Ψυχρός Πόλεμος ΙΙ: Η Δύση χάνει στο επικίνδυνο παιχνίδι του Πούτιν

Ενα συγκλονιστικό εξώφυλλο του περιοδικού Time για το τεύχος του Αυγούστου αποτυπώνει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την φρίκη του πολέμου στην Ουκρανία και κυρίως τον αποτροπιασμό που αισθάνθηκε όλος ο πλανήτης μετά την κατάρριψη του Boeing της Maysia που παρέσυρε στον θάνατο 298 ανθρώπους.

Στο κατακόκκινο εξώφυλλο ο Βλαντιμίρ Πούτιν περπατάει με ύφος βλοσυρό και στο βάθος η σκιά του είναι ένα Boeing, σαν το αεροσκάφος που συνετρίβη στην Ανατολική Ουκρανία ανοίγοντας ακόμη ένα κεφάλαιο στην σύγκρουση του Ρώσου ηγέτη με την Δύση.

Παράλληλα, ο αρθρογράφος Σάιμον Σούστερ, ανταποκριτής του περιοδικού στην περιοχή, κάνει μια ανατριχιαστική περιγραφή των όσων έχουν συμβεί τις τελευταίες ημέρες και, κατηγορώντας ευθέως τον Ρώσο πρόεδρο, διερωτάται μέχρι που μπορεί να φθάσει αυτή η δεύτερη εκδοχή του Ψυχρού Πολέμου.

«Το σκηνικό ήταν ήδη αρκετά αποκρουστικό» γράφει ο Σούστερ και συνεχίζει «ωστόσο, σε έναν κόσμο γεμάτο απειλές αυτό που συνέβη ήταν ακόμη πιο αποκαλυπτικό: Κάτω από τον καυτό ήλιο του Ιουλίου στην Ανατολική Ουκρανία, εκατοντάδες σοροί κείτονται σαπίζοντας, ενώ, ρωσόφιλοι αυτονομιστές, ορισμένοι από αυτούς μεθυσμένοι, υψώνουν τα όπλα τους για να κρατήσουν μακριά τους παρατηρητές της ΕΕ. Ενα σκάφος της Malaysia με 298 ψυχές ανατινάχθηκε στον αέρα, προφανώς από αυτονομιστές, ενώ οι νεκροί έπεφταν από τον ουρανό σε μια φρικτή καταιγίδα. Μια φωνή και μόνο θα μπορούσε να βάλει ένα τέλος σε αυτή την ιστορία. Αλλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν απλά κούνησε το δάχτυλο προς την ουκρανική κυβέρνηση και κατ΄ επέκταση στους Δυτικούς συμμάχους της».

Η γενιά των Δυτικών που πίστεψε ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει

Αυτή ήταν η κρίση με λίγα λόγια, σημειώνει ο Σούστερ και εξηγεί: Το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει ο Πούτιν ήταν η περισσότερο μπορούσε να ζητήσει ο Ομπάμα. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έδωσε κανένα τελεσίγραφο, δεν τράβηξε καθόλου κόκκινες γραμμές ούτε διατύπωσε απειλές. Ακόμη και όταν οι πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ έδειχναν με αυξανόμενο ρυθμό πως ρωσικά όπλα και σύμμαχοι των Ρώσων βρίσκονταν πίσω από την επίθεση, οι διπλωμάτες των ΗΠΑ συνάντησαν μεγάλα εμπόδια όταν προσπάθησαν να πείσουν την Ευρώπη να σκληρύνει την στάση της κατά του Πούτιν. Ο Ομπάμα και ο Ρούτε μίλησαν ως ηγέτες χωρίς να επιχειρήσουν να ασκήσουν μεγαλύτερη επιρροή, γιατί οι ψηφοφόροι τους δεν ενδιαφέρονται για στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία ή τις «μαριονέτες» τους.

Μια γενιά Δυτικών έχει μεγαλώσει με την ευχάριστη πεποίθηση ότι ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε πριν από λίγο καιρό και η ειρήνη είναι το προδιαγεγραμμένο μέλλον της Ευρώπης. Δεν δείχνουν γρήγοροι αρκετά ώστε να συνταχθούν εκ νέου και να περιορίσουν τις φιλοδοξίες της Ρωσίας.

Ετσι, ο Πούτιν προελαύνει. Στόχος του είναι να διασπάσει περισσότερο την Ευρώπη, να σκίσει την ομπρέλα του ΝΑΤΟ και να αποκαταστήσει τη ρωσική επιρροή σε όλο τον κόσμο. Και σαν να θέλει να βάλει ένα θαυμαστικό σε αυτή τη διακήρυξη, οι φιλορώσοι αντάρτες στην Ουκρανία συνέχισαν τις αντιαεροπορικές επιθέσεις τους λιγότερο από μία εβδομάδα μετά την καταστροφή της πτήσης 17. Στις 23 Ιουλίου, δύο στρατιωτικά αεροσκάφη που ανήκουν στη φιλοδυτική κυβέρνηση της Ουκρανίας καταρρίφθηκαν μόλις λίγα μίλια μακριά από το σημείο της συντριβής του αεροσκάφους του.

Και ο Πούτιν προφανώς θα συνεχίσει, από τη στιγμή που κάθε νέα κρίση τον κάνει ακόμη πιο δυνατό. Ο «τσάρος» του 21ου αιώνα έχει αναπτύξει τέλεια την σκοτεινή τέχνη του να δημιουργεί προβλήματα που μόνο εκείνος μπορεί να λύσει, ούτως ώστε οι δυτικοί ηγέτες να εμφανίζονται συνεχώς να τον «προειδοποιούν» και ταυτόχρονα να τον παρακαλούν. Η κρίση στη Συρία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Προμήθευε όπλα και εκπαίδευση για τα στρατεύματα του Ασαντ, στηρίζοντάς τον την στιγμή που οι Δυτικοί ζητούσαν την παραίτησή του. Οταν ο Ασαντ πέρασε την κόκκινη γραμμή του Ομπάμα και χρησιμοποίησε χημικά, ο Πούτιν παρενέβη, ο Ασαντ εγκατέλειψε τα χημικά και πλέον στη Δαμασκό εξακολουθεί να βασιλεύει ο Πούτιν με τον σύμμαχό του Ασαντ.

Ενω άλλοι ηγέτες προσπαθούν να αποφύγουν την οποιαδήποτε κρίση, ο Πούτιν φαίνεται να τρέφεται από αυτές. Οταν μια φιλοδυτική κυβέρνηση ανέλαβε την εξουσία στην Ουκρανία ο Πούτιν όρμησε για να προσαρτήσει την Κριμαία, αρπάζοντας το στολίδι της Ουκρανίας, μια κίνηση που επανασχεδιάζει τα σύνορα της Ευρώπης. Μέσα σε ένα μήνα, δυτικοί διπλωμάτες θεώρησαν το γεγονός παρελθόν. Γιατί; Επειδή μέχρι τότε, η Ρωσία είχε προλάβει ήδη να δημιουργήσει άλλη μια κρίση την οποία έπρεπε να αντιμετωπίσουν οι Δυτικοί και ένα νέο πρόβλημα που θα μπορούσε να λύσει μόνο ο πρόεδρος Πούτιν (σσ η εμφύλια σύρραξη που μαίνεται εδώ και μήνες στις Ανατολικές επαρχίες).

Μπορεί να τον ανακόψει η Δύση;

Μπορεί η Δύση να σταματήσει μια περσόνα που είναι αποφασισμένη να υποστηρίξει τις θλιβερές συνήθειες των τσάρων και των σοβιετικών ηγετών, προβάλλοντας, ταυτόχρονα τη ρωσική ιδιαιτερότητα και την ισχύ; Ο Πούτιν δεν έχει πολλά να ανησυχεί όταν παρατηρεί τις δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται εναντίον του. Ο Ομπάμα, ως ηγέτης ενός έθνους κουρασμένου από τον πόλεμο, έχει αυτοαποκλειστεί από όλες τις στρατιωτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της παροχής όπλων στην Ουκρανία. Η Ευρώπη είναι τόσο πολύ διχασμένη όσο και υπερβολικά εξαρτημένη από το ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό για να προκαλέσει οποιαδήποτε διαρκή ρήξη στις σχέσεις με τη Μόσχα. Η μόνη επιλογή φαίνεται να είναι η σταθερή «λύση» των κυρώσεων.

Αυτό είναι πιο δύσκολο από όσο ακούγεται. Ο Πούτιν έχει συμμάχους στην καρδιά της Ευρώπης-κυρίως στην Ιταλία, η οποία αυτή τη στιγμή έχει και την προεδρία της ΕΕ και έχει πιέσει κατά των οποιωνδήποτε κυρώσεων που θα μπορούσαν να κάνουν σοβαρή ζημιά στη ρωσική οικονομία. «Κόβοντας το εμπόριο»,λένε οι Ιταλοί (και μιλούν για τους άλλους), ,θα δημιουργηθούν τεράστια προβλήματα στις ευρωπαϊκές εταιρείες που επωφελούνται από αυτό». «Οι Ευρωπαίοι είναι σε πανικό πάνω από τη γραμμή των ΗΠΑ για τις κυρώσεις», λέει ο Σεργκέι Μακρόφ , ένας πολιτικός σύμβουλος πολύ κοντά στο Κρεμλίνο, ο οποίος ταξίδεψε στην Ευρώπη στα μέσα Ιουλίου να συσπειρώσει την υποστήριξη στη Μόσχα ανάμεσα σε ειδικούς και πολιτικούς. «Η ΕΕ με την πρώτη ευκαιρία που θα βρει για να απομακρυνθεί από την γραμμή των ΗΠΑ για την Ουκρανία θα το κάνει».

Ακόμη και αν η Ευρώπη αρχίσει να εναρμονίζεται με σκληρή στάση της Ουάσιγκτον για κυρώσεις, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να δείχνουν ότι αυτές θα φέρουν αποτέλεσμα. Οι πρώτες κυρώσεις, για παράδειγμα, δεν εμπόδισαν τη Ρωσία από το να εξοπλίσει τους αυτονομιστές με πυραύλους σαν και εκείνον που φαίνεται πως κατέρριψε το μοιραίο Boeing. Η επιβολή κυρώσεων μπορεί να κάνει τον Πούτιν απλά να επιτεθεί περισσότερο. «Είναι σαν να τσιμπάς μια αρκούδα στο πόδι με μια μιρκή βελόνα» σημειώνει ο Αντρέι Ιλαριόνοφ, ο οποίος έχει υπηρετήσει ως κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Πούτιν στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Στην πραγματικότητα, οι τρεις πρώτοι γύροι κυρώσεων των ΗΠΑ, με στόχο Ρώσους αξιωματούχους, ολιγάρχες και κρατικές εταιρείες έκαναν ελάχιστα στο να αποτρέψουν την αιμορραγία της Ουκρανίας. Αν μη τι άλλο, τη στιγμή που ο κόσμος έστρεψε τους τελευταίους μήνες την προσοχή του μακριά από αυτή τη χώρα, οι συγκρούσεις επιδεινώθηκαν. Ο ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, στρατηγός Φίλιπ Μπρήντλοβ, αναφέρει ότι ρωσικά όπλα και μαχητές συνέχισαν να περνούν στις ανατολικές επαρχίες. Την ίδια στιγμή, ρωσικά στρατεύματα έχουν μαζευτεί στα σύνορα με την Ουκρανία συντηρώντας ζωντανή την περίπτωση μιας μεγάλης κλίμακας εισβολής. Οι Ρώσοι δεν υποχωρούν.

Ποιος είναι ο υπέρτατος στόχος του προέδρου της Ρωσίας

Σύμφωνα με την ανάλυση του περιοδικού Time, μέσα από αυτά τα παιχνίδια πολέμου ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει καταφέρει να αυξήσει στον μέγιστο βαθμό τη δημοτικότητά του εντός της Ρωσίας και ανάμεσα στην οικονομική ελίτ, παρά τις κυρώσεις και τις απειλές για διεθνή απομόνωση.

Το σύστημα των μέσων ενημέρωσης, το οποίο ελέγχει απόλυτα, παρουσιάζει τις ρωσικές διεκδικήσεις στην Ουκρανία ως δίκαιες τοποθετώντας την Ρωσία απέναντι στην «κατακτητική» Δύση. Τελευταίο παράδειγμα η τραγωδία της πτήσης MH17 την οποία τα ρωσικά μίντια καλύπτουν εκτεταμένα εκτοξεύοντας κατηγορίες προς την Ουκρανία και τις ΗΠΑ για την κατάρριψη του αεροπλάνου.

Ωστόσο, τα σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι πολύ μεγαλύτερα από την Ουκρανία. Εκείνο που ελπίζει είναι ότι αυτή η διαμάχη της Ρωσίας με την Δύση θα δημιουργήσει περισσότερες ρωγμές εντός της Ευρώπης και θα συρρικνώσει κι άλλο την αμερικανική επιρροή. Το «όραμά» του για μια μεγαλύτερη Ευρώπη εκτείνεται από την Πορτογαλία έως τις ρωσικές ακτές του Ειρηνικού με τη Μόσχα στο επίκεντρο.

Αλλωστε, δημιουργώντας προβλήματα τα οποία μόνο ο ίδιος μπορεί να επιλύσει πετυχαίνει να έχει τον πιο κεντρικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Σε αυτό το «σενάριο» οι ΗΠΑ μετατρέπονται περισσότερο σε αντίπαλο παρά σύμμαχο της Ευρώπης.

«Οι ΗΠΑ είναι ένας τεράστιος παγκόσμιος παίκτης και σε κάποιο σημείο άρχισαν να σκέφτονται πως είναι η μόνη ηγετική δύναμη εγκαθιδρύοντας ένα μονοπολικό σύστημα. Τώρα μπορούμε να διακρίνουμε όττι κάτι τέτοιο δεν υφίσταται» δήλωνε ο Βλαντιμίρ Πούτιν σε μια συνέντευξή του τον Απρίλιο κάνοντας ξεκάθαρους τους σκοπούς του προσθέτοντας «Εάν προσπαθήσουν να τιμωρήσουν κάποιον σαν να είναι άτακτο παιδί ή κάνουν κάτι για να τον πειράξουν, θα καταλάβουν ότι προσπαθούν να δαγκώσουν το χέρι που τους ταΐζει».

Τι μέλλει γενέσθαι

Οι επόμενες ημέρες στον απόηχο της τραγωδίας της πτήσης MH17 θα κρίνει κατά πολύ την προσπάθεια του Πούτιν να αγνοήσει την δύναμη των ΗΠΑ. Σύντομα θα φανεί αν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μπορούν τελικά να σχηματίσουν έναν δυνατό συνασπισμό απέναντι στο πρόεδρο της Ρωσίας, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν πολλά σημάδια ενότητας.

Προς το παρόν ο Πούτιν δεν απολογείται σε κανέναν και ο απόλυτος έλεγχος που ασκεί στα ρωσικά ΜΜΕ δεν θα επιτρέψουν πολλές διαφορετικές φωνές να τον αμφισβητήσουν στο εσωτερικό της χώρας. Το μόνο σίγουρο είναι πως εάν οι Δυτικοί συνεχίσουν να «ενοχλούν» την αρκούδα, η Μόσχα δεν θα κάνει πίσω και θα πιέσει ακόμη περισσότερο.