υγείας όπως ο αείμνηστος καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Αντώνης Κούτης ή ο δήμαρχος για 8η συνεχή θητεία του Δήμου Νέαπολης Συκεών και ιδρυτής του προγράμματος «Βοήθεια στο σπίτι» Σίμος Δανιηλίδης έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου.

Και βρισκόμαστε στο σήμερα. 2023 μετά από μια διετή πανδημία που εξαθλίωσε ακόμα περισσότερο τους εργαζόμενους στην υγεία, μετά από μια παρατεταμένη οικονομική κρίση που κράτησε πάνω από δέκα χρόνια (… και συνεχίζεται και θα ενταθεί) να κοιτάζουμε τα του οίκου μας. Τα του δήμου μας. Τα του νομού μας. Τα της υγείας μας. Να βλέπουμε γιατρούς να παραιτούνται καθημερινά από τα νοσοκομεία μας ενώ από το κάλεσμα των ιδιωτών για παράλληλη εργασία η ανταπόκριση είναι αμελητέα μπροστά στις ανάγκες. Βλέπουμε προκηρύξεις που δεν βρίσκουν ανταπόκριση και η δημόσια υγεία στο νομό (αλλά και στην χώρα) να λειτουργεί στον «αυτόματο» στηριζόμενη στο φιλότιμο των εργαζομένων και στον από μηχανή θεό της Ελλάδας (που πόσους αιώνες μας παλεύει πλέον). Βλέπουμε τις ενδείξεις, λίγο πριν εκδηλωθεί η νόσος που είναι η σταδιακή μείωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού.

Τα τελευταία δυο χρόνια ως αντιδήμαρχος δημόσιας υγείας στον Δήμο Αγίου Νικολάου, συμμετέχοντας ενεργά στην συνεργασία που είχαμε με τον καθηγητή κ Χρήστο Λιονή και το τμήμα κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης για τον στρατηγικό σχεδιασμό της υγείας στον δήμο μας, αντιλήφθηκα περισσότερο τις δυνατότητες που υπάρχουν (αν υπάρχει πολιτική βούληση) να δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο αντιμετώπισης του ασθενή/πολίτη  πιο ολιστικό, στηριζόμενο στις αρχές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (πρόληψη) με την συνεργασία τοπικής αυτοδιοίκησης / κράτους, με ενέργειες που θα ξαλαφρώσουν τα νοσοκομεία από θέματα φαινομενικά απλά που όμως τα επιβαρύνουν καθημερινά και ως έξοδα αλλά και ως εργατοώρες.

Αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι ήδη μέχρι τώρα σας έχω κουράσει αρκετά, όμως η υγεία κι η κοινωνική μέριμνα πρέπει να βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα κάθε δήμου γι αυτό και παρακάτω θα το εξειδικεύσω με διαπιστώσεις και προτάσεις για την επόμενη μέρα στον δήμο Αγίου Νικολάου, όπως τα αντιλαμβάνομαι προσωπικά μετά από συζητήσεις με το προσωπικο, του ωφελούμενους και σχετική μελέτη του αντικειμένου.

Ο Δήμος Αγίου Νικολάου έχει δυο βασικούς φορείς κοινωνικής μέριμνας. Ο ένας είναι ο ΟΚΥΔΑΝ που περιλαμβάνει τους βρεφονηπιακούς σταθμούς και τα ΚΑΠΗ (τα οποία αρχές του νέου έτους θα υπάγονται πλέον στο Δήμο) και το Τμήμα Κοινωνικής Προστασίας και Παιδείας που αποτελεί μέρος της Δ/νσης Διοικητικού του Δήμου.

Το Τμήμα Κοινωνικής Προστασίας (το Παιδείας δεν έχει τεθεί ποτέ σε εφαρμογή) αντίστοιχα αποτελείται από τα παρακάτω:

1. το τμήμα κοινωνικής υπηρεσίας που ασχολείται με τις εισαγγελικές παραγγελίες, την δωρεάν φαρμακευτική περίθαλψη ανασφάλιστων, τον έλεγχο στα φιλανθρωπικά σωματεία (καταστατικό και οικονομικά), τους περιστασιακά αστέγους όπως και τις αδειοδοτήσεις παιδικών σταθμών και εγκρίσεις για το προσωπικό ιδιωτικών σταθμών και το οποίο αποτελείται από μια κοινωνική λειτουργό και την προϊσταμένη του τμήματος που επιτελεί επιπλέον τον συνδετικό κρίκο αλλά και τον επιβλέποντα των επόμενων δυο

2. το Κέντρο Κοινότητας ( που αποτελείται από 2 ΚΛ & 1 Ψ) και είναι μια επιδοτούμενη ΕΣΠΑ δομή. Το Κέντρο Κοινότητας ασχολείται με όλα τα επιδόματα (ρεσεψιόν του ΔΗΜΟΥ). Είναι η δομή που είναι υποχρεωμένη να μιλήσει με τον πολίτη και να τον κρατήσει ή να τον παραπέμψει όπου χρειάζεται. Παράλληλα πραγματοποιεί διερεύνηση αναγκών πολίτη/ οικογένειας ώστε να λυθούν τα προβλήματα που οδηγούν στην επιδοματική ανάγκη. Πρόσφατα προτάθηκε από την υπηρεσία και εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο παράταση μέχρι το 2029 του κέντρου κοινότητας και αναβάθμισή του με ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ( όπου με όχημα, οδηγό, ΚΛ κι ένα λαπτοπ θα φτάνουν όλες παροχές στα ίδια τα χωριά / σε κάθε μικρή κοινότητα του Δήμου μας) σε συγκεκριμένο χώρο (γραφεία τοπικής κοινότητας) και ημέρες που θα έχουν οριστεί εξ αρχής.

3. το Πρόγραμμα Βοήθεια στο ΣΠΙΤΙ το οποίο μεταφέρθηκε στις 1/6/2023 από το παλιό ΕΣΠΑ του ΟΚΥΔΑΝ και εντάσσεται αδιευκρίνιστα πλέον στο μόνιμο προσωπικό του Δήμου (τροποποίηση ΟΕΥ) . Αποτελείται από 5 εργαζόμενους (3 νοσηλεύτριες ΔΕ & 2 φροντιστές) ΧΩΡΙΣ κοινωνική Λειτουργό διότι καθυστερούν οι διαδικασίες αντικατάστασης της παραιτηθείσας υπαλλήλου από τον ΑΣΕΠ. Το πρόγραμμα αυτό που ΔΕΝ εκτίνεται σε όλο το Δήμο μας (το αντίστοιχο πρόγραμμα ΒΣΣ για τις περιοχές του Επάνω Μεραμπέλου – Πλάκα, Βρουχάς, Σέλλες, Λούμα, Σχινιάς, Νοφαλιάς, Φινοκαλιάς, Καστέλι, Καρύδι, Φουρνή, Δωριές και Λίμνες το είχε αναλάβει αντίστοιχη υπηρεσία του Θεραπευτηρίου χρόνιων παθήσεων άτυπα και δεν βρίσκεται σε λειτουργία τα τελευταία τρία χρόνια), έχει ως αρμοδιότητα την φροντίδα ηλικιωμένων ανθρώπων όπως και ατόμων ΑΜΕΑ άνω του 67% με συγκεκριμένα οικονομικά και οικογενειακά κριτήρια και συνδράμει τους ωφελούμενους του τόσο πραγματοποιώντας μικρές εργασίες στο σπίτι, κάνοντας αγορές στο σουπερ μάρκετ, πηγαίνοντας για συνταγογράφηση και μεταφέροντας στις απομακρυσμένες περιοχές φάρμακα των ασθενών αλλά και συνεννοήσεις με ιατρούς για εξειδικευμένα ζητήματα όταν αυτό είναι απαραίτητο.

Ανεξάρτητες δομές κοινωνικής μέριμνας είναι:

1. το Κοινωνικό Παντοπωλείο που ελέγχεται και λειτουργεί από τον ΕΠΕΚΑ και στην λειτουργία του συνδράμει ο Δήμος με συγκεκριμένο προϋπολογισμό που εγκρίνεται ετησίως από το Δημοτικό Συμβούλιο ενώ έχει αποφασιστεί η παράταση της συμμετοχής του Δήμου μας στο παρών Δίκτυο μέχρι το 2029

2. το Εθελοντικό Κοινωνικό Παντοπωλείο που λειτουργεί με χρηματικές και υλικές δωρεές κι ελέγχεται από μια διαπαραταξιακή επιτροπή.

Σχετικά με τα ΚΑΠΗ γνωρίζουμε ότι υφίστανται δυο εν ενεργεία (Άγιος Νικόλαος, Νεάπολη), έχει ψηφιστεί η ίδρυση ενός ακόμα στο Σίσι και είναι στελεχωμένα από έναν κοινωνικό λειτουργό που μοιράζει τις ημέρες του.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

1. Κατακερματισμός Κοινωνικών Υπηρεσιών τόσο σε πολλές διαφορετικές δομές όπως και σε πολλούς διαφορετικούς χώρους με αποτέλεσμα την δυσκολία της συνεργασίας σε κοινά περιστατικά, την απώλεια εργατοωρών και την ταλαιπωρία του πολίτη.

2. Έλλειψη προσωπικού με αποτέλεσμα να γίνονται οι βασικές εργασίες αλλά να μην μπορεί να ξεδιπλωθεί ένα συνολικό κοινωνικό όραμα το οποίο αποζητούν κι οι ίδιοι οι υπάλληλοι

3. Κοινωνική Ανισότητα αφού υπάρχουν περιοχές του Δήμου μας που δεν τους παρέχονται οι ίδιες καλύψεις με άλλων περιοχών και αγνοούνται συστηματικά οι ανάγκες τους.

4. Αυξημένα επίπεδα άγχους στους υπαλλήλους των δομών λόγω ευαισθησίας του αντικειμένου κι έλλειψη βοήθειας από το Δήμο (πχ εξεύρεση οχημάτων για τις εισαγγελικές παραγγελίες ή για το ΒΣΣ)

5. Μη ελεγχόμενη διάθεση πόρων σε συμπολίτες μας από την μη κοινή αντιμετώπισή τους από όλες τις υπηρεσίες (κοινή λίστα ωφελούμενων, ολιστική προσέγγιση)

6. Έλλειψη δομών για την προστασία της οικογένειας (ενδοοικογενειακή βία, ξενώνας γυναικών)

7. Έλλειψη συγκεκριμένου προγράμματος για την 3η ηλικία. Όσο η ηλικία διαβίωσης αυξάνει έχουμε πολίτες 3ης και 4ης ηλικίας μέλη των ΚΑΠΗ που όμως δεν μπορούν να ακολουθούν τα ίδια προγράμματα. Δεν αρκεί η κοινωνικοποίηση στον χώρο και οι εκδρομές αλλά ένα ολιστικό πρόγραμμα ενεργοποίησης τους (εθελοντική δράση, πρόληψη για το αλτσχάιμερ, υποστήριξη φροντιστών ηλικιωμένων με άνοια κλπ).

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Μετατροπή του ΟΚΥΔΑΝ σε αποκλειστικό οργανισμό για την ΠΑΙΔΕΙΑ όπου μέσα θα μπουν βρεφονηπιακοί, ΚΔΑΠ, ΚΔΑΠ ΑΜΕΑ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ. Αντίστοιχα δημιουργία ξεχωριστής διεύθυνσης στον ΟΕΥ του Δήμου Κοινωνικής Μέριμνας και Δημόσιας Υγείας για τα υπόλοιπα κι εξεύρεση κατάλληλου κτιρίου για την έδρα του.

2. Ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού των δομών αυτών με προσωπικό (είτε μέσω ΕΣΠΑ ή μέσω εσωτερικών μετακινήσεων ή μέσω προσλήψεων -μόνιμων ή 8μηνων) κι ενίσχυση των εργαζόμενων μέσω προγραμμάτων συνεχούς εκπαίδευσης αλλά και bonding δεδομένης της φύσης της δραστηριότητας τους.

3. Ενίσχυση του προγράμματος ΒΣΣ με όχημα και οδηγό ώστε να καλύψει το σύνολο των οικισμών του Δήμου μας. Παράλληλα ενίσχυσή του μέσω προγραμματικής σύμβασης με το Πανεπιστήμιο Κρήτης για ειδικότητες που δεν μπορούν να προσληφθούν από το Δήμο στα πλαίσια της πρότυπης μονάδας ενίσχυσης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μέσω προγραμμάτων πρόληψης στην κοινότητα αλλά κι ενίσχυσης των Περιφερειακών Ιατρείων που η 7η ΥΠΕ υπολειτουργεί, ως συνέχεια του στρατηγικού σχεδιασμού για την Υγεία που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Κοινωνικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Δημόσιας Υγείας του Δήμου Αγίου Νικολάου.

4. Σαφές και ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την 3η και 4η ηλικία που θα καταρτίζεται από το σύνολο των κοινωνικών λειτουργών του Δήμου και θα εφαρμόζεται από τον ΚΛ των ΚΑΠΗ

5. Αντικατάσταση του εθελοντικού κοινωνικού παντοπωλείου από ένα «σωματείο φίλων κοινωνικού παντοπωλείου» που να έχει νομική υπόσταση

6. Διερεύνηση δυνατότητας μετατροπής του ΚΑΠΗ Αγίου Νικολάου σε ΚΗΦΗ όπου θα λειτουργεί και το απόγευμα δίνοντας την δυνατότητα σε ανθρώπους που έχουν ηλικιωμένους υπό την φροντίδα τους να τους αφήνουν με ασφάλεια κάποιες ώρες πχ για να κάνουν δικές τους εξετάσεις ή να εργαστούν

7. Διερεύνηση δυνατότητας δημιουργίας δομής προστασίας της οικογένειας μέσω προγραμματικής συνεργασίας με έναν φορέα που έχει αποδείξει διαχρονικά την ανιδιοτελή και σημαντική προσφορά του στην κοινωνία τον Σύνδεσμο Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Ν. Ηρακλείου

Αναλαμβάνοντας λοιπόν η τοπική αυτοδιοίκηση το «βάρος» της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, συμπαραστεκόμενη παράλληλα σε κάθε αγώνα του συλλόγου εργαζομένων του νοσοκομείου μας, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό και πρότυπο ρόλο στις εξελίξεις στον τομέα της υγείας, προς όφελος των συνδημοτών μας.

Κι όταν τα παραπάνω μέτρα αντίστοιχα με τα χαρακτηριστικά της κάθε κοινωνίας εφαρμοστούν σε καθένα από τους 4 δήμους του Λασιθίου, τότε το κάθε νοσοκομείο θα μπορέσει πραγματικά να βρει τον ρόλο του και συνεργατικά να αποτελέσει τον πυρήνα υγειονομικής ανάπτυξης του νομού ακόμα και σε βαθμό «ιατρικού τουρισμού».

Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας,

Με εκτίμηση,

Ευαγγελία Φανουράκη 

Υγιεινολόγος MPh

Αντιδήμαρχος Δημόσιας Υγείας και Δημοσίων Σχέσεων

Δήμου Αγίου Νικολάου