«Να σχεδιάσουμε από τώρα τη μεταμνημονιακή εποχή» (του Γιάννη Δραγασάκη)

Η συμφωνία με τους δανειστές, όπως αποτυπώνεται στην απόφαση του τελευταίου Eurogroup, αποσαφηνίζει σημαντικά και δίνει ορατότητα στις προοπτικές.

Συγκεκριμένα:

Οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους περιλαμβανομένου και του βραχυχρόνιου δανεισμού του κράτους (έντοκα γραμμάτια) δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 15% του ΑΕΠ.

Η οριοθέτηση αυτή σε συνδυασμό με τον προσδιορισμό του ύψους των πρωτογενών πλεονασμάτων, καθώς και με την υιοθέτηση της ρήτρας ανάπτυξης, της σύνδεσης δηλαδή της εξυπηρέτησης του χρέους με τους ρυθμούς ανάπτυξης, θωρακίζουν τη χώρα έναντι κινδύνων ανόδου των διεθνών επιτοκίων ή μελλοντικής ύφεσης.

Ακριβώς γι’ αυτό, παρ’ όλο που οι ρυθμίσεις αυτές δεν συνιστούν οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος του χρέους, προκάλεσαν ήδη πτώση των επιτοκίων, πιστοληπτική αναβάθμιση της χώρας και αύξηση της συμμετοχής ξένων κεφαλαίων στην τελευταία έκδοση εντόκων γραμματίων.

Μπορεί, λοιπόν, συνολικά η συμφωνία να απέχει σε ορισμένα σημεία από τους αρχικούς στόχους της κυβέρνησης, ωστόσο περιέχει δυνατότητες προς αξιοποίηση.

Πρώτον, καθιστά εφικτή την πρόσβαση στις αγορές και την έγκαιρη ολοκλήρωση του προγράμματος σε 12 μήνες από σήμερα, όπως και τον τερματισμό του ειδικού καθεστώτος επιτροπείας της χώρας, που είναι συνδεδεμένο με αυτό.

Δεύτερον, η απόφαση του Eurogroup προβλέπει με τρόπο ρητό τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της προσπάθειας, στην ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την απασχόληση.

Ανοίγει παράθυρο ευκαιρίας

Ομως τα προβλήματα δεν τελείωσαν.

Πρώτον, το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο παραμένει αντιφατικό. Οι «εταίροι» ενεργούν πρωτίστως ως δανειστές. Και καθώς δεν υπάρχει διεθνές δίκαιο που να κατοχυρώνει τα δικαιώματα του κράτους-οφειλέτη, ισχύει μόνο το «δίκαιο» του ισχυρού. Ετσι οι δανειστές μπορούν κατά βούληση να τροποποιούν την ατζέντα και τους κανόνες, να μετακινούν τα «γκολπόστ», να προκαλούν συνειδητά αβεβαιότητα βλάπτοντας την οικονομία.

Και είναι μυωπική η στάση της αντιπολίτευσης που «τυφλωμένη» από αντικυβερνητικό μένος υποτιμά τους κινδύνους που αυτές οι πρακτικές εγκυμονούν, όχι για την κυβέρνηση αλλά για τη χώρα.

Δεύτερον, δεν είναι κρυφό ότι υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν την ελληνική οικονομία σε μια κατάσταση διαρκούς καταστολής, «μέχρι να γίνει ανταγωνιστική» -σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια- μέσω της διαρκούς «εκκαθάρισης» της οικονομίας και της φτωχοποίησης της κοινωνίας. Και θέλουν το χρέος άλυτο πρόβλημα, για να λειτουργεί ως μόνιμος μηχανισμός πίεσης και πειθάρχησης, ακόμη και εκβιασμού.

Η συμφωνία στο πρόσφατο Eurogroup συνιστά υποχώρηση των δυνάμεων αυτών.

Ομως κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια μελλοντική συμμαχία κάποιων από τις δυνάμεις αυτές με εγχώρια συμφέροντα με στόχο μια δεξιά, αντιδραστική παλινόρθωση. Μερικοί άλλωστε -όπως ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος- δεν κρύβουν ούτε τα λόγια ούτε τις επιθυμίες τους.

Υπό το πρίσμα αυτό, οι δυνατότητες που περικλείει η τελευταία συμφωνία πρέπει να κατανοηθούν ως ένα παράθυρο ευκαιρίας που η αξιοποίησή τους δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση αλλά όλες τις δυνάμεις που δεν θέλουν ως μέλλον της χώρας τη συντηρητική παλινόρθωση και την επιστροφή στο πριν από την κρίση καθεστώς.

Η καλύτερη άμυνα συνεπώς και η καλύτερη προετοιμασία για το μέλλον είναι η επιθετική αξιοποίηση των θετικών δυνατοτήτων που περικλείουν η νέα συμφωνία και η συγκυρία.

Με την υπογραφή της Αριστεράς

Αυτό επιβάλλει νέες ιεραρχήσεις, αξιοποίηση της πείρας από τη διακυβέρνηση, βελτίωση του σχεδιασμού, του συντονισμού και της αποτελεσματικότητας του κυβερνητικού έργου.

Μεταξύ των προτεραιοτήτων στη νέα φάση ασφαλώς είναι:

Η έγκαιρη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης. Καθώς εισερχόμαστε στον «επίλογο των μνημονίων» πρέπει να επιδιωχθεί η αποσαφήνιση όλων των παραμέτρων που αφορούν την οριστική έξοδο από τα μνημόνια και τη μετάβαση στη νέα εποχή. Η οργάνωση της πρόσβασης στις αγορές με την κατάλληλη προετοιμασία ώστε αυτή να είναι επιτυχής και να έχει συνέχεια.

Διαπραγμάτευση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς συγκεκριμένων τρόπων στήριξης της αναπτυξιακής προσπάθειας. Για παράδειγμα, ένα μέρος των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που διακρατούν οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσε να διατεθεί για τη χρηματοδότηση δημοσίων επενδύσεων και την κεφαλαιοποίηση της Αναπτυξιακής Τράπεζας.

Ολοκλήρωση της νέας αναπτυξιακής στρατηγικής και εξειδίκευση του περιεχομένου της ανά τομέα, αντικείμενο πολιτικής και περιφέρεια. Δρομολόγηση των διαδικασιών για τη δημιουργία της αναπτυξιακής τράπεζας, την επιτάχυνση των επενδύσεων και την προσέλκυση ξένων μακροπρόθεσμων παραγωγικών επενδύσεων σ’ ένα περιβάλλον στήριξης της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας, ενίσχυσης των τοπικών οικονομιών και γενικότερα της ενδογενούς ανάπτυξης.

Ανάκτηση της πολιτικής πρωτοβουλίας για μια νέα γενιά μεταρρυθμίσεων και αλλαγών, που ενισχύουν την κοινωνική δικαιοσύνη, μειώνουν τις ανισότητες και ενδυναμώνουν την κοινωνική συνοχή. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε τους δανειστές για να κάνουμε αλλαγές, την ανάγκη των οποίων εμείς τονίζαμε ήδη πριν από την κρίση. Ούτε μπορούμε να περιμένουμε να λήξουν τα μνημόνια και μετά να σχεδιάσουμε τη μεταμνημονιακή φάση.

Πρέπει από τώρα να σχεδιαστούν και να συγκροτηθούν –μέσα από ευρύ επιστημονικό, κοινωνικό και πολιτικό διάλογο– δημόσιες πολιτικές παντού και για όλα, με ορίζοντα άμεσο και μεσοπρόθεσμο που να απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες και να αποτυπώνουν τις αξίες και τις προτεραιότητες της δικής μας πολιτικής.

Το κυβερνητικό πρόγραμμα πρέπει να αντιστοιχηθεί συνολικά στις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες της νέας φάσης. Εκεί θα κριθούμε.

Σε συνθήκες κρίσης της συνδικαλιστικής και της πολιτικής εκπροσώπησης είναι ανάγκη να αξιοποιηθεί κάθε πρόσφορο μέσο για την ανάπτυξη του κοινωνικού διαλόγου, την ενθάρρυνση της συλλογικής οργάνωσης και δράσης και την ένταξη της κοινωνίας στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της ανάπτυξης.

Χωρίς να υποκαθιστούν παραδοσιακούς συνδικαλιστικούς και άλλους θεσμούς, πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας, δομές αλληλεγγύης, ενεργειακές κοινότητες, σχήματα μικροπιστώσεων, ομάδες παραγωγών, πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί, ακόμη και άτυπες συλλογικές ομάδες, μπορούν να λειτουργήσουν ως θεσμοί ανασυγκρότησης των κοινωνικών σχέσεων με όρους κοινότητας, αλληλεγγύης και αντίστασης, στις αποσυνθετικές τάσεις του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.

Γενικά, πρέπει να γίνουν όλα όσα χρειαστούν ώστε ο «επίλογος» των μνημονίων να κλείσει με αριστερή υπογραφή και η νέα μεταμνημονιακή εποχή να θεμελιωθεί στις αξίες της βιωσιμότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.