El Pais: Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έφθασε

Μια ανάλυση για τα αίτια που έχουν οδηγήσει στην έκρηξη βίας σε αρκετές περιοχές του πλανήτη με το βλέμμα στραμμένο στην Κεντρική και Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, αλλά και την Ανατολική Ευρώπη, φιλοξενεί η ισπανική εφημερίδα El Pais κάνοντας λόγο για έναν ιδιότυπο Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η εφημερίδα, ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί ένα νεφέλωμα συγκρούσεων που θυμίζουν εκείνες της προνεωτερικής εποχής. Δεν δημιουργούνται από κυρίαρχα κράτη, αλλά από τρομοκράτες και μισθοφόρους, που θέλουν να κατακτήσουν την εξουσία για να εκμεταλλευτούν πληθυσμούς και φυσικούς πόρους. Από τη Νιγηρία ως τη Συρία, από το Σαχέλ ως το Αφγανιστάν, το θύμα των νέων πολέμων είναι οι άμαχοι. Στη Νιγηρία, η Διεθνής Αμνηστία υπολογίζει ότι τον τελευταίο χρόνο έχουν χάσει τη ζωή τους από τις επιθέσεις της Μπόκο Χαράμ και του νιγηριανού στρατού 4.000 άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους άμαχοι.

Αντίστοιχα στοιχεία υπάρχουν και για την Ευρώπη. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, από τον Απρίλιο μέχρι σήμερα έχουν σκοτωθεί στην Ουκρανία από τις μάχες ανάμεσα στον εθνικό στρατό και τους φιλορώσους αυτονομιστές 2.000 άνθρωποι – αν και πολλοί θεωρούν ότι ο πραγματικός απολογισμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Με άλλα λόγια, παρακολουθούμε προνεωτερικούς πολέμους στην τεχνολογική εποχή, κάτι που πολλαπλασιάζει τους κινδύνους για τον πληθυσμό. Το πιο σαφές παράδειγμα είναι η κατάρριψη «κατά λάθος» ενός αεροσκάφους της Air Malaysia που πετούσε στην ανατολική Ουκρανία σε ύψος 10.000 μέτρων.

Η παγκοσμιοποίηση έφερε στο προσκήνιο την ανεξέλεγκτη βία

Οι τακτικοί στρατοί δεν ακολουθούν πλέον τους διεθνείς κανόνες και στις συγκρούσεις δεν υπάρχουν ούτε χαρακώματα ούτε πεδία της μάχης. Τα εγκλήματα πολέμου, η γενοκτονία, η εθνοκάθαρση και οι θρησκευτικές εκκαθαρίσεις αποτελούν συστατικά στοιχεία αυτού του νέου πολεμικού νεφελώματος. Σύμφωνα με τη Μέρι Κάλντορ, καθηγήτρια στο London School of Economics και συγγραφέα του βιβλίου «Οι νέοι πόλεμοι. Οργανωμένη βία στην παγκοσμιοποίηση», ορισμένες περιοχές έχουν υποχωρήσει εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης σε καταστάσεις που περιέγραφε ο Χομπς όταν έλεγε ότι η ζωή είναι σύντομη και βίαιη εξαιτίας της αναρχίας στην οποία είναι αναγκασμένοι να ζουν οι άνθρωποι.

Η παγκοσμιοποίηση υπονόμευσε τη σταθερότητα αυταρχικών καθεστώτων όπως της Συρίας και της Λιβύης. Η πτώση του Καντάφι, όμως, δημιούργησε ένα πολιτικό κενό που κατέλαβαν βιαίως οι φυλές, από τις φιλελεύθερες οργανώσεις μέχρι τους ισλαμιστές. Ο στόχος τους είναι η κατάληψη της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας προς ίδιον όφελος, όχι η δημιουργία ενός δημοκρατικού κράτους, και πολύ λιγότερο ενός νέου έθνους.

Η διαδικασία αποσύνθεσης του Κράτους, γράφει στην El Pais η οικονομολόγος Λορέτα Ναπολεόνι, είναι κατά συνέπεια η βασική αιτία του αρχαϊκού χαρακτήρα των σημερινών συγκρούσεων, οι οποίες συνδέονται με οικονομικούς παράγοντες, δηλαδή την εξαθλίωση του πληθυσμού. Στη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία είχαν επιβληθεί οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Ιράκ, η χώρα που υπερηφανευόταν για τον μικρότερο αναλφαβητισμό στον αραβικό κόσμο έγινε η χώρα όπου οι γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα να δουλεύουν. Η διαδικασία εξισλαμισμού προχώρησε παράλληλα με την εξαθλίωση.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι σύγχρονοι «άθλιοι» του πλανήτη

Η παγκοσμιοποίηση συνέβαλε στην ευημερία ορισμένων χωρών, όπως η Κίνα ή η Βραζιλία, και στην εξαθλίωση άλλων, όπως πολλές χώρες στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Η διατροφική κρίση σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής, που συνδέεται κατά ένα μέρος με την κλιματική αλλαγή και κατά ένα άλλο μέρος με την προσπάθεια των πλουσίων χωρών να ελέγξουν τους φυσικούς πόρους της ηπείρου, έχει επεκτείνει την ανασφάλεια και έχει οξύνει τις ένοπλες συγκρούσεις θρησκευτικού και εθνοτικού χαρακτήρα. Στο Μάλι, οι αυτονομιστές Τουαρέγκ και διάφορες ισλαμικές ομάδες πολεμούν τόσο μεταξύ τους όσο και εναντίον της κυβέρνησης. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, χριστιανικές και μουσουλμανικές πολιτοφυλακές έχουν εμπλακεί σε έναν αιματηρό πόλεμο που κινδυνεύει να μετατραπεί σε γενοκτονία. Στο Μάγρεμπ, η αλ-Κάιντα έχει ισχυρή παρουσία παντού.

Η ωμή βία ως κοινό χαρακτηριστικό και η νέα απειλή

Το κοινό στοιχείο όλων αυτών των συγκρούσεων είναι η βία, εξίσου ωμή με εκείνη που παρατηρούνταν κατά τη προνεωτερική εποχή. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η εκτέλεση του αμερικανού δημοσιογράφου Τζέιμς Φόλεϊ από το Ισλαμικό Κράτος. Εν τούτοις, σημειώνει η Ναπολεόνι, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι ο πόλεμος για τη δημιουργία του ισλαμικού χαλιφάτου ανήκει στην κατηγορία των προνεωτερικών πολέμων που περιγράφηκαν προηγουμένως.

Το Ισλαμικό Κράτος συνιστά μια νέα και επικίνδυνη μετάλλαξη γιατί, αντίθετα με τις άλλες οργανώσεις, επιδιώκει να αναλάβει τον έλεγχο στρατηγικών πόρων ώστε να δημιουργήσει τη σύγχρονη εκδοχή του αρχαίου χαλιφάτου. Οι στόχοι του είναι δηλαδή πολύ πιο φιλόδοξοι.

Το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί μια απειλή όχι μόνο για τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, αλλά και για τη θεμελιώδη ιδέα του σύγχρονου Κράτους, που δεν στηρίζεται στην υποταγή αλλά στη συναίνεση. Τυχόν νίκη του θα ήταν καταστροφική για ολόκληρο τον κόσμο.