Εμβόλια | Το διεθνές πολιτικό παιχνίδι γύρω από την άρση των πατεντών

Δεν έγινε ο Μπάιντεν κομμουνιστής, ούτε η Μέρκελ λέει nein στην άρση των πατεντών των εμβολίων κατά του κορονοϊού επειδή είναι άκαρδη. Πίσω από το πολιτικό μπρα ντε φερ κρύβονται άλλωστε οι φόβοι που ξυπνούν Κίνα και Ινδία, αλλά και το οικονομικό κόστος και η διπλωματία των εμβολίων.

Η πρόταση του Τζο Μπάιντεν να αρθούν οι πατέντες των εμβολίων κατά του κορονοϊού έγινε δεκτή στον πλανήτη και στη χώρα μας με ενθουσιασμό, ορισμένοι δε μάλιστα είδαν τον πρόεδρο των ΗΠΑ σχεδόν σαν… επαναστάτη.

Ο Μπάιντεν δεν έγινε φυσικά… κομμουνιστής και δεν θέλει να κρατικοποιήσει την Pfizer και την AstraZeneca. Ούτε το nein της καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ οφείλεται σε έλλειψη ανθρωπιάς. Η αλήθεια είναι ότι οι πατέντες αποτελούν αντικείμενο ενός διεθνούς πολιτικού μπρα ντε φερ, στο οποίο εκτός από τα κέρδη των φαρμακευτικών, κρίσιμο ρόλο παίζουν οι παράγοντες Κίνα και Ινδία.

Την Παρασκευή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενέκρινε, όπως αναμένετο, το κινέζικο εμβόλιο της Sinopharm. Και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, τον οποίο ο Τραμπ αποκαλούσε “Sleepy Joe”, επέδειξε πολιτικά αντανακλαστικά, διαπιστώνοντας ότι εκτός από τον πόλεμο του 5G, η Αμερική να μείνει πίσω από την Κίνα και στη βιομηχανία, αλλά κυρίως στη διπλωματία των εμβολίων.

Η Κίνα είχε υποσχεθεί στο πρόγραμμα εμβολιασμού του ΟΗΕ Covax, στο οποίο βασίζονται οι φτωχότερες χώρες, 10 εκ δόσεις εμβολίων. Και ο ΠΟΥ εν τω μεταξύ εξετάζει και ένα δεύτερο κινεζικό εμβόλιο της Sinovac, όπως και το ρωσικό Sputnik V και το αμερικανικό Novavax.

Ο ΠΟΥ έχει αναφέρει πως θα μπορούσε να καταλήξει σε μια απόφαση σχετικά με το άλλο βασικό κινεζικό εμβόλιο κατά της Covid-19, που παρασκευάζει η Sinovac Biotech, έως την επόμενη εβδομάδα.

Η Κίνα έχει χορηγήσει στους πολίτες του περίπου 65 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της Sinopharm και περισσότερες από 200 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου Sinovac. Και τα δύο έχουν εξαχθεί σε πολλές χώρες, ιδίως στη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Αφρική.

Καθώς δε οι χώρες, που σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, δεν έχουν δικές τους επιστημονικές αρχές αξιολόγησης των εμβολιων, βασίζονται στα πορίσματα του ΠΟΥ, η απόφαση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία.

Ο Μπάιντεν, που έχει και μία αρκετά ισχυρή αριστερή πτέρυγα στους Δημοκρατικούς, έχει εξαρχής δείξει ότι όχι μόνο θα είναι ιδιαίτερα δραστήριος στα θέματα εσωτερικής πολιτικής, αλλά μετά από την περίοδο Τραμπ, επιλέγει για τις ΗΠΑ ξανά ένα πιο παρεμβατικό ρόλο στη διεθνή πολιτική. Οι Δημοκρατικοί άλλωστε διαχρονικά εφαρμόζουν μία πιο “εξωστρεφή” εξωτερική πολιτική από τους Ρεπουμπλικάνους. Και ο Μπάιντεν καταλαβαίνει ότι εάν η Κίνα εμβολιάσει το μισό πλανήτη, εκτός από το τεράστιο οικονομικό κέρδος, θα ενισχύσει τη διεθνή επιρροή της σημαντικά.

Το καμπανάκι από την τραγωδία στην Ινδία

Την ίδια στιγμή, η δραματική εξέλιξη με την πανδημία στην Ινδία, αποτελεί ένα καμπανάκι κινδύνου για τις πλούσιες και ισχυρές χώρες της Δύσης: Όσο δεν έχει επιτευχθεί ανοσία αγέλης στον πλανήτη, καραδοκεί ο κίνδυνος νέων κυμάτων, αλλά και νέων μεταλλάξεων του κορονοϊού. Και μαζί ο κίνδυνος για νέα lockdown ή περιοριστικά μέτρα, με αρνητικές συνέπειες στην οικονομία.

Η απελευθέρωση των πατεντών επομένως, κατά το σκεπτικό και του Μπάιντεν, θα διευκολύνει την παραγωγή εμβολίων παγκοσμίως (φυσικά ο Αμερικανός πρόεδρος ενδιαφέρεται πρωτίστως για την παραγωγή στις ΗΠΑ) και άρα τη διαθεσιμότητα και στις φτωχότερες χώρες.

Το nein από Βερολίνο

Πριν προλάβει ο πλανήτης να πανηγυρίσει για την πρόταση Μπάιντεν (και ενώ στην Ελλάδα εξελισσόταν μία… πατεντομαχία μεταξύ κυβέρνησης και ΣΥΡΙΖΑ), η καγκελάριος της Γερμανίας μέσω εκπροσώπου της διαμήνυσε ότι το σχέδιο της άρσης θα δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές στην παραγωγή των εμβολίων και ως εκ τούτου δεν προκρίνεται από τη γερμανική πλευρά.

Και αυτό ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν είχε ήδη δηλώσει ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να συζητήσει την άρση της πατέντας για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού. Η Ευρώπη όμως για άλλη μία φορά χορεύει στους γερμανικους ρυθμούς και έτσι χθες από το Πόρτο στην Κοινωνική Σύνοδο της ΕΕ η Ντερ Λάιεν έκανε στροφή 180 μοιρών, υιοθετώντας την άποψη ότι η άρση της πατέντας των εμβολίων δεν θα λύσει βραχυπρόθεσμα το πρόβλημα διαθεσιμότητας. Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκου Συμβούλιου Σαρλ Μισέλ, αλλά ακόμη και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν που αρχικά είχε δείξει να εξετάζει το ζήτημα, αποφάσισε τελικά ότι η άρση των πατεντών δεν είναι η απάντηση. Μάλιστα σύσσωμη η Ευρώπη κάρφωσε τις ΗΠΑ ότι πρέπει να άρουν τους περιορισμους που έχουν επιβάλει στις εξαγωγές εμβολίων, αλλά και στις εξαγωγές πρώτων υλών απαραίτητων για την παρασκευή εμβολίων.

Η αρνητική διάθεση της Μέρκελ φυσικά έχει να κάνει και με το γεγονός ότι η Biontech που κατασκευάζει το εμβόλιο μαζί με τον αμερικανικό κολοσσό Pfizer, είναι γερμανική εταιρεία. Συνολικά βέβαια η φαρμακοβιομηχανία έχει αντιδράσει έντονα στην πρόταση Μπάιντεν κάνοντας λόγο για πολιτικά ανακινούμενες ανακοινώσεις και κενές υποσχέσεις. Η Μέρκελ όμως βλέπει το ζήτημα και ρεαλιστικά:

Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη και με την άρση των πατεντών δεν υπάρχουν παγκοσμίως επαρκείς γραμμές παραγωγής και ανάλογα την περίπτωση, δεν υπάρχουν οι αναγκαίες πρώτες ύλες, ενώ όσον αφορά στα mRNA εμβόλια η τεχνολογία τα καθιστά ευαίσθητα προϊόντα και τυχόν σφάλματα στην παραγωγή τους ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την αξιοπιστία τους. Τις ίδιες θέσεις σημειωτέον ότι έχει εκφράσει και ο πρόεδρος και CEO της Pfizer Αλμπέρτ Μπουρλά. Η Μέρκελ το βράδυ της Πέμπτης μάλιστα είχε επικοινωνία με τον πρόεδρο της Biontech Ουγκούρ Σαχίν και από το Πόρτο επανέλαβε ότι η άρση των πατεντών ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα των εμβολίων.

Την πρόταση Μπάιντεν πάντως είχαν υποδεχθεί θετικά και Γερμανοί πολιτικοί μεταξύ των οποίων ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας. Την πρόταση Μπάιντεν χαιρέτισαν και οι Πράσινοι που προηγούνται ή δίνουν οριακή μάχη με τους Χριστιανοδημοκράτες στις δημοσκοπήσεις εν όψει των ομοσπονδιακών εκλογών στη Γερμανία το Σεπτέμβριο.

Πέντε ηγέτες χωρών της ΕΕ εν τω μεταξύ με επιστολή τους σε Μισέλ και Φον Ντερ Λάιεν ζητούν η Ευρώπη να πρωτοστατήσει στη συγκέντρωση δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων για την ενίσχυση της παγκόσμιας παραγωγής και διανομής ασφαλών, αποτελεσματικών και προσιτών εμβολίων. Τονίζουν επίσης ότι τα εμβόλια πρέπει να μοιραστούν με γειτονικές χώρες στην Ευρώπη και την Αφρική: “Διότι έως ότου ολόκληρος ο πλανήτης είναι ασφαλής, κανείς δεν θα είναι απολύτως ασφαλής”.

Η συζήτηση για τις πατέντες των εμβολίων, η έρευνα για τα οποία χρηματοδοτήθηκε αδρά κυρίως με κρατικούς πόρους, είχε ξεκινήσει από το πρώτο κύμα της πανδημίας. Άλλοι πρότειναν να αγοράσουν τα κράτη τις πατέντες (πρόταση με την οποία είχε συνταχθεί πέρυσι την άνοιξη ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης) και άλλοι να “σπάσουν” οι πατέντες (όπως ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας). Ο κ. Μητσοτάκης μάλιστα στο περιθώριο της Κοινωνικής Συνόδου της ΕΕ στο Πόρτο τάχθηκε υπέρ της άρσης των πατεντών, ωστόσο όπως αναφέρθηκε η Ευρώπη τελικά υιοθέτησε τη γερμανική θέση. Άλλωστε η Κομισιον ανακοίνωσε το Σάββατο συμφωνία με τη Pfizer για 1,8 δισ. δόσεις εμβολίων για το διάστημα 2021-2023.