Υπάρχει ζωή μετά την ευρωζώνη;

Newsroom 09/07/2015Τελευταία ενημέρωση: 09/07/2015

Ανάγνωση 7 λεπτών

«Εάν η Ελλάδα φύγει από την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι επιπτώσεις στο ευρώ θα είναι μηδαμινές. Αυτό που μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο είναι το να βγει από την ευρωζώνη και να επιβιώσει. ‘Η, ακόμα καλύτερα, να ευημερήσει» υποστηρίζει σε ανάλυσή της η αμερικανική επιθεώρηση γεωπολιτικής στρατηγικής Stratfor.

Όπως σημειώνει στο σχετικό άρθρο ο ιδρυτής του Stratfor, πολιτικός επιστήμονας Τζορτζ Φρίντμαν, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος κανονικά δεν θα έπρεπε να προκαλέσει έκπληξη, για τρεις λόγους:

•Πρώτον, διότι ο ΣΥΡΙΖΑ κυβερνά επειδή έχει κατανοήσει την τάση της κοινής γνώμης

•Δεύτερον, διότι η συνεχής απαξίωση και περιφρόνηση που έδειξε η ευρωπαϊκή ηγεσία προς τον Έλληνα πρωθυπουργό και τον υπουργό Οικονομικών έπεισε τους Έλληνες όχι μόνο ότι αυτή η περιφρόνηση στρεφόταν και εναντίον τους, αλλά και ότι κάποιος που τους προκαλεί τόσο μίσος δεν μπορεί να είναι και τόσο κακός.

•Και τρίτον και κυριότερο, η ευρωπαϊκή ηγεσία είχε φέρει τους Έλληνες ψηφοφόρους σε τέτοια θέση που δεν είχαν τίποτε να χάσουν: οι Έλληνες έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ δυο καταστροφών – μια άμεση, αλλά από την οποία θα μπορούσαν να ανακάμψουν, και έναν στραγγαλισμό διαρκείας, χωρίς διέξοδο.

Η εσφαλμένη λογική των Ευρωπαίων

Όπως επεσήμανε και το ΔΝΤ (διατηρώντας τη σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα), γράφει το Stratfor, οι Έλληνες δεν μπορούν να ξεπληρώσουν τα δάνειά τους ή να δραπετεύσουν από τον οικονομικό εφιάλτη τους, χωρίς σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους…

Το ΔΝΤ έκανε επίσης σαφές ότι αυξημένη λιτότητα, εκτός του ότι θα επιβάλει αφόρητο βάρος στους Ελληνες, θα καθυστερήσει και την ανάκαμψη και την αποπληρωμή των χρεών.

Οι Έλληνες το ήξεραν αυτό καλά. Το προφανές ήταν ότι λιτότητα, χωρίς ριζική αναδιάρθρωση, θα οδηγούσε αναπόφευκτα στη χρεοκοπία -εάν όχι τώρα- κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον.

Η στοχοποίηση των συντάξεων από τους Ευρωπαίους φαινόταν σκληρή θέση, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ανοησία.

Όλα τα μέτρα λιτότητας που απαιτούσαν, στην πραγματικότητα δεν θα εξοικονομούσαν αρκετά κονδύλια για να ξεπληρωθεί το χρέος, χωρίς αναδιάρθρωση. Στην πορεία, η Ελλάδα θα χρεοκοπούσε ή τελικά το χρέος θα κουρευόταν.

Και επειδή οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι ανόητοι, είναι σημαντικό να καταλάβουμε το παιχνίδι που παίζουν.

Γνώριζαν πολύ καλά ότι τα μέτρα λιτότητας ήταν άνευ σημασίας και καταστροφικά για την αποπληρωμή του χρέους. Επέμεναν σε αυτή τη μάχη, αυτή τη χρονική στιγμή, διότι νόμιζαν ότι θα την κερδίσουν και ήταν σημαντικό γι’ αυτούς να αναγκάσουν την Ελλάδα να συνθηκολογήσει, για ευρύτερους λόγους.

Καμία άλλη χώρα της Ε.Ε. δεν είναι σε τόσο κακή κατάσταση όπως η Ελλάδα. Ωστόσο, ένας αριθμός χωρών, ειδικά στον νότο, έχουν ένα βαρύ χρέος που θα ήθελαν να επαναδιαπραγματευτούν.

Τα πάνε καλύτερα απ’ ό,τι η Ελλάδα, αλλά με την ανεργία να παραμένει επίμονα σε υψηλά επίπεδα, δύο πράγματα δεν έχουν αποσαφηνιστεί: πρώτον, σε ποια κατάσταση θα είναι του χρόνου ή ένα χρόνο μετά και, δεύτερον, ποια κυβέρνηση θα αναλάβει την εξουσία και ποιες θα μπορούσαν να είναι οι θέσεις της.

Το πρόβλημα λοιπόν της αναδιάρθρωσης του χρέους είναι ότι εάν γίνει για μια χώρα, άλλες θα θέλουν να ακολουθήσουν.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει να δημιουργήσει προηγούμενο για μελλοντικές κρίσεις, με πιθανές κυβερνήσεις αντι-ευρωπαϊκής αντίληψης.

Στην Ελλάδα οι ηγέτες της Ευρώπης είχαν να αντιμετωπίσουν μια κρίση και μια εχθρική κυβέρνηση. Πίστεψαν ότι είναι το κατάλληλο μέρος για να δώσουν τη μάχη τους. Έγιναν αδιάλλακτοι στην αναδιάρθρωση του χρέους κι αύξησαν τα μέτρα λιτότητας σε μια χώρα όπου η ανεργία έχει ξεπεράσει το 25%.

Στο παρελθόν η στρατηγική της Ε.Ε. ήταν ψυχολογική: έσπειρε τον τρόμο για το τι μπορεί να σημαίνει η χρεοκοπία, έσπειρε τον φόβο για τις συνέπειες της εξόδου από την ευρωζώνη…

Στο παρελθόν η στρατηγική της Ε.Ε. ήταν να κλείνει συμφωνίες που δεν πίστευε ποτέ ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να τηρήσουν, προκειμένου να διαιωνίζεται το πρόβλημα.

Περίμενε ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να παίζει αυτό το παιχνίδι. Δεν κατάλαβε -για κάποιο λόγο- ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε στην εξουσία με την υπόσχεση να δώσει τέλος στο παιχνίδι.

Πίστευε ότι σε καθεστώς πίεσης το κόμμα θα υποχωρούσε.

Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσε να υποχωρήσει και όχι μόνο για πολιτικούς λόγους. Εάν ο ΣΥΡΙΖΑ πρόδιδε τις προεκλογικές του υποσχέσεις -όπως ήταν σίγουροι οι Ευρωπαίοι ότι θα κάνει- το κόμμα θα διχαζόταν και ένα νέο αντι-ευρωπαϊκό κόμμα θα σχηματιζόταν.

Αλλά και σε ένα άλλο βαθύτερο επίπεδο, οι Έλληνες απλώς δεν μπορούσαν να δώσουν τίποτε άλλο.

Με την οικονομία τους σε ερείπια και την Ευρώπη να επιμένει ότι η λύση δεν είναι η τόνωση της οικονομίας, αλλά η λιτότητα -ένας ολοένα και πιο αμφιλεγόμενος ισχυρισμός- οι Έλληνες έφτασαν στο σημείο όπου γι’ αυτούς η χρεοκοπία και η σύντομης διάρκειας βασανιστική κρίση που θα ακολουθούσε, θα άξιζε το τίμημα.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν υπολόγισαν καλά – γράφει ο Φρίντμαν. Πίστευαν ότι οι Έλληνες θα ήταν πιο ευέλικτοι και επομένως ήθελαν να δείξουν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα ή κόμμα που θα σκεφτόταν να κάνει κάτι παρόμοιο στο μέλλον, ποιο θα είναι το κόστος.

Οι Ευρωπαίοι φοβήθηκαν το ηθικό ρίσκο του συμβιβασμού με τους Έλληνες. Και δημιούργησαν μια ακόμα πιο επικίνδυνη κατάσταση γι’ αυτούς.

Νέες απειλές για την Ευρωπαϊκή Ένωση

→ Πρώτα από όλα, με αυτή τη μεταχείριση της Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή ένωση έδειξε -ειδικά στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα- ότι είναι απλώς ένας οργανισμός Συνθηκών και σε καμία περίπτωση μια συνομοσπονδία.

Η Ευρώπη ήταν Ένωση όσο τα μέλη της δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα.

Όπως έχω ήδη γράψει -αναφέρει ο Φρίντμαν στην ανάλυσή του- οι Ελληνες δανείζονταν ανεύθυνα. Αλλά και η υπόλοιπη Ευρώπη τούς δάνειζε ανεύθυνα.

Στην πραγματικότητα, οι τράπεζες που δάνειζαν τα χρήματα γνώριζαν πολύ καλά την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Η ιδέα ότι οι Έλληνες ξεγέλασαν τους τραπεζίτες είναι ανοησία.

Οι τραπεζίτες ήθελαν να χορηγήσουν τα δάνεια διότι κέρδιζαν από τις συναλλαγές. Και επιπλέον, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί που αγόρασαν τα δάνεια από αυτούς, διέσωσαν αυτούς που χορηγούσαν τα δάνεια.

Οι πιστωτές πούλησαν τα δάνεια σε τρίτους και οι τρίτοι τα ξαναπούλησαν στους θεσμούς της Ευρώπης.

Όσο για τους Έλληνες, δεν ήταν η τρέχουσα κυβέρνησή τους που συνήψε αυτές τις δανειακές συμβάσεις, δεν ήταν ο λαός που δανείστηκε.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση φάνηκε και να προστατεύει τις τράπεζες και να εξοντώνει αυτούς που δεν τα δανείστηκαν στην πραγματικότητα.

→ Δεύτερον, έχοντας παίξει με σκληρούς όρους, οι Ευρωπαίοι είτε θα πρέπει να συνεχίσουν το παιχνίδι και να υφίστανται την κριτική είτε να προσφέρουν έναν συμβιβασμό που δεν είχαν δεχθεί να προτείνουν πριν το ελληνικό δημοψήφισμα.

Στην πρώτη περίπτωση θα δημιουργήσει την εικόνα μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι πιθανός εχθρός λαών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Και στη δεύτερη, θα κοστίσει στην ευρωζώνη την αξιοπιστία της σε επόμενες αναμετρήσεις….

Οι Έλληνες ψηφοφόροι στην πραγματικότητα απάντησαν στην μπλόφα τους. Είναι ενδιαφέρον το πώς βρέθηκαν οι Ευρωπαίοι σε αυτή τη θέση.

Ένας λόγος ήταν ότι δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα υπέκυπτε στην Ε.Ε., τη Γερμανία και τους υπόλοιπους. Ενας άλλος ότι δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι οι Ελληνες δεν θα καταλάβαιναν τι μπορεί να σημαίνει γι’ αυτούς η χρεοκοπία…

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πήραν στα σοβαρά τις ανησυχίες των Ελλήνων.

Η ηγεσία της Ε.Ε. είχε πειστεί ότι οι Έλληνες μπλόφαραν την ώρα που οι Έλληνες γνώριζαν ότι με τόσο σοβαρό διακύβευμα δεν τους έπαιρνε να μπλοφάρουν.

Οι Έλληνες γνώριζαν επίσης ότι, παρ’ όλο που η χρεοκοπία θα προκαλέσει μαζική κρίση ρευστότητας και ένα νέο νόμισμα που θα βρίσκεται υπό τον έλεγχο της ελληνικής κυβέρνησης, θα είναι δυνατόν να ξεπεραστεί η κρίση πριν χαθεί το μαχητικό πνεύμα.

Οι επιλογές της Ελλάδας στην περίπτωση Grexit

Εάν η Ελλάδα αποσυρθεί από την ευρωζώνη, οι επιπτώσεις στο ευρώ θα είναι ασήμαντες. Υπάρχουν μερικοί που ισχυρίζονται ότι θα αποτελέσει καταστροφή για το κοινό νόμισμα, αλλά εγώ δεν βλέπω το γιατί – υποστηρίζει ο Φρίντμαν.

Αλλά αυτό που μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνο είναι να φύγει από την ευρωζώνη και να επιβιώσει. Αν όχι να ευημερήσει…. Υπάρχει η άποψη ότι η χώρα θα βρεθεί εκτός των διεθνών αγορών. Αλλά αυτό δεν είναι και τόσο προφανές.

Η Ελλάδα έχει τρεις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.

Η πρώτη είναι η Ρωσία. Οι Έλληνες και οι Ρώσοι διατηρούν σχέσεις τουλάχιστον από την δεκαετία του 1970, πράγμα που ήταν αρκετά εκνευριστικό και για τις ΗΠΑ και για την Ευρώπη.

Τώρα οι Ρώσοι αναζητούν ένα αντίβαρο κατά Αμερικανών και Ευρωπαίων.

Η σύνοδος των BRICS άρχισε στις 6 Ιουλίου στη Ρωσία και οι Έλληνες παρίστανται ως παρατηρητές..

Δημόσια η Ρωσία έχει πει ότι δεν θα χορηγήσει απευθείας δάνεια στην Ελλάδα, αλλά μπορεί να εκμεταλλευτεί την κρίση για να αποσπάσει περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα και μια δέσμευση για τον Τουρκικό αγωγό.

Η στήριξη της Ελλάδας μπορεί να είναι η χρυσή ευκαιρία της Μόσχας για να μπει σφήνα στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και να κάνει αισθητή την παρουσία της και κάπου άλλου, πλην της Ουκρανίας.

Στην κεντρική Ευρώπη -γράφει ο Φρίντμαν- υπάρχει η αίσθηση ότι Ελλάδα και Ρωσία έχουν μια «κατανόηση» μεταξύ τους εδώ και μήνες, για ένα πακέτο διάσωσης, πράγμα που θα εξηγούσε και το γιατί οι Έλληνες έδρασαν με τέτοιο νταηλίκι.

Μια άλλη, λιγότερο πιθανή, πηγή χρηματοδότησης για την Ελλάδα είναι η Κίνα και μερικοί από τους συμμάχους της. Οι Κινέζοι προσπαθούν να εδραιώσουν τη θέση τους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, χωρίς να έχουν παγκόσμια στρατιωτική παρουσία και με μια οικονομία αποδυναμωμένη.

Είτε μόνη είτε σε συνεργασία με άλλους, δεν θα ήταν ανόητη κίνηση η Κίνα να βοηθήσει την Ελλάδα δεδομένου ότι μια τέτοια κίνηση θα αύξανε την επιρροή της με μικρό κόστος- μόλις μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια…

Τέλος, είναι τα αμερικανικά κερδοσκοπικά κεφάλαια και οι ιδιωτικές εταιρείες επενδύσεων. Είναι όλες γεμάτες μετρητά… Πολλοί εξ αυτών έχουν πάρει πολύ πιο επικίνδυνα ρίσκα από μια επένδυση στην Ελλάδα. Και η αμερικανική κυβέρνηση μπορεί να μην τους αποθαρρύνει, διότι θα ανησυχεί περισσότερο για την ρωσική ή την κινεζική επιρροή στην ανατολική Μεσόγειο. χοντας ξεφορτωθεί το χρέος της προς την Ευρώπη και έχοντας ξεπεράσει τους γνήσια δύσκολους πρώτους μήνες αμέσως μετά τη χρεοκοπία, η Ελλάδα μπορεί να γίνει μια ενδιαφέρουσα επενδυτική ευκαιρία.

Η Ελλάδα έχει αξία και χωρίς το χρέος είναι μια υψηλού ρίσκου ενδιαφέρουσα επένδυση.

Επομένως οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν στριμωχτεί μόνοι τους στη γωνία που δεν θα ήθελαν να βρεθούν. Εάν επιμείνουν στις θέσεις τους, τότε ανοίγουν την πόρτα στην ιδέα ότι υπάρχει ζωή μετά την ΕΕ και αυτή είναι μια ιδέα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θέλουν να νομιμοποιήσουν…

Πίσω από όλα αυτά -καταλήγει ο Φρίντμαν- οι Γερμανοί σκέφτονται το μέλλον της Ένωσης. Αλλά ανησυχούν λιγότερο για το ευρώ ή το ελληνικό χρέος, απ’ ό,τι για τη ζώνη ελεύθερου εμπορίου της Ε.Ε., που απορροφά τις μαζικές εξαγωγές τους…

Μπορεί η Ελλάδα να είναι μια μικροσκοπική οικονομία, αλλά το τελευταίο πράγμα που θέλουν είναι να επεκταθεί η κρίση της φυγής ή η Γερμανία να αναγκαστεί να πληρώσει για να διατηρήσει τα προνόμια της.

Για πολλούς λόγους, λοιπόν, η προσοχή θα πρέπει να στραφεί από την Ελλάδα στη Γερμανία. Είναι η καρδιά της ευρωπαϊκής ηγεσίας και είναι αυτή που θα κάνει την επόμενη κίνηση – όχι για το καλό της ευρωζώνης, αλλά για το καλό της Γερμανίας, που είναι στριμωγμένη στην ίδια γωνία με τους υπόλοιπους.